1868 yng Nghymru

1868 yng Nghymru

Cofeb Trychineb rheilffordd Abergele
Enghraifft o:	digwyddiadau mewn blwyddyn neu gyfnod amser penodol
Dyddiad	1868
Rhagflaenwyd gan	1867 yng Nghymru
Olynwyd gan	1869 yng Nghymru
Gwladwriaeth	Cymru
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1868 i Gymru a'i phobl.

Deiliaid

• Tywysog Cymru — Albert Edward
• Tywysoges Cymru — Alexandra

Digwyddiadau

David Williams AS, Castell Dudraeth

• 13 Ionawr—Capten a chriw'r brig Albion i gyd yn boddi ar ôl mynd i drafferthion ger Penrhyn Gŵyr[1]
• 1 Chwefror – Wrth y bont dros yr Hafren yn Caersws mae arglawdd dynesu, a ddifrodwyd gan ddŵr llifogydd, yn cwympo o dan drên. Mae'r gyrrwr a'r dyn tân yn cael eu lladd[2]
• 4 Awst – Agor Rheilffordd y Bala a Dolgellau, cwblhau'r llinell o Riwabon i'r Bermo[3]
• 20 Awst—lladdwyd 33 o bobl gan drychineb rheilffordd yn Abergele [4]
• Rhagfyr—Yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, etholwyd Richard Davies (Môn), Love Jones-Parry (Caernarfon), David Williams (Meirion), William Edwardes (Hwlffordd) a Richard Fothergill (Merthyr Tudful) ymysg yr aelodau newydd dros etholaethau Cymreig.

Y Celfyddydau

Hanes Tredegar

Llyfrau newydd

• Syr William Forbes Skene—The Four Ancient Books of Wales[5]
• David Morris (Eiddil Gwent)—Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn[6]
• Arthur Wynn Williams—Cancer of the Uterus and Other Parts[7]
• Griffith Jones (Glan Menai)—Enwogion Sir Aberteifi [8]
• Owen Evans, Llundain—Gwyrthiau Crist
• John Phillips (Tegidon)—Y Ddeilen ar y Traeth[9]
• John Davies (Siôn Gymro)—Llethi, Afonig Llanarth gyda Sylwadau Achlysurol[10]
• Robert Ellis (Cynddelw)—Geiriadur Cymreig Cymraeg un o'r ychydig geiriaduron efo geiriau Cymraeg yn cael eu hegluro yn Gymraeg[11]

Cylchgronau newydd

• Cychwynnwyd Baner America o dan olygyddiaeth y Parchn. Morgan A. Ellis, Frederick Evans, David Parry (Dewi Moelwyn), a Henry M. Edwards[12]
• Cyhoeddodd Richard Edwards[13] y rhifyn cyntaf o Y Wasg Americanaidd,1868, a gafodd gylchrediad ymysg y Bedyddwyr
• Y Dydd cyhoeddwyd gan William Hughes, Dolgellau, golygwyd gan Richard Davies (Mynyddog)[14]

Cerddoriaeth

• Hugh John Hughes—Y Gronfa Gerddorol [15]
• Edward Stephen (Tanymarian) a Joseph David Jones—Llyfr Tonau ac Emynau

Genedigaethau

Arthur Linton

• 5 Ionawr — Thomas Phillips, gweinidog a phrifathro gyda'r Bedyddwyr (m 1936)[16]
• 11 Mawrth — Edwin William Lovegrove, ysgolfeistr ac awdurdod ar bensaernïaeth Gothig (m 1956)[17]
• 5 Chwefror — Griffith Davies (Gwyndaf), bardd, athro beirdd, a hynafiaethydd (m 1962)[18]
• 16 Mawrth — John William Jones, adeiladydd (1868 -1945) (m 1945)[19]
• 10 Mehefin — David Lewis Prosser, archesgob Cymru (m 1950)[20]
• 10 Mehefin — John Jones (Ioan Brothen), bardd 1868 -1940 (m 1940)[21]
• 30 Mehefin — Joseph Morgan Thomas, gweinidog (U) a Chatholig Rhydd, a chynghorwr a dyn cyhoeddus (m 1955)[22]
• 2 Awst — Alfred Lewis, banciwr (1868-1940) (m 1940)[23]
• 28 Awst — Thomas Charles Williams, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (m 1927)[24]
• 10 Medi — Richard Jenkin Rees, gweinidog (MC) (m 1963)[25]
• 23 Hydref — John Davies, awdur Cymreig (m 1940)[26]
• 28 Tachwedd—Arthur Linton, rasiwr beic ffordd. (M 1896)
• 29 Tachwedd — William Owen Jones (Eos y Gogledd, cerddor (m 1928)[27]
• 13 Rhagfyr — Edgar William Jones, addysgwr a darlledwr (m 1953)[28]
• 14 Rhagfyr — Thomas Lewis, Prifathro'r Coleg Coffa, Aberhonddu (m 1953)[29]

Marwolaethau

Ellis Owen, Cefn y Meysydd

• 27 Ionawr—Ellis Owen, Hynafiaethydd, awdur, beirniad llenyddol a bardd (g 1789)[30]
• 28 Ionawr—William Williams (Gwilym ab Ioan), bardd yn U.D.A (g 1800)[31]
• 30 Mawrth—Charles John Salusbury, offeiriad a hynafiaethydd [32]
• 14 Ebrill (claddu)—David Morris (Bardd Einion), bardd (g tua 1797)[33]
• 25 Ebrill–Sarah Williams (Sadie), bardd a nofelydd eingl-gymreig[34]
• 23 Mehefin—David Jones, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (g 1805)[35]
• 24 Mehefin—Owen Griffith (Ywain Meirion, Owen Gospiol) baledwr (g 1803)
• 1 Gorffennaf—David Jones, (Dafydd Dywyll) baledwr [36]
• 1 Medi—Maria James, Bardd Americanaidd-Cymreig (g 1793)[37]
• 24 Tachwedd—John Dorney Harding, twrnai'r frenhines (g 1809)[38]
• 23 Rhagfyr—Hugh Pugh, ysgolfeistr a gweinidog gyda'r Annibynwyr[39]
• Dyddiad anhysbys:
  • William Howell Lewis, gweinidog Annibynnol[40]

Cyfeiriadau

1. "ACARDIFFBRIGSTRANDEDSEVERALLIVESLOST - The Cardiff and Merthyr Guardian Glamorgan Monmouth and Brecon Gazette". Henry Webber. 1868-01-25. Cyrchwyd 2022-10-24.
2. "DAMWAIN AR Y RHEILFFORDD YN CAERSWS - Baner ac Amserau Cymru". Thomas Gee. 1868-02-12. Cyrchwyd 2022-10-24.
3. "OPENING OF THE BALA AND DOLGELLEY RAILWAY - Wrexham and Denbighshire Advertiser and Cheshire Shropshire and North Wales Register". George Bayley. 1868-08-08. Cyrchwyd 2022-10-24.
4. "Y DDAMWAIN ARSWYDUS GER ABERGELE - Y Dydd". William Hughes. 1868-09-11. Cyrchwyd 2022-10-24.
5. Skene, William Forbes (1868). The four ancient books of Wales : containing the Cymric poems attributed to the bards of the sixth century. Edinburgh : Edmonston.
6. Morris, David (1868). "Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn" (PDF). bookreader.toolforge.org. Cyrchwyd 2022-10-24.
7. "WILLIAMS, ARTHUR WYNN (1819 - 1886), meddyg a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
8. Jones (Glan Menai), Griffith (1868). "Enwogion Sir Aberteifi" (PDF). bookreader.toolforge.org. W Hughes, Dolgellau. Cyrchwyd 2022-10-24.
9. "Hysbyseb Llyfrau Hughes & Son, Wrexham - Y Goleuad". John Davies. 1872-03-02. Cyrchwyd 2022-10-24.
10. "DAVIES, JOHN (1804 - 1884), gweinidog Annibynnol, ieithydd ac esboniwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
11. "Geiriadur Cymreig Cymraeg sef, geiriau Cymraeg yn cael eu hegluro yn Gymraeg". Syllwr y Llyfrgell Genedlaethol. Cyrchwyd 2022-10-24.
12. Jones (Gwenallt), Thomas Morris (1893). "Cylchgronau Cymreig America ac Awstralia". [[[s:Llenyddiaeth Fy Ngwlad/Cylchgronau Cymreig America ac Awstralia|Llenyddiaeth Fy Ngwlad; Cylchgronau Cymreig America ac Awstralia]] Llenyddiaeth Fy Ngwlad] Check |url= value (help). Treffynnon: P M Evans. tt. 206–207.
13. "EDWARDS, RICHARD (fl. 1840-84), gweinidog gyda'r Bedyddwyr a golygydd cyfnodolion yn U.D.A. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
14. "HUGHES, WILLIAM (1838 - 1921), argraffydd a chyhoeddwr, Dolgellau; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
15. "HUGHES, HUGH JOHN (1828? - 1872), awdur a cherddor yn U.D.A.; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
16. "PHILLIPS, THOMAS (1868 - 1936), gweinidog a phrifathro gyda'r Bedyddwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
17. "LOVEGROVE, EDWIN WILLIAM (1868 - 1956), ysgolfeistr ac awdurdod ar bensaernïaeth Gothig | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
18. "DAVIES, GRIFFITH ('Gwyndaf '; 1868 - 1962); bardd, athro beirdd, a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
19. "JONES, JOHN WILLIAM (1868-1945), adeiladydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
20. "PROSSER, DAVID LEWIS (1868 - 1950), archesgob | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
21. "JONES, JOHN ('Ioan Brothen'; 1868 - 1940), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
22. "THOMAS, JOSEPH MORGAN (LLOYD) (1868 - 1955), gweinidog (U) a Chatholig Rhydd, a chynghorwr a dyn cyhoeddus | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
23. "LEWIS, Syr ALFRED EDWARD (1868 - 1940), bancer | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
24. "WILLIAMS, THOMAS CHARLES (1868 - 1927), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
25. "REES, RICHARD JENKIN (1868 - 1963), gweinidog (MC) | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
26. "DAVIES, JOHN (1868 - 1940), awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
27. "JONES, WILLIAM OWEN ('Eos y Gogledd '; 1868 - 1928), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
28. "JONES, EDGAR WILLIAM (1868 - 1953), addysgwr a darlledwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
29. "LEWIS, THOMAS (1868 - 1953), Prifathro'r Coleg Coffa, Aberhonddu | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
30. "OWEN, ELLIS (1789-1868), amaethwr, hynafiaethydd, a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
31. "WILLIAMS, WILLIAM ('Gwilym ab Ioan '; 1800 - 1868), bardd yn U.D.A.; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
32. "SALUSBURY, Syr CHARLES JOHN (1792 - 1868), clerigwr a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
33. "MORRIS, DAVID ('Bardd Einion '; 1797? - 1868), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
34. "Williams, Sarah [pseud. Sadie] (1837–1868), poet and novelist". Oxford Dictionary of National Biography (yn Saesneg). doi:10.1093/ref:odnb/59109. Cyrchwyd 2023-08-14.
35. "JONES, DAVID (1805 - 1868), Treborth, Sir Gaernarfon, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
36. JONES, DAVID (1803 - 1868), baledwr a chantwr pen ffair. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 24 Hyd 2022
37. "JAMES, MARIA (1793 - 1868), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
38. "HARDING, Sir JOHN DORNEY (1809 - 1868). twrnai'r frenhines ('Queen's Advocate') | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
39. "PUGH, HUGH (1803 - 1868), ysgolfeistr a gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
40. "LEWIS, WILLIAM HOWELL (1793? - 1868), gweinidog Annibynnol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.

Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru

1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899