1832 yng Nghymru

Carchar Caerdydd

Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1832 i Gymru a'i phobl

Digwyddiadau

Ysbyty Wrecsam

• Mae ail bandemig colera'r byd yn cyrraedd Cymru. Mae'r dioddefwyr cyntaf yn nhref Y Fflint.
• Mae cymdeithas ddirwestol gyntaf Cymru yn cael ei sefydlu yng Nghaergybi.
• Carchar Newydd Caerdydd yn agor.
• Ymladd etholiad cyffredinol am y tro cyntaf wedi pasio Deddf Diwygio Fawr 1832. John Josiah Guest yn cael ei ethol ar gyfer etholaeth newydd Merthyr Tudful a ffurfiwyd o dan y ddeddf.
• William Edwards (Gwilym Callestr) yn fuddugol (ac yn ail) am bryddest yn Eisteddfod Biwmares am gerddi ar y testun "Pyrse Mostyn yn dod yn oedolyn".William Williams (Caledfryn) yn ennill am awdl i "Drychineb y Rothsay Castle".[1]
• Sefydlu Ysbyty Wrecsam yn bennaf drwy waith Thomas Taylor Griffith [2]
• Thomas Richards yn ymfudo i Tasmania [3]
• John Williams (naturiaethwr) - yn ymsefydlu yng Nghorwen fel meddyg [4]
• Samuel Rush Meyrick yn cael ei hurddo'n farchog

Celfyddydau a llenyddiaeth

Llyfrau newydd

• Nun Morgan Harry — What think ye of Christ? [5]
• Isaac Jones — Gramadeg Cymreig, sef Traethawd ar Egwyddorion yr Iaith
• Benjamin Jones (P A Môn) — Amddiffyniad o Brynedigaeth Neillduol
• Jedediah Richards — Addysg ac Amddiffyniad
• Angharad Llwyd — History of the Island of Mona [6]
• William Probert — Elements of Chaldee and Hebrew Grammar
• Syr Edward Vaughan Williams — A Treatise on the Law of Executors and Administrators
• Robert Jones, Llanllyfni — Holwyddoreg yr Ymneilltuwyr Protestanaidd

Cerddoriaeth

• Daniel Rees - A Selection of Psalms and Hymns [7]

Genedigaethau

Giraldus

Islwyn

• 2 Ionawr, Edward Griffith - hynafiaethydd (bu farw 1918) [8]
• 5 Ionawr, Love Jones-Parry - gwleidydd ac hyrwyddwr y Wladfa (bu farw 1891) [9]
• 6 Ionawr, Thomas Gruffydd Jones - cerddor (bu farw 1898) [10]
• 15 Ionawr, Hugh Owen - cerddor (bu farw 1897) [11]
• 19 Ionawr, William Robert Ambrose - gweinidog gyda'r Bedyddwyr, a hynafiaethydd (bu farw 1878) [12]
• 1 Chwefror, John Bryant (Alawydd Glan Tâf) - telynor (bu farw 1926) [13]
• 1 Chwefror, Owen Griffith (Giraldus) - gweinidog gyda'r Bedyddwyr, golygydd ac awdur (bu farw 1896)
• 14 Chwefror, David Watkin Jones (Dafydd Morganwg) - bardd, hanesydd, a daearegydd (bu farw 1905) [14]
• 26 Mawrth, William Thomas - gweinidog gyda'r Annibynwyr (bu farw 1911) [15]
• 3 Ebrill, William Thomas (Islwyn) - gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, a bardd (bu farw 1878) [16]
• 19 Ebrill, Nathaniel Cynhafal Jones - bardd (bu farw 1905) [17]
• 31 Gorffennaf, Joseph Evans - gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (bu farw 1909) [18]
• 19 Medi, Morgan Albert Ellis - pregethwr (bu farw 1901)
• 25 Medi, John Ceiriog Hughes - bardd (bu farw 1887) [19]
• 14 Hydref, David Edward Edwardes - cyfieithydd (bu farw 1898) [20]
• 11 Hydref, Humphrey Rowland Jones - diwygiwr (bu farw 1895) [21]
• 24 Hydref, David Richard Jones - bardd (bu farw 1916) [22]
• 4 Tachwedd, James James - cerddor, cyfansoddwr tôn Hen Wlad fy Nhadau (bu farw 1902)
• 7 Tachwedd, Abraham Matthews - gweinidog (A) ac un o arloeswyr y Wladfa ym Mhatagonia (bu farw 1899) [23]
• 19 Tachwedd, Benjamin Thomas Williams - bargyfreithiwr ac addysgiaeth (bu farw 1890) [24]
• 20 Tachwedd, Lewis Thomas - arloeswr y diwydiant glo yn Awstralia (bu farw 1913) [25]
• 17 Rhagfyr, Thomas McKenny Hughes - daearegwr (bu farw 1917) [26]
• 28 Rhagfyr, Benjamin Morris Williams - cerddor (bu farw 1903)
• Dyddiad anhysbys
  • William Williams - meddyg anifeiliaid (bu farw 1900)
  • David Lloyd Davies - bardd, datganwr (bu farw 1881)
  • Robert Gruffydd (Patrobas) - bardd (bu farw 1863) [27]
  • John Davies (Gwyneddon) - argraffydd a newyddiadurwr (bu farw 1904) [28]
  • William Griffith - chwarelwr a cherddor (bu farw 1913)
  • William Charles Roberts - gweinidog gyda'r Presbyteriaid yn U.D.A., prifathro colegau, ac awdur (bu farw 1903)
  • Henry Rowlands (Harri Myllin) - llenor a hynafiaethydd (bu farw 1903) [29]

Marwolaethau

Bedd Jemima Niclas

• 18 Chwefror, Jonathan Jones - gweinidog gyda'r Annibynwyr (g. 1745) [30]
• 2 Ebrill John Herring - gweinidog y Bedyddwyr (g. 1789) [31]
• 22 Ebrill Henry Thomas Paine - hanesydd a chlerigwr (g. 1759) [32]
• Gorffennaf, Jemima Niclas - arwres Brwydr Abergwaun (g. c. 1750)
• 23 Awst, John Philip Davies - gweinidog gyda'r Bedyddwyr, esboniwr, diwinydd (g. 1786) [33]
• 31 Awst, Robert Humphreys - gweinidog Wesleaidd (g. 1779)
• 27 Rhagfyr, Robert Baugh - gwneuthurwr mapiau, ysgythrwr, a cherddor (g. 1748)
• Dyddiad anhysbys
  • Evan Pritchard - bardd (g. 1769)
  • William Howels - offeiriad efengylaidd (g. 1778) [34]

Cyfeiriadau

1. Jones, William (1839). The Gwyneddion for 1832: containing the prize poems, &c. of the Beaumaris eisteddfod and North Wales literary society, ed. by W. Jones. t. 14.
2. "GRIFFITH, THOMAS TAYLOR (1795 - 1876), meddyg a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
3. "RICHARDS, THOMAS (1800 - 1877), llenor Awstralaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
4. Jones, Carey. (1990). Y llanc o Lan Conwy : John Williams, 1801-59. Wrecsam: Carey Jones. ISBN 0-7074-0198-4. OCLC 24475791.
5. "HARRY, NUN MORGAN (1800 - 1842), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
6. Llwyd, Angharad (1833). A history of the island of Mona, or Anglesey ... Being the prize essay to which was adjudged the first premium at the Royal Beaumaris Eisteddfod ... 1832. Wellcome Library. Ruthin : R. Jones, & Longman, London.
7. "REES, DANIEL (1793 - 1857), clerigwr ac emynydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
8. "GRIFFITH, EDWARD (1832 - 1918); | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
9. "PARRY (a JONES-PARRY) (TEULU), Madryn, Llŷn. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
10. "JONES, THOMAS GRUFFYDD ('Tafalaw Bencerdd'; 1832 - 1898), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
11. "OWEN, HUGH (1832 - 1897), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
12. "AMBROSE, WILLIAM ROBERT (1832 - 1878), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
13. "BRYANT, JOHN (Alawydd Glan Tâf; 1832 - 1926), telynor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
14. "JONES, DAVID WATKIN ('Dafydd Morganwg'; 1832 - 1905), bardd, hanesydd, a daearegydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
15. "THOMAS, WILLIAM (1832 - 1911), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
16. "THOMAS, WILLIAM ('Islwyn,' 1832 - 1878), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
17. "JONES, NATHANIEL (CYNHAFAL) (1832 - 1905), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, a llenor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
18. "EVANS, JOSEPH (1832 - 1909), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
19. "HUGHES, JOHN CEIRIOG (1832 - 1887), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
20. "EDWARDES, DAVID EDWARD (1832 - 1898), cyfieithydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
21. "JONES, HUMPHREY ROWLAND (1832 - 1895), diwygiwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
22. "JONES, DAVID RICHARD (1832 - 1916), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-14.
23. "MATHEWS, ABRAHAM (1832 - 1899); gweinidog, arloeswr, a llenor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
24. "WILLIAMS, BENJAMIN MORRIS (1832 - 1903), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
25. "THOMAS, LEWIS (1832 - 1913), arloeswr y diwydiant glo yn Queensland, Awstralia; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
26. "HUGHES, THOMAS MCKENNY (1832 - 1917), daearegwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
27. "GRUFFYDD, ROBERT ('Patrobas'; 1832 - 1863), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
28. "DAVIES, JOHN ('Gwyneddon'; 1832-1904), argraffydd a newyddiadurwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
29. "ROWLANDS, HENRY ('Harri Myllin'; 1832 - 1903), llenor a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
30. "JONES, JONATHAN (1745 - 1832), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
31. "HERRING, JOHN (1789 - 1832), gweinidog y Bedyddwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
32. "PAYNE, HENRY THOMAS (1759 - 1832), clerigwr a hanesydd eglwysig | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
33. "DAVIES, JOHN PHILIP (1786 - 1832), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, esboniwr, diwinydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.
34. "HOWELS, WILLIAM (1778 - 1832), offeiriad efengylaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-16.

Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru

1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899