1800 yng Nghymru

Mae'r erthygl hon yn sôn am arwyddocâd arbennig y flwyddyn 1800 i Gymru a'i phobl.

Deiliaid

Caroline o Brunswick

• Tywysog Cymru - George (George IV yn ddiweddarach)
• Tywysoges Cymru - Caroline o Brunswick

Digwyddiadau

• Chwefror - John Bryan yn dechrau pregethu.[1]
• 5 Mai - Cenhadwr John Davies yn anelu am Tahiti.[2]
• 1 Awst - Mae Teml y Llynges ar y Cymin yn Nhrefynwy yn cael ei gysegru.[3]
• Awst - Owen Davies a John Hughes yn cyrraedd Rhuthun i oruchwylio cenhadaeth y Methodistiaid Wesleaidd i Gymru.[4]
• Rhagfyr - Agor Camlas Aberhonddu rhwng Aberhonddu a Thalybont.[5]
• Richard Fothergill yn cychwyn partneriaeth â Samuel Homfray yn Nhredegar.[6]

Mae Jeremiah Homfray yn dechrau prydlesu tiroedd mwynau yn Abernant, Cwmbach, a'r Rhigos.

• Daw Edward Charles (Siamas Gwynedd) yn fardd swyddogol Cymdeithas y Gwyneddigion.
• Mae Thomas Charles yn cyflwyno'r arfer o ganiatáu i gynulleidfaoedd Methodistiaid Calfinaidd ethol eu blaenoriaid eu hunain.
• Mae Richard Ellis yn olynu ei dad, Lewis Ellis, fel organydd Eglwys Biwmares.
• Mae William Jones yn sefydlu ysgol ramadeg yn Wrecsam.
• Mae John Kenrick III yn troi siop canhwyllau ei ewythr yn Wrecsam i mewn i fanc.
• Mae William Nott yn ymuno â Chatrawd Ewropeaidd Bengal yn India.

Celfyddydau a llenyddiaeth

Llyfrau newydd

John Jones

• William Bingley - Tour round North Wales
• John Evans - A Tour through part of North Wales in … 1798 and at other times
• John Jones - A Development of … Events calculated to restore the Christian Religion to its … Purity
• Thomas Jones - A Cardiganshire Landlord's Advice to his Tenants
• Richard Llwyd - Beaumaris Bay
• William Ouseley - Epitome of the Ancient History of Persia
• Henry Wigstead - Remarks on a Tour to North and South Wales: In the Year 1797[7]

Cerddoriaeth

• " Suo Gân " (argraffiad cyntaf yn fras) [8]

Genedigaethau

Dr William Price

• 4 Mawrth - Dr William Price, meddyg (bu f. 1893) [9]
• 6 Ebrill -John Johnes, bargyfreithiwr a barnwr llys sirol (bu f. 1876) [10]
• 6 Mawrth - Samuel Roberts (SR), Arweinydd Radical (bu f. 1885) [11]
• 17 Mai - Evan Lloyd, Cyhoeddwr (bu f 1879) [12]
• 9 Mehefin - Nun Morgan Harry, - gweinidog gyda'r Annibynwyr (bu f 1842)
• 20 Mehefin - Edward Douglas-Pennant, Barwn 1af Penrhyn (bu f. 1886) [13]
• Gorffennaf - Thomas Richards, llenor Awstralaidd (bu f. 1877) [14]
• 12 Awst - Caleb Morris, gweinidog Annibynnol (bu f 1865) [15]
• 1 Hydref - Williams Evans, emynydd (bu f. 1880) [16]
• 29 Tachwedd - David Griffith (Clwydfardd), bardd ac archdderwydd (bu f. 1894) [17]
• dyddiad anhysbys -
  • John Cox - argraffydd, llyfrwerthwr, a phostfeistr (bu f 1870) [18]
  • James Davies (Iago ap Dewi), argraffydd a bardd (bu f.1869) [19]
  • James James (Iago Emlyn) [20]
  • David Hughes, gweinidog gyda'r Annibynwyr (bu f. 1849) [21]
  • Hugh Jones (Cromwell o Went), gweinidog Annibynnol (bu f.1872) [22]
  • John Jones (Myllin), bardd (1800 -1826) [23]
  • John Robert Jones (Alltud Glyn Maelor), llenor ac emynydd (bu f.1881) [24]
  • Robert Roberts, ysgolfeistr a gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (bu f. 1878) [25]
  • John Williams (Ioan ap Ioan), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, ac awdur (bu f. 1871) [26]
  • William Williams (Gwilym ab Ioan), bardd Cymraeg-Americanaidd (bu f.1868) [27]

Marwolaethau

Esgob Warren

• 5 Ionawr - William Jones o Neyland, clerigwr ac awdur, 73 [28]
• 27 Ionawr - John Warren, Esgob Tyddewi ac yn ddiweddarach Esgob Bangor [29]
• 14 Mawrth - Daines Barrington, hynafiaethydd a naturiaethwr, 72 [30]
• 21 Mawrth - Lewis Rees, gweinidog gyda'r Annibynwyr (geni 1710) [31]
• 15 Tachwedd - Harri Parri (Harri Bach o Graig-y-gath), bardd a chlerwr (geni 1709) [32]

Cyfeiriadau

1. Williams, A. H., (1953). BRYAN, JOHN (1776 - 1856), gweinidog Wesleaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 24 Gor 2019
2. The history of the Tahitian Mission, 1799-1830. Published for the Hakluyt Society at the University Press. 1961.
3. "Naval Temple". Imperial War Museum. Cyrchwyd 31 March 2019.
4. Albert Hughes Williams. "Davies, Owen (1752-1830), gweinidog Wesleaidd". Y Bywgraffiadur Cymreig. LlGC. Cyrchwyd 24 Gorffennaf 2019.
5. Norris, John (2007). The Monmouthshire and Brecon Canal (5th Ed.). privately published. ISBN 0-9517991-4-2.
6. Watkin William Price (1959). "FOTHERGILL (TEULU), meistri gweithydd haearn, etc". Y Bywgraffiadur Cymreig. Cyrchwyd 11 November 2022.
7. Esther Moir (2013). The Discovery of Britain (Routledge Revivals): The English Tourists 1540-1840 (yn Saesneg). Taylor & Francis. t. 177. ISBN 9781136767807.
8. Lullaby (Suo Gan) Lesley Nelson-Burns, Contemplator.com. Accessed July 2011
9. Nicholas, I. (1953). PRICE, WILLIAM (1800 - 1893), ‘dyn od’ a hyrwyddwr corff-losgiad. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 24 Gor 2019
10. "JOHNES, JOHN (1800 - 1876), bargyfreithiwr a barnwr llys sirol | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
11. Parry, R. I., (1953). ROBERTS, SAMUEL (‘S.R.’; 1800 - 1885), gweinidog gyda'r Annibynwyr, golygydd, diwygiwr Radicalaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 24 Gor 2019
12. "LLOYD, EVAN (1800 - 1879) a JOHN (fl. 1833-59) argraffwyr a chyhoeddwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
13. Richards, T., (1953). PENNANT (TEULU), Penrhyn, ger Llandegai.. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 24 Gor 2019
14. "RICHARDS, THOMAS (1800 - 1877), llenor Awstralaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
15. "MORRIS, CALEB (1800 - 1865), gweinidog Annibynnol | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
16. "EVANS, WILLIAM (1800 - 1880), emynydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
17. Williams, D., (1953). GRIFFITH, DAVID (‘Clwydfardd’ 1800 - 1894), bardd eisteddfodol ac archdderwydd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 24 Gor 2019
18. "COX, JOHN (? - 1870), argraffydd, llyfrwerthwr, a phostfeistr, Aberystwyth. | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
19. "DAVIES, JAMES ('Iago ap Dewi'; 1800-1869), argraffydd a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
20. "JAMES, JAMES ('Iago Emlyn'; 1800 - 1879), gweinidog gyda'r Annibynwyr a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2019-11-25.
21. "HUGHES, DAVID (1800 - 1849), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
22. "JONES, HUGH ('Cromwell o Went'; 1800 - 1872), gweinidog Annibynnol | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
23. "JONES, JOHN ('Myllin'; 1800 - 1826), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
24. "JONES, JOHN ROBERT ('Alltud Glyn Maelor'; 1800 - 1881), llenor ac emynydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
25. "ROBERTS, ROBERT (1800 - 1878), ysgolfeistr a gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd yn Llangeitho; | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
26. "WILLIAMS, JOHN ('Ioan ap Ioan'; 1800 - 1871), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
27. "WILLIAMS, WILLIAM ('Gwilym ab Ioan'; 1800 - 1868), bardd yn U.D.A.; | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
28.  "Jones, William (1726-1800)" . Dictionary of National Biography. Llundain: Smith, Elder & Co. 1885–1900.
29. George Lewis SMYTH (1843). Biographical Illustrations of Westminster Abbey. t. 211.
30. Englishmen (1836). Lives of eminent and illustrious Englishmen, ed. by G. G. Cunningham. t. 291.
31. "REES, LEWIS (1710 - 1800), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.
32. "PARRI, HARRI ('Harri Bach o Graig-y-gath'; 1709? - 1800), bardd a chlerwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". Cyrchwyd 2019-11-11.

Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru

1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899