1863 yng Nghymru

"Modryb Gwen": ysgythriad gan Hugh Hughes, bu farw 1863

Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1863 i Gymru a'i phobl .

Deiliaid

• Tywysog Cymru - Albert Edward
• Tywysoges Cymru - Alexandra (ar ôl 10 Mawrth)

Digwyddiadau

Beirdd Geirionnydd

• 28 Gorffennaf - Mae Deddf Rheilffordd Ganolog Ynys Môn 1863 (26 a 27 Vict. C.cxxviii) yn esgor ar sefydlu Rheilffordd Ganolog Ynys Môn .[1]
• 23 Hydref - Rheilffordd Ffestiniog yn cyflwyno locomotifau stêm i wasanaeth cyffredinol, y tro cyntaf i hyn gael ei wneud unrhyw le yn y byd ar reilffordd gyhoeddus o fesur mor gul (2tr (60 cm)).
• Daw Syr Hugh Owen yn ysgrifennydd anrhydeddus pwyllgor Llundain a ffurfiwyd i sefydlu Prifysgol Cymru .
• Daw Mesac Thomas yn Esgob cyntaf Goulburn, New South Wales, Awstralia.
• Cyhoeddi A Walesi Bárdok, a ysgrifennwyd gyntaf ym 1857 gan y bardd o Hwngari, János Arany, gan ddefnyddio stori concwest Edward I yng Nghymru i guddio beirniadaeth o'r ymerodraeth Awstro-Hwngari.
• Mae John Evans, a anwyd ym Machynlleth, yn cyrraedd British Columbia, Canada, gyda grŵp o lowyr eraill o Gymru. Wedi hynny mae'n dod yn ffigwr gwleidyddol o bwys yn y dalaith.
• Ystafell bwmpio sba yn cael ei hadeiladu yn Trefriw .
• Agorwyd Llyfrgell Goffa Guest yn Nowlais .
• Gwilym Cowlyd yn sefydlu Gorsedd Geirionnydd mewn gwrthwynebiad i Orsedd Beirdd Ynys Prydain [2]

Celfyddydau a llenyddiaeth

Gwobrau

Llinellau cyntaf yr Awdl Albert dda

• Cynhelir Eisteddfod Genedlaethol Cymru yn Abertawe
  • John Jones (Talhaiarn) yn ennill y gadair am Awdl er Coffadwriaeth am y diweddar Dywysog Cydweddog ‘Albert Dda’ [3]
• Dyfernir Gwobr Newdigate i Thomas Llewellyn Thomas .

Llyfrau newydd

Cymraeg

• John Ceiriog Hughes - Cant o Ganeuon
• John Jones (Ioan Emlyn) - Golud yr Oes
• David William Nash - Pharo yr Exodus
• Ebenezer Thomas - Cyff Beuno

Saesneg

• Thomas Owen Morgan - The Aberdovey Guide and Hand-book for the Aberystwyth & Welsh Coast Line [4]
• Rees Howell Gronow - Recollections and Anecdotes [5]
• Robert Owen - The Pilgrimage to Rome (prydyddiaeth) [6]

Cerddoriaeth

• John Thomas (Pencerdd Gwalia) - Llewelyn (cantata) [7]

Chwaraeon

• Criced
  • 23 Gorffennaf - Clwb Criced De Cymru yn trechu MCC yn Lord.
  • 27 Gorffennaf - Clwb Criced De Cymru yn trechu Boneddigion Caint yn Cranbrook.

Genedigaethau

Arthur Machen

George Essex Evans

Rosina Davies

• 7 Ionawr - James Trainer, chwaraewr pêl-droed (bu farw 1915) [8]
• 15 Ionawr - James Webb, chwaraewr rhyngwladol rygbi Cymru (bu farw 1913) [9]
• 17 Ionawr - David Lloyd George, gwleidydd (bu farw 1945) [10]
• 3 Mawrth - Arthur Machen, ysgrifennwr (bu farw 1947) [11]
• 12 Mawrth - Alice Williams (Alys Meirion), arlunydd a gweithiwr lles (bu farw 1957) [12]
• 16 Mawrth - Dan Beddoe, tenor operatig (bu farw 1937) [13]
• 25 Mawrth - Owen Philipps, Barwn 1af Kylsant Gwleidydd a thwyllwr (bu farw 1937) [14]
• 12 Ebrill - William Jones (Gwilym Myrddin), prifardd (bu farw 1943) [15]
• 13 Ebrill - Walter E. Rees, Ysgrifennydd Undeb Rygbi Cymru (bu farw 1949) [16]
• 18 Ebrill - John Griffith, athro ysgol, a cherddor ( bu farw 1933) [17]
• 20 Ebrill - Evan Kenffig Jones, gweinidog gyda'r Bedyddwyr ac arweinydd cymdeithasol (bu farw 1950) [18]
• 3 Mai - Richard Jones (Dofwy), prydydd gwlad ( bu farw 1956) [19]
• 8 Mai - Charles Taylor chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (bu farw 1915) [20]
• 11 Mai - William Rees Morgan Davies, barnwr ac Aelod Seneddol, (bu farw 1939) [21]
• 12 Mai - John Devonald, Cerddor (bu farw 1936) [22]
• 18 Mai - Lewis Davies (Lewis Glyn Cynon), nofelydd a hanesydd (bu farw 1951) [23]
• 21 Ebrill - William Jones Williams, swyddog yn y gwasanaeth gwladol, Ysgrifennydd Cwmni Kodak, Trysorydd Coleg Harlech ac Urdd Gobaith Cymru (bu farw 1949) [24]
• 11 Mehefin - Llewellyn Henry Gwynne, esgob swffragan cyntaf Khartoum (bu farw 1957) [25]
• 18 Mehefin - George Essex Evans, Cymro daeth yn un o feirdd amlycaf Awstralia (bu farw 1909) [26]
• 21 Mehefin - Maurice Jones, offeiriad a phrifathro coleg (bu farw 1957) [27]
• 2 Gorffennaf - Billy Douglas, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (bu farw 1943) [28]
• 7 Awst - Edward Perkins Alexander, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (bu farw 1931) [29]
• 8 Awst - John Herbert Roberts, Barwn Clwyd o Abergele, gwleidydd (bu farw 1955) [30]
• 17 Awst - Joseph Harry, gweinidog, ysgrifennwr ac athro (bu farw 1950) [31]
• 29 Awst - Syr Daniel Lleufer Thomas, ynad (bu farw 1940) [32]
• 2 Medi - James Winstone, arweinydd y glowyr yn Neheudir Cymru (bu farw 1921) [33]
• 6 Medi - Owen Rhoscomyl, anturiwr ac awdur (bu farw 1919) [34]
• 10 Medi - Walter Rice Evans, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (bu farw 1909) [35]
• 2 Medi - Rosina Davies, efengyles (bu farw 1949) [36]
• 7 Hydref William Davies, newyddiadurwr, golygydd y Western Mail (bu farw 1935) [37]
• 15 Hydref - Hugh Hughes, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (bu farw 1944),[38]
• 7 Tachwedd - Rowley Thomas, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (bu farw 1949) [39]
• 21 Tachwedd - William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth), bardd (bu farw 1940) [40]
• 2 Rhagfyr - Thomas John Evans, newyddiadurwr (bu farw 1932) [41]
• 9 Rhagfyr - John John Evans, newyddiadurwr (bu farw 1942) [42]
• 27 Rhagfyr - Syr Henry Haydn Jones, Aelod Seneddol Rhyddfrydol dros etholaeth Sir Feirionnydd. (bu farw 1950) [43]
• Dyddiad anhysbys
  • Bob Gould, Blaenwr rygbi rhyngwladol Cymru a chwaraeodd rygbi clwb i Glwb Rygbi Casnewydd (bu farw 1931) [44]
  • Daniel Mydrim Phillips, gweinidog (MC), addysgwr ac awdur [45]
  • J. Edwal Williams, bardd a phrifathro (bu farw 1934)
  • William Retlaw Williams, cyfreithiwr, achydd a hanesydd (bu farw 1944) [46]

Marwolaethau

bedd Eben Fardd

Hugh Hughes, ei wraig a'i blentyn

• 12 Chwefror - John Jones, clerigwr a hynafiaethydd (g. 1786) [47]
• 15 Chwefror - Richard Humphreys, Dyffryn; gweinidog MC (g. 1790) [48]
• 17 Chwefror - Ebenezer Thomas (Eben Fardd), bardd, 60 [49]
• 28 Chwefror - David Williams (Alaw Goch), diwydiannwr, 53 [50]
• 11 Mawrth - Hugh Hughes, arlunydd (g. 1790) [51]
• 21 Mawrth - David Griffiths, cenhadwr, 71 [52]
• 24 Mawrth - Thomas Powell, diwydiannwr, 84 [53]
• 4 Ebrill - Evan Jenkins, emynydd (g. 1781) [54]
• 13 Ebrill - George Cornewall Lewis, gwladweinydd, 56 [55]
• 21 Ebrill - Robert Gruffydd (Patrobas), bardd (g. 1832) [56]
• Mai / Mehefin - David Bevan Jones (Dewi Elfed), bardd, gweinidog gyda'r Bedyddwyr a'r Mormoniaid, 55 [57]
• 15 Gorffennaf - Edward Pryce Owen, arlunydd, 75 [58]
• 3 Medi - David Lloyd, prifathro Coleg Caerfyrddin a gweinidog Undodaidd (g. 1805) [59]
• 6 Medi - Samuel Baldwin Rogers, werthwr llyfrau, cyhoeddwr, cemegydd metelegwr a dyfeisiwr Cymreig (g. c1778) [60]
• 8 Tachwedd - Joseph Hughes (Carn Ingli), bardd, 60 [61]
• 13 Rhagfyr - Robert Saunderson, argraffydd, 83 [62]
• 19 Rhagfyr - John Jones, gweinidog Undodaidd ac ysgolfeistr (g. 1802 -1863) [63]
• 28 Rhagfyr - Thomas Bevan, Archddiacon Tŷ Ddewi, 63 [64]
• Dyddiad anhysbys
  • Robert Parry - bardd (g.?)[65]

Cyfeiriadau

1. "Local Acts - 1863". Office of Public Sector Information. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 June 2008. Cyrchwyd 2008-05-23.
2. "ROBERTS, WILLIAM JOHN ('Gwilym Cowlyd'; 1828 - 1904), bardd, argraffydd, llyfrwerthwr, llyfrbryf, a gŵr hynod; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
3. "JONES, JOHN ('Talhaiarn'; 1810 - 1869), pensaer a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
4. "MUS/119: Guide books, Wales and Aberystwyth - Catalogue - Archifdy Ceredigion - Ceredigion Archives". www.archifdy-ceredigion.org.uk. Cyrchwyd 2020-10-07.
5. "GRONOW, REES HOWELL (1794 - 1865), sgrifennwr atgofion | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
6. "OWEN, ROBERT (1820 - 1902), clerigwr 'Anglo-Catholig' | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
7. E. Wyn James. "'Watching the white wheat' and 'That hole below the nose': English ballads of a late-nineteenth-century Welsh jobbing-printer (2000). First published in Sigrid Rieuwerts & Helga Stein (eds), Bridging the Cultural Divide: Our Common Ballad Heritage (Hildersheim, Germany: Georg Olms Verlag, 2000), pp. 178-94. ISBN 3-487-11016-4". Cardiff University. Cyrchwyd 13 March 2018.
8. Lerry, G. G., (1953). TRAINER, JAMES (1863 - 1915?), chwaraewr pêl droed. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hydref 2020
9. "Newport Personnel : Jim Webb". web.archive.org. 2011-06-17. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-06-17. Cyrchwyd 2020-10-07.
10. Travis L. Crosby (30 January 2014). The Unknown David Lloyd George: A Statesman in Conflict. I.B.Tauris. t. 2. ISBN 978-1-78076-485-6.
11. Arthur Machen (17 November 2013). Delphi Collected Works of Arthur Machen (Illustrated). Delphi Classics. t. 4903. ISBN 978-1-909496-67-5.
12. Lloyd-Morgan, C., (2015). WILLIAMS, ALICE HELENA ALEXANDRA (‘ALYS MEIRION’) (1863-1957), llenor, artist a gwirfoddolwraig les. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hyd 2020
13. The New York Times (28 December 1937). "Dan Beddoe, Tenor is Dead Here at 74; Oratorio Singer Had Appeared Before the Public for More Than Half a Century", p.21. Retrieved 20 March 2016.
14. Jones, D. L., (2008). PHILLIPPS, OWEN COSBY, Barwn Kylsant (1863-1937), perchennog llongau. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hydref 2020
15. "JONES, WILLIAM ('Gwilym Myrddin'; 1863 - 1946), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
16. Williams, G. W., (1997). REES, WALTER ENOCH (1863 - 1949), contractwr ac ysgrifennydd hiroesog Undeb Rygbi Cymru. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hyd 2020
17. "GRIFFITH, JOHN (1863 - 1933), athro ysgol, a cherddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
18. "JONES, EVAN KENFFIG (1863 - 1950), gweinidog gyda'r Bedyddwyr ac arweinydd cymdeithasol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
19. "JONES, RICHARD ('Dofwy'; 1863 - 1956), prydydd gwlad | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
20. Jenkins, John M.; et al. (1991). Who's Who of Welsh International Rugby Players. Wrexham: Bridge Books. ISBN 1-872424-10-4.
21. (2007-12-01). Davies, Sir William Rees-, (11 May 1863–14 April 1939), KC; JP Pembrokeshire and Kent; JP Haverfordwest yn WHO'S WHO & WHO WAS WHO Adalwyd 07 Hydref 2020
22. "DEVONALD, JOHN (1863 - 1936), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
23. "DAVIES, LEWIS; 1863 - 1951), nofelydd, hanesydd lleol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
24. "WILLIAMS, WILLIAM JONES (1863 - 1949), swyddog yn y gwasanaeth gwladol, Ysgrifennydd Cwmni Kodak, Trysorydd Coleg Harlech ac Urdd Gobaith Cymru | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
25. H̤̊asan Makkī Muh̤̊ammad Ah̤̊mad (1989). Sudan, the Christian design: a study of the missionary factor in Sudan's cultural and political integration, 1843-1986. Islamic Foundation. t. 49. ISBN 978-0-86037-193-9.
26. Edmund Morris Miller (1975). Australian Literature from Its Beginnings to 1935: A Descriptive and Bibliographical Survey of Books by Australian Authors. Sydney University Press. t. 178. ISBN 978-0-424-06700-1.
27. "JONES, MAURICE (1863 - 1957), offeiriad a phrifathro coleg | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
28. Marshall, Francis Football; the Rugby union game (1892) Cassell and company Ltd. tud 265
29. "Alexander, Edward Perkins (ALKR883EP)". Cronfa Ddata Alumni Caergrawnt. Prifysgol Caergrawnt.
30. "ROBERTS, JOHN HERBERT, BARWN CLWYD o ABERGELE (1863 - 1955), gwleidydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
31. "HARRY, JOSEPH (1863 - 1950), athro a gweinidog (A) | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
32. Who was who. A. & C. Black. 1920. t. 1338.
33. "WINSTONE, JAMES (1863 - 1921), arweinydd y glowyr yn Neheudir Cymru | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
34. Davies, W. Ll., (1953). VAUGHAN, ARTHUR OWEN (‘Owen Rhoscomyl ‘; 1863? - 1919), anturiwr ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hyd 2020
35. "FUNERAL OF MR WALTER RICE EVANS - The Cambrian". T. Jenkins. 1909-06-18. Cyrchwyd 2020-10-07.
36. Williams, M. (2004, Medi 23). Davies, Rosina (1863–1949), evangelist. Oxford Dictionary of National Biography. Adalwyd 7 Hydref 2020
37. "DAVIES, Syr WILLIAM (1863 - 1935); newyddiadurwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
38. Smith, David; Williams, Gareth (1980). Fields of Praise: The Official History of The Welsh Rugby Union. Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0766-3
39. "PONTYPRIDDI - Evening Express". Walter Alfred Pearce. 1903-11-07. Cyrchwyd 2020-10-07.
40. Jones, J. W., (1953). EDWARDS, WILLIAM THOMAS (‘Gwilym Deudraeth’; 1863 - 1940), bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hydref 2020
41. "EVANS, THOMAS JOHN (1863 - 1932), newyddiadurwr, etc. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
42. "EVANS, JOHN JOHN (1862 - 1942), newyddiadurwr, etc. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
43. Liberal History - Henry Haden Jones Adferwyd 7 Hydref 2020
44. "South Wales Football Players, Mr R Gould - South Wales Echo". Jones & Son. 1886-02-24. Cyrchwyd 2020-06-14.
45. "PHILLIPS, DANIEL MYDRIM (1863-1944), gweinidog (MC), addysgwr ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
46. Jones, E. D., (1970). WILLIAMS, WILLIAM RETLAW JEFFERSON (?1863 - 1944), cyfreithiwr, achydd a hanesydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hyd 2020
47. John Jones - Y Bywgraffiadur Cymreig
48. Humphreys, E. M., (1953). HUMPHREYS, RICHARD (1790 - 1863), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hyd 2020
49. "THOMAS, EBENEZER ('Eben Fardd'; 1802 - 1863) ysgolfeistr a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
50. "WILLIAMS, DAVID ('Alaw Goch'; 1809 - 1863), perchennog pyllau glo ac eisteddfodwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
51. "HUGHES, HUGH (1790 - 1863), arlunydd ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
52. "GRIFFITHS, DAVID (1792 - 1863), cenhadwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
53. "POWELL, THOMAS (1779? - 1863), perchennog pyllau glo | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
54. Jenkins, R. T., (1970). JENKINS, EVAN (1781-1863), emynydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hyd 2020
55. "LEWIS, Syr GEORGE CORNEWALL (1806 - 1863), gwleidyddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
56. "GRUFFYDD, ROBERT ('Patrobas'; 1832 - 1863), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
57. "JONES, DAVID BEVAN ('Dewi Elfed' 1807 - 1863), gweinidog (B ac Eglwys Iesu Grist a Saint y Dyddiau Diwethaf — Mormoniaid) | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
58. "OWEN, EDWARD PRYCE (1788 - 1863), clerigwr ac arlunydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
59. Williams, T. O., (1953). LLOYD, DAVID (1805 - 1863), prifathro Coleg Caerfyrddin a gweinidog Undodaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hyd 2020
60. "Famous Person - Samuel Baldwin Rogers". www.bioeddie.co.uk. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-10-14. Cyrchwyd 2020-10-07.
61. "HUGHES, JOSEPH ('Carn Ingli'; 1803 - 1863), clerigwr a bardd eisteddfodol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
62. "SAUNDERSON, ROBERT (1780-1863), argraffydd a chyhoeddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-10-07.
63. Williams, T. O., (1953). JONES, JOHN (1802 - 1863), gweinidog Undodaidd ac ysgolfeistr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hyd 2020
64. "The Gentleman's Magazine (January–June 1864: obituaries, p261
65. Roberts, E. P., (1953). PARRY, ROBERT (bu farw 1863), bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 7 Hyd 2020

Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru

1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899