|
جعفر ابن ابی طالب
جعفر ابن ابی طالب جعفر طیار دے ناں توں مشہور نیں ۔ آپ علی کرم اللہ وجہہ دے بھائی تے محمد صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم دے چچا زاد بھائی سن۔ آغاز اسلام دیاں نمایاں شخصیتاں وچ شمار ہُندے نیں ۔ مسلماناں نے حبشہ نوں ہجرت کیتی تے آپ مہاجرین دے قائد سن۔ شاہ حبشہ نجاشی دے دربار وچ آپ دی تقریر ادب دا شہ پارہ تے اسلام دا خلاصہ تصور کیتی جاندی اے۔ جنگ موتہ وچ اسلامی لشکر دے سپہ سالار سن۔ اسی جنگ وچ شہادت پائی تے نبی اکرم صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم نے طیار ’’تیز اڑنے والا، جنت ول‘‘ دا لقب مرحمت فرمایا۔ جعفر بن ابی طالب بن عبد المطلب، جعفر طیار و ذو الجناحین دے نام توں معروف، حضرت ابو طالب دے تیسرے بیٹے، رسول خدا (ص) دے چچا زاد بھائی، امیرالمؤمنین امام علی دے بڑے بھائی تے پیغمبر خدا (ص) دے مشہور صحابی سن۔
جنگ موتہ وچ آپ نے پیغمبر خدا (ص) دے حکم اُتے سپاہ اسلام دی قیادت سنبھالی تے اسی جنگ وچ جام شہادت نوش کیتا۔ انہاں دا مزار اردن وچ مسلماناں دی زیارت گاہ دے طور اُتے مشہور اے۔ ولادت تے نسبقول مشہور یہ اے کہ جعفر طیار بعثت توں 20 سال قبل قبیلۂ قریش دے نامور خاندان بنی ہاشم وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد ابو طالب، قریش دے زعماء وچوں سن تے انہاں دی والدہ فاطمہ بنت اسد بن ہاشم نيں۔ آپ طالب تے عقیل دے بعد ابو طالب دے تیسرے فرزند نيں جدوں کہ ابو طالب دے چوتھے فرزند علی نيں۔ کہیا جاندا اے کہ انہاں چار بھائیاں وچوں ہر اک دا دوسرے توں عمر وچ 10 سال دا فرق اے۔[۳] کنیات تے القابجعفر نوں اپنے بیٹے عبداللہ دی نسبت ابو عبداللہ دی کنیت توں پکاریا جاندا سی۔[۴] جعفر دی دوسری کنیت "ابو المساکین" سی۔ اوہ غرباء تے مساکین دے نال مسلسل تعلق تے انہاں اُتے احسان دی بنا اُتے اس کنیت توں مشہور سن۔[۵] جعفر "طیار" تے "ذوالجاحین" ورگے القاب توں مشہور نيں۔ رسول اکرم (ص) نے اک حدیث دے ضمن وچ فرمایا: میں اک رات جنت وچ داخل ہويا جدوں کہ جعفر ملائکہ دے نال پرواز کر رہے سن۔[۶] امام باقر (ع) نے فرمایا: "خداوند عالم دوران جاہلیت دی چار خصلتاں دی تکریم فرماندا اے"؛ کسی نے پوچھا اوہ کیہڑی چار خصلتاں نيں؟؛ امام (ع) نے فرمایا: "جعفر شراب نوشی توں پرہیز کردے سن، جھوٹ نئيں بولدے سن، فحاشی توں اجتناب کردے سن تے بتاں دی پوجا نئيں کردے سن؛ تے رسول اکرم (ص) نے وی انہاں دے حق وچ دعا کیتی تے فرمایا: حق اے کہ خداوند متعال تم (جعفر) نوں دو پر عطا فرمائے تاکہ ملائکہ دے نال جنت وچ پرواز کرن۔"[۷] انہاں دے ہور القاب وچ "ذوالہجرتن" شامل اے جس دا سبب انہاں دی ہجرت حبشہ تے ہجرت مدینہ اے۔[۸] حالاتآپ نوں محمد صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم دے چچا عباس بن عبدالمطلب نے پالیا سی۔ آپ تے آپ دی بیوی اسماء بنت عمیس سانچہ:رض مو اولین مسلماناں وچوں نیں تے حبشہ ول ہجرت کرنے والے مسلماناں وچ شامل نیں ۔ حبشہ وچ نجاشی دے سامنے آپ نے سورہ مریم دی تلاوت کیتی جس اُتے نجاشی نے مسلماناں نوں مشرکینِ مکہ دے حوالے کرنے توں انکار کر دتا سی۔ جعفر طیار جنگ موتہ وچ شہید ہوئے۔ آپ دا روضہ اردن دے شہر عمان توں 140 کلومیٹر دے فاصلے اُتے اے۔ زوجہ تے اولادجعفر طیار دی زوجہ اسماء بنت عمیس بن نعمان سن جو انہاں دے چاراں بیٹیاں عبداللہ، عون، محمد تے احمد دی والدہ نيں۔[۹] ابن عنبہ دی روایت دے مطابق جعفر دے اٹھ فرزند سن تے ان سب دی والدہ اسماء سن:[۱۰] عبداللہ، عون، محمد الاکبر، محمد الاصغر، حمید، حسین، عبداللہ الاصغر تے عبداللہ الاکبر۔ اپنے چچا دی کفالت وچمکے وچ قحط سالی دی وجہ توں جدوں ابوطالب فقر تے تنگدستی دا شکار ہوئے تو انہاں دے بھائی حمزہ[۱۱] جدوں کہ اک تے قول دے مطابق عباس بن عبدالمطلب[۱۲] نے جعفر نوں اپنی کفالت وچ لے لیا تے اسلام لیانے تے مستغنی ہونے تک آپ اپنے چچا دے زیر کفالت رہے۔ آپ دا اسلام قبول کرنااپنے بھائی امام علی دے بعد جعفر طیار دوسرے شخص سن جو رسول خدا(ص) اُتے ایمان لے آئے تے مسلمان ہوئے۔ ابو طالب نے بیٹے علی نوں مسجد وچ رسول اللہ (ص) دے سجے پاسے ، نماز ادا کردے ہوئے دیکھیا تو جعفر توں فرمایا: "جاؤ تے پیغمبر (ص) دے کبھے پاسے کھڑے ہوکے نماز ادا کرو۔[۱۳] بعض مؤرخین دا کہنا اے کہ جعفر طیار چھبیسویں یا بتیسویں مرد سن جنہاں نے اسلام قبول کیتا۔[۱۴] ابن سعد دا کہنا اے کہ جعفر طیار رسول خدا (ص) دے ارقم دے گھر وچ داخل ہونے توں قبل مسلمان ہوئے۔[۱۵] ھجرت حبشہقریش مکہ دے تنگ کرنے اُتے مسلماناں دے اک گروہ نے حبشہ ول ہجرت دی۔ جعفر طیار ۔ اس گروہ دے سربراہ سن۔ اس سفر وچ انہاں دی زنانی اسماء بنت عمیس سانچہ:رض مو وی انہاں دے ھمراہ سن ۔ ایتھے انہاں نے تقریباً دس سال گزارے۔ سن 7 ہجری وچ جنگ خیبر دے بعد انہاں دی عرب واپسی ہوئی۔ جدوں مسلماناں نے حبشہ نوں ہجرت کیتی اس دے کچھ ای عرصہ بعد مشرکین مکہ نے اپنے نمائندے حبشہ بھیجے تاکہ اوہ انہاں مسلماناں نوں گرفتار کر کے واپس لے آؤن۔ مشرکین دے نمائندیاں وچ عمرو بن العاص تے عبد اللہ بن ابی ربیعہ شامل سن جو بعد وچ مسلمان ہو گئے سن۔ انہاں نے نجاشی توں مطالبہ کیتا کہ مسلماناں نے اپنا سابقہ دین چھڈ دتا اے تے اوہ مجرم نیں اس لئی انہاں کفار مکہ دے حوالے کر دتا جائے۔حبشہ دے بادشاہ نجاشی نے مسلماناں نوں بلا کے کچھ سوالات کیتے جنہاں دے جواب جعفر طیار ۔ نے دتے۔ نجاشی نے جدوں جعفر طیار ۔ توں انہاں دے نویں دین دے بارے وچ پچھیا تو انہاں نے جواب دتا
اس دے علاوہ نجاشی نے فرمائش کیتی کہ قرآن توں کچھ سناو تے نجاشی دے سامنے آپ نے سورہ مریم دی تلاوت کیتی جس وچ عیسیٰ تے مریم دا ذکر آندا اے۔ اس دا نجاشی اُتے بوہت اثر ہویا تے اس نے مسلماناں نوں کفار مکہ دے حوالے کرنے توں انکار کر دتا، کفار دے دتے ہوئے تحائف واپس کر دتے تے مسلماناں نوں حبشہ وچ رہنے دی اجازت دے دتی۔
مہاجرین حبشہ دے سربراہسنہ 5 بعثت وچ کفار دے ہتھ مسلماناں دی اذیت و آزار وچ شدت آئی تو مسلماناں دی اک جماعت نے رسول خدا (ص) دے حکم اُتے حبشہ دی طرف ہجرت کیتی تے مہاجرین دی اس جماعت دے سربراہ جعفر بن ابی طالب سن۔[۱۶]۔[۱۷] مروی اے کہ یہ قافلہ 82 مرداں تے متعدد بچاں تے خواتین اُتے مشتمل سی۔[۱۸] رسول اکرم (ص) نے مہاجرین توں خطاب کردے ہوئے فرمایا: حبشہ دی طرف ہجرت کرو کیونکہ حبشہ دا بادشاہ اک صالح تے عادل شخص اے تے کسی اُتے وی ظلم روا نئيں رکھدا؛ اوتھے چلے جاؤ ایتھے تک کہ خداوند متعال مسلماناں دے کم وچ کشادگی فرما دے۔[۱۹] نجاشی نے مسلمان مہاجرین دی حبشہ آمد اُتے انہاں نوں اپنے دربار وچ بلوایا تو جعفر بن ابی طالب نے نجاشی توں مخاطب ہوکے کہیا: جو کچھ میںنے اپنے راہنما تے پیغمبر توں سنیا اے اوہ آپ نوں سنا دیندا ہاں۔ بعد ازاں جعفر نے اسلام دے ترجمان دی حیثیت توں کہیا: ساڈے ہاں اک پیغمبر آئے نيں جنہاں نے سانوں بتاں دی پوجا تے سودخوری ترک کرنے دا حکم دتا اے، سانوں غیر حق قتل تے خونریزی تے ظلم و جبر، فحاشی تے پلیدی توں منع کیتا اے تے پابند کردتا اے کہ اسيں نماز ادا کریئے، زکوۃ ادا کریئے، عدل و انصاف برتیئے، اپنیاں دے نال احسان کریئے۔ بعد ازاں نجاشی نے پوچھیا: جو کچھ تمہارے پیغمبر خدا دی طرف توں لیائے نيں کیہ اس وچوں کچھ تواڈے پاس اے؟ جعفر نے سورہ مریم دی بعض آیات کریمہ دی تلاوت دی جنہاں وچ حضرت مریم تے حضرت عیسی علیہما السلام دی شان و منزلت بیان ہوئی اے۔ نجاشی نے قرآنی آیات سن کر شدید گریہ کیتا۔[۲۰] نجاشی نے جعفر دا خطاب سننے دے بعد عطیات لیاکے مسلماناں دے حبشہ توں نکالے جانے دی درخواست دے لئے آنے والے مشرکین دی درخواست نوں مسترد کردتا تے انہاں نوں حبشہ توں نکال باہر کیتا چنانچہ مسلماناں نے پورے امن و سلامتی دے نال حبشہ وچ قیام کیتا۔[۲۱] مسلمان سنہ 6 ہجری دے اواخر تک حبشہ وچ قیام پذیر سن۔ رسول خدا (ص) نے غزوہ خیبر توں قبل نجاشی توں تقاضا کیتا کہ مسلمان مہاجرین نوں وطن لوٹا دے۔ نجاشی نے وی تعمیل کیتی، تے مسلمان ہوئے تے جعفر تے دوسرے مسلماناں نوں رسول اللہ (ص) دے سفیر عمرو بن امیہ ضمری دے ہمراہ دو کشتیاں دے ذریعے مدینہ روانہ کیتا۔[۲۲] جعفر دی منزلتدینی متون و مآخذ وچ منقولہ روایات دے مطابق جعفر طیار بہت اعلیٰ مرتبت و منزلت دے مالک نيں۔ مروی اے کہ رسول اللہ(ص) نے فرمایا: لوگ مختلف درختاں توں خلق ہوئے نيں لیکن م؛ں تے جعفر اک ہی درخت دی مانند نيں تے اسيں اک طینت توں خلق ہوئے آں۔[۲۳]۔[۲۴] تے اک حدیث وچ فرمایا کہ اے جعفر! تم چہرے تے اخلاقیات دے لحاظ توں میری مانند ہو۔۔[۲۵] ایہ شباہت کچھ ایسی سی کہ جعفر نوں دیکھنے والے پہلی نگاہ وچ السلام علیک یا رسول اللہ(ص) کہہ کے انہاں نوں سلام کردے سن تے جعفر نوں وضاحت کرنا پیندی سی کہ میں رسول اللہ(ص) نئيں ہاں؛ وچ جعفر آں۔[۲۶] رسول اللہ(ص) جعفر نال شدید محبت کردے سن؛ آپ(ص) نے غزوہ بدر توں ملنے والے مال غنیمت وچوں جعفر دا حصہ الگ کرلیا، حالانکہ جعفر اس جنگ وچ شریک نئيں سن[۲۷] تے حبشہ وچ قیام پذیر سن۔ رسول خدا(ص) نے غزوہ خیبر وچ یہودیاں دے خلاف کامیاب جنگ لڑنے دے بعد خیبر توں مدینہ تشریف فرما ہوئے تو جعفرنے آپ(ص) دا استقبال کیتا، جو حبشہ توں پلٹ کر آئے سن؛ انہاں نال معانقہ کیتا، انہاں دی دو اکھاں دے درمیان پیشانی دا بوسہ لیا تے فرمایا: خدا دی قسم! سمجھ وچ نئيں آندا کہ مینوں فتح خیبر اُتے زیادہ خوش ہونا چاہئے یا جعفر دی ملاقات اُتے؟۔[۲۸]۔[۲۹]۔[۳۰] تے بعدازاں انہاں نوں اک نماز دی تعلیم دی جو نماز جعفر طیار دے نام توں مشہور اے۔[۳۱] اک روایت دے مطابق رسول خدا(ص) نے انہاں نوں خیبر دی غنیمت توں حصہ دتا تے مسجد نبوی دے پہلو وچ گھر بنانے دے لئی جگہ عنایت فرمائی۔[۳۲]۔[۳۳] جعفر نال بھائی امام علی دی محبت دا حال یہ سی کہ عبداللہ بن جعفر کہندے نيں کہ جدوں وی اپنے چچا علی توں کسی چیز دی درخواست کرنا چاہندا تے آپ(ع) نوں اپنے والد جعفر دے حق دی قسم دلاندا سی تو آپ(ع) میری درخواست قبول فرماندے سن۔[۳۴] جعفر طیار قرآنی آیات دا مصداقجعفر بن ابی طالب دی عظمت و فضیلت دے لئے ایہی کافی اے کہ بعض آیات قرآنی انہاں دی شان وچ نازل ہوئی نيں۔ سورہ احزاب وچ ارشاد رب متعال اے: مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّـهَ عَلَيْهِ ۖ فَمِنْهُم مَّن قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ ۖ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا ﴿23﴾(ترجمہ: ایمان والاں وچ کچھ مرد نيں جنہاں نے سچ کر دکھایا اسنوں جو انہاں نے اللہ توں عہد و پیمان کیتا سی تو انہاں وچ کچھ اوہ نيں جنہاں نے اپنا وقت پورا کر لیا [تے شہید ہوئے] تے انہاں وچوں کچھ [شہادت دا] انتظار کر رہے نيں تے انہاں نے اپنے عقیدے وچ ذرا وی تبدیلی نئيں کیتی) علی بن ابراہیم قمی مذکورہ آیت کریمہ دی تفسیر وچ امام باقر(ع) توں روایت کردے نيں کہ آپ(ع) نے فرمایا: اس آیت وچ وفائے عہد کرنے والے افراد توں مراد حمزہ بن عبدالمطلب تے جعفر بن ابی طالب نیں۔[۳۵] نیز ایہ آیت ـ جتھے ارشاد ہوندا اے: أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا ۚ وَإِنَّ اللَّـهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ ﴿39﴾(ترجمہ: (جہاد دی) اجازت دی جاندی اے انہاں نوں جن اُتے جنگ مسلط کیتی گئی اس لئے کہ انہاں اُتے ظلم ہويا اے، تے بلاشبہ اللہ انہاں دی مدد اُتے بہت زیادہ قادر اے) ـ علی تے جعفر دی شان وچ نازل ہوئی اے۔[۳۶] جعفر طیار دی واپسیجعفر طیار ۔ سن 7 ہجری وچ واپس آئے جدوں مسلمان خیبر دی جنگ جت کر آ رہے سن۔ روایت دے مطابق محمد صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم انہاں نوں دیکھ کے بوہت خوش ہوئے تے فرمایا کہ معلوم نئیں جہڑی چیز زیادہ دل خوش کن اے۔ جعفر دا آنا جاں جنگ خیبر جتنا۔ جنگ موتہ تے شہادتمحمد صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم نے کچھ پیغامبر شام ول بھیجے سن جنہاں نوں انہاں لوکاں نے سفارتی روایات دے بر خلاف گرفتار کر کے موتہ دے قریب قتل کر دتا۔ رسول خدا صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے نے اک فوج نوں حکم دتا۔ تن ہزار دی فوج تیار ہوئی جس دے امیر زید بن حارثہ سن۔ حضور دا حکم ای سی کہ زید بن حارثہ ۔ دے بعد جعفر طیار ۔ مسلماناں دے امیر ہون گے۔ ایہ جنگ رومناں تے عرب قبیلےآں دی دی فوج دے نال ہوئی۔ اک وقت اُتے زید بن حارثہ ۔ زخمی ہو کے گر پئے تے جعفر طیار ۔ نے علم سمبھال لیا۔ دشمناں نے انہاں نوں گھیرے وچ لے لیا تے مل کے انہاں اُتے حملہ کر دتا۔ جعفر طیار ۔ وڈی بہادری نال لڑے مگر انہاں نوں زخم لگے۔ اس دوران انہاں دے دونے بازو کٹ گئے تے اوہ گر کے شہید ہو گئے۔ ایہ خبر جدوں محمد صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم تک پہنچی تے آپ نے فرمایا
اسی حدیث دی وجہ توں انہاں نوں طیار ( تیز اڑنے والا) دا خطاب ملیا۔ آپ دا روضہ اردن دے شہر عمان توں 140 کلومیٹر دے فاصلے اُتے اے۔ سپاہ اسلام دے سپہ سالارفتح خیبر تے جعفر دی حبشہ توں واپسی دے بعد رسول اکرم (ص) نے جمادی الاول سنہ 8 ہجری وچ جعفر نوں سپاہ اسلام دے امیر اول دی حیثیہ توں موتہ دی طرف روانہ کیتا تا کہ مشرقی روم دی فوج دا مقابلہ کرن۔ آپ (ص) نے فرمایا: جے جعفر شہید ہو جان تو زید بن حارثہ سپاہ اسلام دی کمان سنبھالے تے جے اوہ وی شہید ہو جان تو عبد اللہ بن رواحہ امیر ہونگے۔[۳۷]۔سائیٹ غلطی: بند کردا </ref> ؛ <ref> دا گھاٹا ٹیگ بہرحال کچھ مؤرخین دا کہنا اے کہ زید بن حارثہ امیر اول سن تے جعفر امیر ثانی۔[۳۸]۔[۳۹] شہادتجعفر بن ابی طالب نے جمادی الاول سنہ 8 ہجری وچ لڑی جانے والی جنگ موتہ وچ جام شہادت نوش کیتا۔[۴۰] ابوالفرج اصفہانی، دا کہنا اے کہ اولاد ابو طالب وچ اسلام دے سب پہلے شہید جعفر بن ابی طالب سن۔[۴۱] الطبری دا بیان اے: زید دی شہادت دے بعد پرچم جعفر نے سنبھالیا تے لڑنے لگے؛ جدوں دیکھیا کہ دشمن نے انہاں نوں گھیر لیا اے تو گھوڑے توں اترے تے اس نوں پے کر ڈالا تے لڑے حتی کہ انہاں دے دوناں ہتھ کٹ گئے تے جام شہادت نوش کیتا۔[۴۲] قول مشہور دے مطابق جعفر دی عمر بوقت شہادت 41 سال سی تے اوہ دسویں فرد سن جو اس جنگ وچ شہید ہوئے۔[۴۳]۔[۴۴] شیخ صدوق نے روایت دی اے کہ جعفر شہید ہوئے تو رسول اللہ (ص) انہاں دے اہل خانہ دے پاس تشریف فرما ہوئے تے بہت گریہ کیتا[۴۵] جعفر دے بچیاں نوں آغوش وچ لیا تے انہاں اُتے شفقت فرمائی۔[۴۶] مروی اے کہ اسماء بنت عمیس، کعب بن مالک تے حسان بن ثابت نے جعفر بن ابی طالب دے سوگ وچ مرثیے کہے۔[۴۷]۔[۴۸]۔[۴۹]۔[۵۰]۔[۵۱]۔[۵۲] مدفنجعفر بن ابی طالب تے ہور شہدائے موتہ دا مدفن اردن دے شہر موتہ دے قریب مزار نامی مقام اُتے واقع ہويا اے تے اوتھے دے لوگ اس دے لئے عقیدت و احترام دے قائل نيں۔ جعفر بن ابی طالب، عبد اللہ بن رواحہ تے زید بن حارثہ اک قبر وچ مدفون ہوئے تے قبر نوں خفیہ رکھیا گیا۔[۵۳] وہابیاں نے اس مقبرے نوں حالیہ برساں وچ نذر آتش کیتا۔[۵۴]
اولادجعفر طیار ۔ دی تن اولاداں دے ناں ملتے نیں ۔
مآخذ
حوالے
باہرلےجوڑ
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
