|
نماز
 صلوٰۃ " (نماز) دے لغوی معنی "دعا" دے نيں۔ قرآن وچ فرمانِ اللہ اے:
 نماز اسلام دی اک عام عبادت اے۔ اے دن چ پنج واری کیتی جاندی اے۔اے اسلام دے پنج تھماں چوں اک اے۔نمازاں دے پنج ویلے تے ناں: سرگی،پیشی،ڈیگر،نماشاں،کفتاں
جدوں کہ فرمانِ نبوی اے:
اور اللہ دی جانب توں "صلوٰۃ" دے معنی بہترین ذکر کے نيں جدوں کہ ملائکہ دی طرف توں "صلوٰۃ" دے معنی دعا ہی دے لئی جاواں گے۔ قرآن وچ لکھیا اے:
فلسفۂ نمازاسلامی قوانین تے دساتیر دے مختلف تے متعدد فلسفے تے اسباب نيں جنہاں دی وجہ توں انہاں نوں وضع کيتا گیا اے۔ انہاں فلسفےآں تے اسباب تک رسائی صرف وحی تے معدن وحی دے ذریعہ ہی ممکن اے۔ قرآن مجید تے معصومین علیہم السلام دی احادیث وچ بعض قوانین اسلامی دے بعض فلسفہ تے اسباب دی طرف اشارہ کيتا گیا اے۔ انہاں نوں دستورات وچوں اک نماز اے جو ساری عبادتاں دا مرکز، مشکلات تے سختیاں وچ انسان دے تعادل و توازن دی محافظ، مومن دی معراج، انسان نوں برائیاں تے منکرات توں روکنے والی تے دوسرے اعمال دی قبولیت دی ضامن اے۔ اللہ اس سلسلہ وچ ارشاد فرماندے نيں : وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي
علی بن ابی طالب فلسفۂ نماز نوں اس طرح بیان فرماندے نيں :
فاطمہ بنت رسول اللہ محمد مسجد نبوی وچ اپنے تاریخی خطبہ وچ اسلامی دستورات دے فلسفہ نوں بیان فرماندے ہوئے نماز دے بارے وچ اشارہ فرماندیاں نيں:
ہشام بن حکم نے جعفر صادق توں سوال کيتا : نماز دا کیہ فلسفہ اے کہ لوکاں نوں کاروبار توں روک دتا جائے تے انہاں دے لئی زحمت دا سبب بنے؟ انہاں نے اس دے جواب وچ فرمایا:
علی رضا فلسفۂ نماز دے سلسلہ وچ ایويں فرماندے نيں :
نماز سبب بندی اے کہ انسان ہمیشہ خدا دی یاد وچ رہے تے اسنوں بھولے نئيں، نافرمانی تے سرکشی نہ کرے۔ خشوع و خضوع تے رغبت و شوق دے نال اپنے دنیاوی تے اخروی حصہ وچ وادھا دا طلب گار ہوئے۔ اس دے علاوہ انسان نماز دے ذریعہ ہمیشہ تے ہر وقت خدا دی بارگاہ وچ حاضر رہے تے اس دی یاد توں سرشار رہے۔ نماز گناہاں توں رکدی تے مختلف برائیاں توں منع کردی اے سجدہ دا فلسفہ غرور و تکبر، خودخواہی تے سرکشی نوں خود توں دور کرنا تے خدائے وحدہ لا شریک دی یاد وچ رہنا تے گناہاں توں دور رہنا اے۔ نماز عقل و وجدان دے آئینہ وچاسلامی حق دے علاوہ کہ جو مسلمان اسلام دی وجہ توں اک دوسرے دی گردن اُتے رکھدے نيں اک دوسرا حق وی اے جس نوں انسانی حق کھا جاندا اے جو انسانیت دی بنا اُتے اک دوسرے دی گردن اُتے اے۔ انہاں نوں انسانی حقوق وچوں اک حق، دوسرےآں دی محبت تے نیکیوں تے احسان دا شکر ایہ اداکرنا اے اگرچہ مسلمان نہ ہون۔ دوسرےآں دے احسانات تے نیکیاں ساڈے اُتے شکریے دی ذمہ داری نوں عائد کردیاں نيں تے ایہ حق تمام زباناں، ذاتاں، ملتاں تے ملکاں وچ یکساں تے مساوی اے۔ لطف تے نیکی جِنّی زیادہ تے نیکی کرنے والا جِنّا عظیم و بزرگ ہوئے شکر وی اِنّا ہی زیادہ تے بہتر ہونا چاہیے۔ کیا خدا توں زیادہ کوئی تے ساڈے اُتے حق رکھدا اے ؟ نئيں۔ اس لئی کہ اس دی نعمتاں ساڈے اوپربے شمار نيں تے خود اس دا وجود وی عظیم او ر فیاض اے۔ خدا وند عالم نے سانوں اک ذرے توں تخلیق کيتا تے جو چیز وی ساڈی ضروریات زندگی وچوں سی جداں، نور و روشنی، حرارت، مکان، ہويا، پانی، اعضاء و جوارح، غرائز و قوائے نفسانی، وسیع و عریض کائنات، پودے و نباتات، حیوانات، عقل و ہوش تے عاطفہ و محبت وغیرہ نوں ساڈے لئی فراہم کیہ۔ ساڈی معنوی تربیت دے لئی انبیاء نوں بھیجیا، نیک بختی تے سعادت دے لئی آئین وضع کیتے، حلال و حرام وچ فرق واضح کيتا۔ ساڈی مادی زندگی تے روحانی حیات نوں ہر طرح توں دنیاوی تے اخروی سعادت حاصل کرنے تے کمال دی منزل تک پہنچنے دے وسائل فراہم کیتے۔ خدا توں زیادہ کس نے ساڈے نال نیکی تے احسان کيتا اے کہ اس توں زیادہ اس حق شکر دی ادائیگی دا لائق تے سزاوار ہوئے۔ انسانی وظیفہ تے ساڈی عقل و وجدان ساڈے اُتے لازم قرار دیندی نيں کہ اسيں اس دی انہاں نعمتاں دا شکر ادا کرن تے انہاں نیکیوں دے شکرانہ وچ اس دی عبادت کرن تے نماز ادا کرن۔ چونکہ اوہ ہماریا خالق اے، لہذا اسيں وی صرف ايسے دی عبادت کرن تے صرف ايسے دے بندے رہیاں تے مشرق و مغرب دے غلام نہ بنیاں۔ نماز خدا دی شکر گزاری اے تے صاحب وجدان انسان نماز دے واجب ہونے نوں درک کردا اے۔ جدوں اک کتے نوں اک ہڈی دے بدلے وچ جو اس نوں دتی جاندی اے حق شناسی کردا اے تے دم ہلاندا اے تے جے چور یا اجنبی آدمی گھر وچ داخل ہُندا اے تاں اس اُتے حملہ کردا اے تاں جے انسان پروردگار دی انہاں تمام نعمتاں توں لاپرواہ تے بے توجہ ہوئے تے شکر گزار ی دے جذبہ توں جو نماز دی صورت وچ جلوہ گر ہُندا اے بے بہرہ ہوئے تاں کيتا ایسا انسان قدردانی تے حق شناسی وچ کتے توں پست تے کمتر نئيں اے ؟ فضیلت نماز از روئے احادیثحمزہ بن حبیب صحابی رسول اکرم صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم کہندے نيں: ميں نے رسول خدا صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم توں نماز دے بارے وچ سوال کيتا تاں آنحضرت صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم نے اس دے خواص، فائدے تے اسرار دے بارے وچ اس طرح فرمایا: {{اقتباس|نماز دین دے قوانین وچوں اک قانون اے۔ پروردگار دی رضا و خوشنودی نماز وچ اے۔ نماز انبیاء علیہم السلام دا راستہ اے۔ نمازی، محبوب ملائکہ اے۔ نماز ہدایت، ایمان تے نور اے۔ نماز روزی وچ برکت، بدن دی راحت، شیطان دی ناپسندی تے کفار دے مقابلہ وچ اسلحہ اے۔ نماز دعا دی اجابت تے اعمال دی قبولیت دا ذریعہ اے۔ نماز نمازی تے ملک الموت دے درمیان شفیع اے۔ نماز قبر وچ انسان دی مونس، اس دا بستر تے منکر و نکیر دا جواب اے۔ نماز قیامت دے دن نمازی دے سرکا تاج، چہرے دا نور، بدن دا لباس تے آتشِ جہنم دے مقابلہ وچ سپر اے۔ نماز پل صراط دا پروانہ، جنت دی کنجی، حوراں دا مہر تے جنت دی قیمت اے۔ نماز دے ذریعہ بندہ بلند درجہ اوراعلیٰ مقام تک پہنچکيا اے اس لئی کہ نماز تسبیح و تہلیل، تمجید و تکبیر، تمجید و تقدیس تے قول و دعا اے۔ نماز دیاں قسماںفرض نمازاںاللہ تعالٰی نے شب معراج دی رات امت محمدی اُتے پنج درجِ ذیل نمازاں فرض کيتياں۔
اوہناں دے پنجابی ناں
نفل نمازاںاصل مضمون: سنت نماز
نماز دی اہمیتدین دا ستونہر عبادت دا اک ستون تے پایہ ہُندا اے جس اُتے پوری عمارت دا دارو مدار ہُندا اے، جے کدی اس ستون اُتے کوئی آفت آجائے تاں پوری عمارت زماں بوس ہوئے جاندی اے۔ ايسے طرح توں نماز اک دیندار انسان دے دین و عقائد کےلئی اک ستون دے مانند اے۔ علی ابن ابی طالب تمام مسلماناں تے مؤمناں نوں وصیت کردے ہوئے فرماندے نيں :
محمد باقر فرماندے نيں :
مومن دی معراجنماز انسان نوں بلند ترین درجہ تک پہنچانے دا ذریعہ اے جس نوں معراج کہندے نيں۔رسول خدا فرماندے نيں:
نمازی اللہ اکبر کہندے ہی مخلوقات توں جدا ہوئے کے اک روحانی تے ربانی سفر دا آغاز کردا اے جس سفر دا مقصد خالق و مالک توں راز و نیاز تے اس توں گفتگو کرنا اے تے اپنی بندگی دا اظہار کرنا، اس توں ہدایت و راہنمائی تے سعادت و خوش بختی طلب کرنا اے۔ اک دوسری حدیث وچ فرمایا اے:
ایمان دی نشانینماز عقیدہ دی تجلی، ایمان دا مظہر تے انسان دے خدا نال رابطہ دی نشانی اے۔ نماز نوں زیادہ اہمیت دینا ایمان تے عقیدہ توں برخورداری دی علامت اے تے نماز نوں اہمیت نہ دینا منافقین دی اک صفت اے۔ خدا وند عالم نے قرآن وچ اسنوں منافقین دی اک نشانی قرار دیندے ہوئے فرمایا اے :
شکر گزاری دا بہترین ذریعہمنعم (نعمت دینے والے) دا شکر ادا کرنا ہر انسان بلکہ ہر حیوان دی طبیعت وچ شامل اے۔ اس لئی کہ شکر گزاری نعمت دینے والے دی محبت تے نعمت و برکت وچ وادھا دا سبب اے۔ شکر کدی زبانی ہُندا اے تے کدی عملی۔ نماز اک عبادت تے خدا دی نعمتاں اُتے اظہار شکر اے جو زبانی تے عملی شکر دا اک حسین مجموعہ اے۔ میزان عملرسول خدا فرماندے نيں:
جعفر صادق فرماندے نيں :
مندرجہ بالا فرامین دی روشنی وچ نماز دوسری عبادتاں دی قبولیت دے لئی میزان و ترازو دے مانند اے نماز نوں اس درجہ اہمیت کیوں نہ حاصل ہوئے جدوں کہ نماز دین دی علامت و نشانی اے۔ ہر عمل نما ز دا تابعچونکہ نماز دین دی بنیاد تے اس دا ستون اے ۔عمل دی منزل وچ وی ایسا ہی اے کہ جو شخص نماز نوں اہمیت دیندا اے اوہ دوسرے اسلامی دستورات نوں وی اہمیت دے گا تے جو نماز توں بے توجہی تے لاپرواہی کريں گا اوہ دوسرے اسلامی قوانین توں وی لا پرواہی بردے گا۔ گویا نماز تے اسلام دے دوسرے احکام دے درمیان لازمہ تے اک طرح دا رابطہ پایا جاندا اے۔ اسی لئی حضرت علی علیہ السلام نے محمد بن ابی بکر نوں خطاب کردے ہوئے فرمایا:
روز قیامت پہلا سوالقیامت اصول دین وچوں اک یے تے ایہ اوہ دن اے کہ جدوں تمام انساناں نوں حساب و کتاب دے لئی میدان محشر وچ حاضر کيتا جائے گا۔ روایات دی روشنی وچ اس دن سب توں پہلا عمل جس دے بارے وچ انسان توں سوال کيتا جائے گا، نماز اے۔ رسول اکرم صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا:
نمازی دے نال ہر چیز خدا دی عبادت گزارحضرت علی علیہ السلام فرماندے نيں:
نماز دے اثرات تے فائدےنماز دے بوہت سارے فائدے تے اثرات نيں جو نمازی دی دنیاوی تے اخروی زندگی وچ نمایاں ہُندے نيں۔ انہاں وچوں بعض دی طرف اشارہ کيتا جا رہیا اے۔ گناہاں توں دوری دا ذریعہانسان ہمیشہ اک ایسی قوی تے طاقتور چیز دی تلاش وچ رہندا اے جو اسکوقبیح تے برے کماں توں روک سکے تاکہ ایسی زندگی گزار سکے جو گناہاں دی زنجیر توں آزاد ہوئے۔ قرآن دی نگاہ وچ اوہ قوی تے طاقتور چیز نماز اے۔
اس آیت دی روشنی وچ نماز اوہ طاقتور تے قوی شئی اے جو انسان دے تعادل و توازن نوں حفظ کردی اے تے اسنوں برائیاں تے گناہاں توں رکدی اے۔ گناہاں دی نابودی دا سببچونکہ انسان جائز الخطا اے تے کدی کدی چاہندے ہوئے یا نہ چاہندے ہوئے گناہ دا مرتکب ہوئے جاندا اے تے ہر گناہ انسان دے دل اُتے اک تاریک اثر چھڈ جاندا اے جو نیک کم دے انجام دینے دی رغبت تے شوق نوں کم تے گناہ کرنے دی طرف رغبت تے میل نوں زیادہ کر دیندا اے۔ ایسی حالت وچ عبادت ہی اے جو گناہاں دے ذریعہ پیدا ہونے والی تیرگی تے تاریکی نوں زائل کر کے دل نوں جلاء تے روشنی دیندی اے۔ انہاں نوں عبادتاں وچوں اک نماز اے۔ خدا وندعالم نے فرماندا اے :
شیطان نوں دفع کرنے دا وسیلہشیطان جو انسان دا دیرینہ دشمن اے تے جس نے بنی آدم نوں ہر ممکنہ راستہ توں بہکانے تے گمراہ کرنے دی قسم کھا رکھی اے، مختلف رستےآں، حیلےآں تے بہانےآں توں انسان نوں صراط مستقیم توں منحرف کرنے دی کوشش کردا اے مگر کچھ چیزاں ایسی نيں جو اس دی تمام چالبازیاں اُتے پانی پھیر دیندی نيں۔ انہاں نوں وچوں اک نماز اے۔ رسول اکرم نے فرماندے نيں :
دافع بلاءنمازی نوں خدا، انبیاء علیہم السلام تے ائمہ اطہار علیہم السلام دے نزدیک اک خاص درجہ و مقام حاصل اے جس دی وجہ توں خدا وند عالم دوسرے لوکاں اُتے برکدیاں نازل کردا اے تے انہاں توں بلاواں تے عذاب نوں دور کردا اے۔ جداں کہ حدیث قدسی وچ خدا وند عالم فرماندا اے :
واجبات نمازواجب دے معنی نيں "ضروری"۔ واجب توں مراد اوہ چیزاں نيں جنہاں دا نماز وچ ادا کرنا ضروری اے تے جے انہاں وچوں کوئی چیز رہ جائے تاں اس دے ازالہ دے لئی سجدہ سہو کرنا پئے گا۔ تے جے سجدہ سہو نہ کيتا تاں نماز نوں دہرانا پئے گا۔ نماز وچ واجب گلاں
سنن نمازسنن جمع اے سنت دی تے سنن نماز اوہ چیزاں نيں جو رسول اللہ صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم توں ثابت نيں انہاں دی تاکید فرض تے واجب دے برا بر نئيں ايسے لئی جے نماز دی سنتاں وچوں کوئی اک چھُٹ جائے تاں نماز ہوئے جاندی اے تے سجدۂ سہو واجب نئيں ہُندا۔ مگر جان بجھ کر کسی سنت نوں چھڈ دینا بہت بری گل اے تے کسی سنت دی توہین کرنا سخت گناہ بلکہ کفر اے۔ نماز دی مسنون گلاں
حوالے |
Portal di Ensiklopedia Dunia
