علم حدیث دی اصطلاح وچ ’حدیث قدسی‘ رسول اللہﷺسے منسوب اس روایت نوں کہندے نيں جس وچ رسول اللہﷺروایت نوں اللہ تعالیٰ توں منسوب کردے نيں، یعنی اس دی سند اللہ تعالیٰ تک بیان کيتی جاندی اے۔ حدیثِ قدسی وچ اللہ تعالٰی دے لئی ”متکلّم“ دا صیغہ استعمال کيتا جاندا اے۔ احادیث ِ قدسیہ دی تعداد دو سو توں ودھ نئيں اے ۔[۱]
حدیث قدسی دی مثال
﴿امام بخاری نے اپنی سند بیان کردے نيں کہ۔۔۔﴾
ہم توں(1)حمیدی نے بیان کيتا » انھاں نے کہیا اسيں توں(2)سفیان بن عیینہ نے بیان کيتا » انھاں نے کہیا اسيں توں(3) ابوالزناد نے بیان کيتا » انہاں توں(4)اعرج نے » تے انہاں توں حضرت(5)ابوہریرہ ؓ نے بیان کيتا کہ » (6)رسول اللہ ﷺ نے فرمایا کہ» اللہ تعالیٰ دا ارشاد اے کہ » ميں نے اپنے نیک بندےآں دے لئی اوہ چیزاں تیار کر رکھی نيں، جنہاں نوں نہ اکھاں نے دیکھیا، نہ کاناں نے سنیا تے نہ کسی انسان دے دل وچ انہاں دا کدی خیال گذرا اے۔ (فیر رسول اللہ ﷺ نے قرآن توں شہادت دیندے ہوئے ارشاد فرمایا) جے جی چاہے تاں ایہ آیت پڑھ لو:- پس کوئی شخص نئيں جاݨدا کہ اس دی اکھاں دی ٹھنڈک دے لئی کیہ کيتا چیزاں چھپا کر رکھی گئیاں نيں۔{سورۃ الم سجدۃ، آیت#17}
[۲]
حدیث قدسی تے قرآن وچ فرق
حدیث قدسی تے قرآن وچ فرق بہت واضح اے، چند مشہور فروق وچ شامل نيں:
- قرآن مجیدکے لفظاں اورمعانی دونے اللہ تعالیٰ دی طرف توں ہُندے نيں۔ جدوں کہ حدیث قدسی دے معانی اللہ دی جانب توں تے لفظاں رسول اکرم ﷺ دی جانب توں ہُندے نيں۔
- قرآن دی تلاوت بطور عبادت کيتی جاندی اے، جدوں کہ حدیث قدسی دی تلاوت بطور عبادت نئيں کيتی جاندی۔
- قرآن مجید دی تمام آیات متواتر حدیث نيں، جدوں کہ حدیث قدسی احاد حدیث وی ہو سکدی اے۔
- قرآن دے لفظاں معجز نيں جدوں کہ حدیث قدسی وچ اعجاز نئيں
- قرآن صرف جبرائیل دے واسطے توں نازل ھوا اے جدوں کہ احادیث قدسی بلا واسطہ وی نازل ھوئی
- قرآن وچ تواتر شرط اے جدوں کہ حدیث قدسی وچ نئيں..
- قرآن دی روایت بالمعنی جائز نئيں احادیث قدسی دی جائز اے .
- قرآن بلاطہارت چھونا تے حائضہ جنبی دے لئی تلاوت وی جائز نئيں جدوں کہ احادیث قدسی دے لئی یە احکام علی اللزوم نئيں
- نماز وچ قرآن دی تلاوت ھوندی اے حدیث قدسی دی تلاوت جائز وچ
- قرآن دی نسبت صرف اللہ ہی دی طرف جدوں کہ احادیث قدسی دی رسول اللہ دی طرف وی ھوندی اے
- قرآن دی کتابت دور نبویﷺ وچ ھوئی جدوں کہ احادیث دی بعد وچ [۳]
لفظاں روایت
حدیث قدسی روایت کرنے والے راوی دو (2) طرح دے لفظاں استعمال کردے نيں:
- بسا اوقات راوی حدیث قدسی روایت کردے ہوئے کہندا اے: ’’قال رسول اللہ فیما یرویہ عن ربہ‘‘ یعنی رسول اللہ ﷺ نے اپنے رب توں روایت کردے نيں۔
- بعض اوقات راوی حدیث قدسی نوں اس طرح بیان کردا اے: ’’قال اللہ تعالیٰ فیما رواہ عنہ رسولہ‘‘ یعنی اللہ تعالیٰ نے فرمایا جسنوں اس دے رسول ﷺ نے راویت کيتا۔
حدیث قدسی توں متعلق مشہور تصنیف
اس ضمن وچ عبد الروؤف المناوی دی "الاتحافات السنیۃ بالاحادیث القدسیۃ" تصنیف کيتی گئی اے۔ اس وچ انھاں نے 272 احادیث جمعکیتیاں نيں ۔۔[۴]
حوالے
- ↑ خلیل الرحمان چشتی،حدیث دی لوڑ و اہمیت، الفوز اکیڈمی، اسلام آباد صفحہ114َ
- ↑ [صحیح بخاری» کتاب:-مخلوقات دی ابتدا دا بیان» باب:-جنت دا بیان تے ایہ بیان کہ جنت پیدا ہو چکی اے۔ حدیث نمبر: 3244]
- ↑ الطحان، ڈاکٹر،محمود، تیسیرمصطلح الحدیث: 130، مکتبہ قدوسیہ
- ↑ الطحان، ڈاکٹر،محمود، تیسیرمصطلح الحدیث، مکتبہ قدوسیہ
