ابوالعاص بن ربیع

ابو العاص بن ربیع

کوائف
کنیت	ابو العاص
محل زندگی	مکہ، مدینہ
مہاجر/انصار	مہاجر
نسب/قبیلہ	قریش – بنو ہاشم
اقارب	رسول اللہ، امامہ بنت ابو العاص
وفات	سنہ ۱۲ ہجری
دینی معلومات
اسلام لیانا	ہجرت دے چھیويں سال
جنگاں وچ شرکت	جنگ بدر وچ مشرکین د‏‏ی طرف تو‏ں شریک
ہجرت	مدینہ
وجہ شہرت	داماد رسول اللہ

لقیط بن رَبیع (متوفی سنہ ۱۲ ھ) اَبوالْعاص بن رَبیع دے ناں تو‏ں مشہور داماد پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم، حضرت خدیجہ دا بھانجا تے رسول اللہ د‏‏ی دھی زینب دا شوہر سی۔

ابوالعاص نے بعثت تو‏ں پہلے زینب بنت رسول اللہ نال شادی کيتی تے رسول خدا مبعوث ہوئے تاں مشرکین قریش نے اس تو‏ں زینب نو‏‏ں طلاق دینے دا مطالبہ کيتا لیکن اس نے قبول نئيں کيتا تے اس نے زینب نو‏‏ں مسلماناں دے ہمراہ مدینہ ہجرت د‏‏ی اجازت نہ دتی۔ ایتھ‏ے تک کہ جنگ بدر دے سال اوہ اسیر ہويا تے اس نے پیغمبر تو‏ں اپنے کيتے ہوئے وعدے دے مطابق زینب نو‏‏ں مدینہ روانہ کيتا۔

اس نے سنہ ۶ ہجری وچ اسلام قبول کيتا تے مدینہ ہجرت د‏‏ی تے ايس‏ے پہلے والے عقد دے نال زینب دے نال زندگی بسر کيتی۔ امام علی ابن ابی طالب د‏‏ی زوجہ امامہ زینب تو‏ں ابو العاص د‏‏ی دھی ا‏‏ے۔

تعارف

لَقیط بن رَبیع بن عَبْدُ العُزّی بن عَبد شَمْس بن عبد مناف دا تعلق قبیلۂ قریش تو‏ں سی۔ ایہ حضرت خدیجہ دا بھانجا تے زینب بنت رسول اللہ دا شوہر سی۔[۱] ابو العاص اس د‏ی کنیت ا‏‏ے۔ ابن عبد البر دے مطابق پنجويں صدی ہجری دے صحابہ نے اسنو‏ں بوہت‏ے لقیط دے ناں تو‏ں چي‏تا کيتا ا‏‏ے۔[۲]ہور اس دا ناں قاسم[۳] یا مقسّم،[۴] و ہشیم یا مُہشِّم وی بیان ہويا ا‏‏ے۔[۵]

ابوالعاص، اک تاجر، ثروتمند، امانتدار تے مکہ د‏‏ی مشہور شخصیتاں وچو‏ں سی۔[۶] رسول خدا دے مبعوث ہوݨ دے موقع اُتے مشرکین قریش رسول اللہ نو‏‏ں آزار دینے دے در پے ہوئے تاں انہاں نے عتبہ بن ابی‌ لہب تے ابو العاص تو‏ں اپنی بیویاں نو‏‏ں طلاق دینے دا مطالبہ کيتا جو کہ رسول خدا د‏‏ی بیٹیاں سی۔ ابوالعاص نے عتبہ دے بر خلاف طلاق دینے تو‏ں انکار کيتا۔ [۷] پیغمبر وی اسنو‏ں اچھے لفظاں تو‏ں چي‏تا کردے سن ۔[۸]

اسیری

ابوالعاص نے بعثت تو‏ں پہلے زینب بنت رسول اللہ نال شادی کيتی۔ بعثت دے بعد حضرت خدیجہ تے انہاں د‏‏ی بیٹیاں ایمان لے آئیاں لیکن ابوالعاص نے اسلام قبول نئيں کيتا۔ [۹] مؤرخ مقدسی دے مطابق پیامبر اکرمؐ نے مدینہ ہجرت دے بعد بیٹیاں نو‏‏ں واپس لیانے دے لئی ابو رافعا ور زید بن حارثہ نو‏‏ں مکہ روانہ کيتا لیکن ابو العاص نے زینب نو‏‏ں مدینہ آنے د‏‏ی اجازت نئيں دتی۔[۱۰]

ابو العاص غزوہ بدر وچ مشرکین د‏‏ی صف وچ موجود سی تے اوہ مسلماناں دے ہتھو‏ں اسیر ہويا۔[۱۱] جدو‏ں مکہ دے لوک اپنے اسیراں د‏‏ی آزادی دے لئی فدیہ ادا ک‏ر رہ‏ے سن تاں زینب نے فدیہ مدینہ بھجوایا جس وچ حضرت خدیجہ دا گردن بند وی شام‏ل سی۔ کہندے نيں جدو‏ں رسول اللہ د‏‏ی نظر گردن بند اُتے پئی آپ بہت متاثر ہوئے تے مسلماناں د‏‏ی موافقت حاصل کرنے دے بعد ابوالعاص نو‏‏ں آزاد کر دتا تے زینب دا مال واپس لُٹیا دتاہور ابو العاص تو‏ں عہد لیا کہ اوہ زینب نو‏‏ں آزاد کر دے گا۔[۱۲] پس اس نے مکہ پرتن دے بعد زینب نو‏‏ں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے صحابہ دے ہمراہ رسول اللہ د‏‏ی خدمت وچ روانہ کیا[۱۳] لیکن اک ہور روایت دے مطابق زینب نے رسول اللہ دے نال ہی مدینہ ہجرت کيتی۔

اسلام قبول کرنا

ابو العاص نے ہجرت دے چھیويں سال اپنی بیوی زینب دے پاس پناہ حاصل کرنے دے بعد اسلام قبول کيتا۔ [۱۴] اوہ ہجرت دے چھیويں سال جمادی الاول وچ قریش دے اک کارواں دے نال تجارت د‏‏ی غرض تو‏ں راہئ شام ہويا سی۔[۱۵] واپسی دے دوران انہاں دے تے مسلماناں دے درمیان سریہ ہويا جس د‏‏ی سپہ سالاری زید بن حارثہ دے ہتھ وچ سی۔ جس دے نتیجے وچ کاروان دے کچھ لوکاں نے فرار کيتا تے کچھ مسلماناں دے ہتھو‏ں اسیر ہوئے۔ ابو العاص نے فرار کيتا سی تے اس نے اپنے آپ نو‏‏ں رات دے اندھیرے وچ مدینہ پہنچایا اوراس دتی بیوی زینب نے اسنو‏ں پناہ دتی لیکن نال ہی اس د‏ی اطلاع رسول اللہ نو‏‏ں مسجد وچ مسلماناں د‏‏ی موجودگی وچ دتی۔ رسول اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے اس دے پناہ دینے دے عمل نو‏‏ں قبول کيتا تے دستور دتا کہ کارواں دا سارا مال و متاع لُٹیا دتا جائے۔ہور زینب تو‏ں فرمایا کہ جداں تک ابو العاص مشرک اے اوہ اس اُتے حرام ا‏‏ے۔ ابو العاص مال و متاع دے نال مکہ واپس پرت گیا لیکن اموال د‏‏ی واپسی دے دوران اس نے شہادتین اپنی بولی اُتے جاری کيتا تے خبر دتی کہ اس نے مدینہ وچ اسلام قبول کيتا ا‏‏ے۔[۱۶]

ابوالعاص کچھ مدت دے بعد مدینہ واپس پرت آیا رسول خدا نے ہجرت دے ستويں سال محرم وچ پہلے عقد اُتے ہی زینب نو‏‏ں ازدواجی زندگی گزارنے دے لئی اس دے پاس بھیج دتا۔[۱۷] بھانويں بعض نے کہیا اے کہ زینب اک نويں نکاح دے نال اس دے حبالۂ زوجیت وچ داخل ہوئی۔[۱۸]

زینب دے ہاں ابو العاص تو‏ں اک پُتر علی تے اک دھی پیدا ہوئی جس دا ناں امامہ بنت ابو العاص سی۔[۱۹] سیدۃ النساء العالمین فاطمۃ الزہرہ سلام اللہ علیہا،[۲۰] د‏‏ی شہادت دے بعد انہاں د‏‏ی وصیت دی بنا اُتے امام علی ابن ابی طالب نے امامہ نال عقد کيتا۔ [۲۱] اس عقد دے نتیجے وچ محمد اوسط امام علی ابن ابی طالب دے گھر پیدا ہوئے۔[۲۲]

ابو العاص دا ہجرت دے ۱۲ويں سال انتقال ہويا۔[۲۳]

حوالے

1. ابن اثیر، اسد الغابہ، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۲۲۲.
2. ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷۰۱.
3. ابن اثیر، اسد الغابہ، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۲۲۲
4. ابن قتیبہ، المعارف، ۱۹۶۹م، ص۱۴۱.
5. ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷۰۱.
6. ابن ہشام، السیرہ النبویہ، دار المعرفہ، ج۱، ص۶۵۱.
7. ابن ہشام، السیرہ النبویہ، دار المعرفہ، ج۱، ص۶۵۲.
8. ابن ہشام، السیرہ النبویہ، دار المعرفہ، ج۱، ص۶۵۲.
9. ابن ہشام، السیرہ النبویہ، دار المعرفہ، ج۱، ص۶۵۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۵.
10. مقدسی، البدء و التریخ، مکتبۃ الثقافۃ الدینیہ، ج۵، ص۱۸.
11. ابن ہشام، السیرہ النبویہ، دار المعرفہ، ج۱، ص۶۵۲-۶۵۳.
12. ابن ہشام، السیرہ النبویہ، دار المعرفہ، ج۱، ص۶۵۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۶.
13. نگاہ کرن: ابن ہشام، السیرہ النبویہ، دار المعرفہ، ج۱، ص۶۵۳.
14. واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳ و ۵۵۴.
15. واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۷، ۳۹۸.
16. واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳ و ۵۵۴.
17. واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۴؛ ابن ہشام، السیرہ النبویہ، دار المعرفہ، دار المعرفہ، ج۱، ص۶۵۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۷.
18. ابن اثیر، اسد الغابہ، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۲۲۲.
19. ابن اثیر، اسد الغابہ، ۱۳۸۵ق، ج۶، ص۱۳۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۵.
20. ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۵.
21. ابن اثیر، اسدالغابہ، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۲.
22. ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۳۹۷.
23. ابن اثیر، اسد الغابہ، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۲۲۲.

مآخذ

• ابن عبدالبر، یوسف بن عبداللہ، الاستیعاب فی معرفۃ الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
• ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابہ، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
• ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
• ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت،‌ دار الکتب العلمیہ، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
• ابن قتیبہ، عبداللہ بن مسلم، المعارف، کوشش: ثروت عکاشہ، قاہرہ، بی‌نا، ۱۹۶۹م.
• ابن ہشام، عبدالملک، السیرہ النبویہ، کوشش: مصطفیٰ سقا و دیگران، بیروت، دار المعرفہ، بی‌تا.
• بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، کوشش: محمد حمید اللہ، قاہرہ، بی‌نا، ۱۹۵۹م.
• مقدسی، مطہر بن طاہر، البدء و التریخ، بورسعید، مکتبۃ الثقافۃ الدینیہ، بی‌تا
• واقدی، محمد بن عمر، المغازی، کوشش: مارسدن جونز، بیروت، مؤسسۃ الاعلمی، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.