Дубний

Резерфордий◄ Дубний / Dubnium (Db) ►Сиборгий
Атом номеры	105
Матдәнең тышкы күренеше
Атомның үзлекләре
Атом массасы (моляр масса)	[262,1138] а. м. б. (г/моль)
Атом радиусы	пм
Ионлаштыру энергиясе (беренче электрон)	кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурациясе
Химик үзлекләре
Ковалент радиусы	пм
Ион радиусы	пм
Электр тискәрелеге (Полинг буенча)
Электрод потенциалы
Оксидлашу дәрәҗәсе
Матдәнең термодинамик үзлекләре
Тыгызлык	г/см³
Моляр җылы сыешлыгы	Дж/(K·моль)
Җылы үткәрүчелек	Вт/(м·K)
Эрү температурасы	K
Эрү җылылыгы	кДж/моль
Кайнау температурасы	K
Парга әйләнү җылылыгы	кДж/моль
Моляр күләм	см³/моль
Матдәнең кристаллик рәшәткәсе
Рәшәткә төзелеше
Рәшәткә параметрлары	Å
Дебай температурасы	K

Дубний (лат. Dubnium, Db) — Менделеевның периодик таблицасының 7 период, 5 төркем элементы. Тәртип номеры - 105.

СССР-да һәм Рәсәйдә 1997 елга кадәр — Менделеевның элементлар таблицасында 105-енче элемент нильсборий(Ns) исеме белән билгеле булган.

Символы

Дубний элементының символы - Db (Дубний дип укыла).

Тарихы

105-енче элемент беренче тапкыр Дубна каласында 1970 елда Г.Н.Флёров төркеме тарафыннан ^243</nowiki>Am төшләрен ^22</nowiki>Ne[1] ионнары белән бомбага тоту юлы белән алынган.

Берклида (Америка Кушма Штатлары) ^249</nowiki>Cf+^15Н→^260Db+4n[2] реакцияләре шулай ук мөстәкыйль үткәрелеп, ачыш ясалган булган. ИЮПАК-ның эшче төркеме 1993 елда, 105 -енче элементны ачу хөрмәте Дубна белән Беркли төркемнәре арасында бүленергә тиеш дигән нәтиҗәгә килгән[3].

Исеменең килеп чыгышы

Совет тикшеренүчеләре яңа элементны Нильс Бор хөрмәтенә нильсборий (Ns) дип атарга тәкъдим иткән [4], американнар — уранның үзе бүленүен (рус. спонтанное деление) ачкан авторларның берсе Отто Һан хөрмәтенә һаний (Ha)[2]., ИЮПАК комиссиясе 1994 елда Жолио-Кюри хөрмәтенә жолиотий (Jl) дигән исем тәкъдим иткән булган [5]; моңа кадәр элемент рәсми рәвештә грекча саннар исеме белән — уннилпентиум (Unp) дип аталган, ягъни гади 105 саны. Төрле елларда бастырып чыгарылган таблицаларда элементның Ns, На, Jl символларын күрергә була. ИЮПАК-ның 1997 елдагы йомгаклаучы карарына ярашлы, Дубна каласындагы Рәсәй буенча Берләштерелгән атом-төш тикшеренүләре институты хөрмәтенә бу элемент дубний исемен алган[6].

Билгеле изотоплары

Изотоп	Масса	Ярым таркалу чоры[7]	Таркалу тибы
^255Db	255	${\displaystyle 1{,}6\,_{-0,4}^{+0,6}}$ с	^251Lr (80 %)-га α-таркалу; үзлегенән бүленү
^256Db	256	${\displaystyle 1{,}6\,_{-0,3}^{+0,5}}$ с	^252Lr (64 %)-га α-таркалу; ^256Rf (36 %)-га β-таркалу; үзлегеннән бүленү (0,02 %)
^257Db	257	${\displaystyle 1{,}50\,_{-0,15}^{+0,19}}$ с	^253Lr-га α-таркалу
^258Db	258	4,0 ± 1,0 с	^254Lr (67 %)-га α-таркалу; ^258Rf-га β-таркалу
^259Db	259	0,51 ± 0,16 с	^255Lr-га α-таркалу
^260Db	260	1,52 ± 0,13 с	^256Lr-га α-таркалу
^261Db	261	1,8 ± 0,4 с	^257Lr - га α-таркалу
^262Db	262	35 ± 5 с	^258Lr (67 %)-га α-таркалу; үзе бүленү
^263Db	263	${\displaystyle 27\,_{-07}^{+10}}$ с	үзе бүленү (55 %); ^259Lr (41 %) - га α-таркалу ; ^263Rf (3 %)-га β-таркалу
^267Db	267	${\displaystyle 73\,_{-033}^{+350}}$ мин.	үзе бүленү
^268Db	268	${\displaystyle 32\,_{-07}^{+11}}$ ч.	үзе бүленү

Чыганаклар

• Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
• IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган. (2005).(ингл.)

1. G. N. Flerov et al. {{{башлык}}} // Nuclear Physics A. — Т. 160. — № 1. — С. 181-192.
2. Albert Ghiorso et al. {{{башлык}}} // Physical Review Letters. — Т. 24. — № 26. — С. 1498 - 1503.
3. R. C. Barber et al. {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 65. — № 8. — С. 1757-1814.
4. См., например, G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian {{{башлык}}} // Progress in Particle and Nuclear Physics. — Т. 19. — С. 197-239.
5. Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 66. — № 12. — С. 2419-2421.
6. Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 69. — № 12. — С. 2471-2473.
7. Nudat 2.3