Белорет

Белорет
баш. Белорет
Байрак^[d]
Нигезләнү датасы	1762
Рәсми исем	Белорет һәм Белорецкий завод
Кушамат/тәхәллүс	Горная столица Башкирии[1]
Рәсми тел	башкорт теле һәм рус теле
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Городское поселение город Белорецк^[d][2], Белорет районы һәм Тамъян-Катай кантуны
Административ-территориаль берәмлек	Белорет районы, Верхнеурал өязе һәм Тамъян-Катай кантуны
Сәгать поясы	UTC+05:00
Халык саны	64 525 (2021)[3]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	500 метр
Мәйдан	41 км²
Почта индексы	453500
Рәсми веб-сайт	beladmin.ru
Беренче язма телгә алу	1762
Җирле телефон коды	34792
Белорет Викиҗыентыкта

Белорет – Башкортстан республикасындагы моношәһәр. Башкортстанның мөһим сәнәгать үзәге.

Белорет районы территориясендә Башкортстанның иң зур түбәләре: Ямантау (1640 м) белән Ирәмәл (1582 м) урнашкан.

Тарихи мәгълүмат

1762 елда Агыйдел елгасы буенда беренче корыч эретү заводы пәйда булган. 1774 елны заводны Пугачев отрядлары көлен күккә очыра. Еллар үтү белән ул Белорет шәһәренә әйләнгән. 2001 елдан завод «Мечел» компаниясенә карый. 2012 елда биредә 6 мең кеше эшли. 1977 елны КПСС ҮК карары белән 40 км читтә урманлы тайга эчендә яшерен хәрби база төзелә башлый. Серлелекне саклау өчен ул металлурглар шәһәре Белоретка буйсына. 1995 елны «Белорет-15» һәм «Белорет-16» бистәләре шәһәрдән чыгарыла һәм «Межгорье» исеме белән аерым шәһәр булып санала башлый. Бүгенгә кадәр базаның нинди максатларга хезмәт итүе билгесез булып кала. Анда яшәүчеләр Ерак Төньякта яшәүчеләргә тигезләнгәннәр.

Шәһәрдә халыкара икътисад һәм хокук институты, Магнитогорски техник университеты филиаллары, медицина, металлург, педагогия колледжлары, 25нче, 21нче санлы лицей, Янбай Хамматов исемендәге башкорт гимназия эшли.

«Белорецкий рабочий», «Металлург», «Урал» газеталары рус һәм башкорт телләрендә чыга. «Белорет ТВ-6» телекомпаниясе эфирга чыга.

Белорет районында һәм шәһәрендә зур күпчелек халкын руслар белән башкортлар алып тора. Сигез меңнән артык татар яши. Районда һәм шәһәрдә 1990 елдан бирле эшләп килүче Татар иҗтимагый үзәге бүлеге актив эшли. Җитәкчесе Әлфирә Хәлиуллина.

Халык

1897[4]	1926[4]	1939[4]	1959[5]	1970[6]	1979[7]	1989[8]	2002[9]	2010[10]
~8 300	~19 900	~40 600	59 155	67 099	71 246	72 434	71 093	68 806

Икътисады

• Белорет рессораллар һәм пружиналар заводы - трактор һәм авыл хуҗалыгы машиналары эшләүче, автомобил сәнәгате, юл транспорты, энергетика өчен комплектлау (эссе һәм салкын уралган пружиналар, автомобиль һәм трактор рессорлар, тәгәрмәч чылбыры буынының трак бармаклары) һәм запас чәсләр җитештерелә. Составы: эссе килеш уралган пружиналар һәм рессорлар җитештерү цехлары, салкын килеш уралган пружиналар җитештерү, төзәтү-механика, төзәтү-энергетика, транспорт-склад участкалары. 2010 елда 396 кеше эшләгән. Продукциясе БР һәм РФ ның башка төбәкләренең 200 дән артык предприятиесенә җибәрелә, якын чит илләргә чыгарыла[11].

Танылган шәхесләр

• Вәсилә Фәттахова – татар җырчысы
• Фёдор Токарев (1904-...), БАССР Югары мәхкәмәсе рәисе (1937-1943), ТАССР Югары мәхкәмәсе рәисе (1925-1927).
• Салават Касыймов (1934), тарих фәннәре докторы.

Урамнар

• Габдулла Тукай урамы
• Муса Җәлил урамы

Фотогалерея

• 
  Белорет
• 
  Белоретның Уфа юлыннан ачылган күренеше

Искәрмәләр

1. Словарь топонимических перифраз: названия российских городов — СПб: Алетейя, 2022. — ISBN 978-5-00165-489-6
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q127648931https://wikidata.org/wiki/Track:Q656https://wikidata.org/wiki/Track:Q18342848
2. ОКТМО
   https://wikidata.org/wiki/Track:P764https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203
3. Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684906
4. http://www.mojgorod.ru/r_bashkortst/beloreck/
5. 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
6. 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
7. 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
8. 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
9. 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
10. Численность населения по населенным пунктам Республики Башкортостан (PDF), archived from the original (PDF) on 2019-05-17, retrieved 2013-11-02 
11. архив күчермәсе, archived from the original on 2016-04-06, retrieved 2017-06-13 

Чыганак