2021 ел

Еллар
2017 · 2018 · 2019 · 2020 — 2021 — 2022 · 2023 · 2024 · 2025
Унъеллык
2000-еллар · 2010-еллар — 2020-еллар — 2030-еллар · 2040-еллар
Гасырлар
XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр

3 меңьеллык

XIX гасыр — XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр — XXIII гасыр

1990-еллар 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000-еллар 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-еллар 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020-еллар 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030-еллар 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040-еллар 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050-еллар 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060-еллар 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070-еллар 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080-еллар 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090-еллар 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100-еллар 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109

Хронологик таблица

2021 (ике мең егерме беренче) ел — кәбисә булмаган ел, милади тәкъвим буенча җомга көнне башлана. Бу безнең эраның 2021 елы, III меңьеллыкның 21 елы, XXI гасырның 21 елы, XXI гасырның 3 унъеллыгының 1 елы, 2020 елларның 2 елы. 2021 елдан бирле 4 ел үтте.

Вакыйгалар

300 000 мәкалә

• Кытайда тантаналы рәвештә Кытай комунистик партиясе йөзъеллыгы билгеләнәчәк.
• Түбәншәһәр нигезләнүгә 800 ел.

• 20 март ― озак ябылып торганнан соң Татарстан милли китапханәсе урамга куып чыгарылган Казан милли мәдәни үзәгенең бинасында эшен яңадан башлый.
• 23 апрель ― «федераль» СИБУР ТАИФ ширкәтенең нефтехим һәм энергетика активларының контроль пакетына ия була.
• 11 май ― Казанның Совет районы Җәүдәт Фәйзи урамындагы 175нче санлы мәктәбендә[1] булган атыш вакытында 9 кеше һәлак була: 7 укучы, 2 укытучы[2].
• 31 июль ― Татар Википедиясендә 300 000 нче мәкалә языла (бу көнне мәкалә язучы кулланучылар: Римма Васильева, Юлдашева Луиза, Timlesj, Әмир, Ilnur efende, Ilsinchik, Qaramalitawdan).

Вафатлар

Гыйнвар

• 1 гыйнвар — Әхәт Гаффар, татар язучысы [3]
• 1 гыйнвар — Нияз Халиков, тарих фәннәре кандидаты, этнограф, археолог [4]
• 7 гыйнвар — Хәдичә Гыйниятова (84), җырчы, педагог. ТАССР атказанган артисты (1974), ТР атказанган сәнгать эшлеклесе (2003)[5]
• 19 гыйнвар — Рәфикъ Юныс, журналист, язучы, публицист[6].
• 20 гыйнвар — Булат Солтанбәков (92), тарихчы[7].

Февраль

• 2 февраль — Галимҗан Хаҗиев (90), нефтьче, Социалистик Хезмәт Каһарманы[8].
• 12 февраль — Алия Арсланова (40), татар язучысы, журналисты.
• 14 февраль — Рәшит Сәләхов (79), ТР Арбитраж суды рәисе (1996―2011), РФ һәм ТР атказанган юристы[9].
• 17 февраль — Хуҗиәхмәт Мәхмүтов (88), фольклорчы галим, язучы, Тукай бүләге иясе[10].
• 22 февраль — Фатих Урманче (84), фольклорчы галим, фән докторы (1989), профессор[11].
• 26 февраль — Роберт Галиев (Робирт Тимерхан улы Галиев, 67), Казан дәүләт аграр университетының «Тургай» студентлар халык театры режиссеры һәм сәнгать җитәкчесе, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре[12].

Март

• 4 март — Зәки Зәйнуллин (87), язучы, галим[13].
• 13 март — Нәҗибә Ихсанова (83), Камал театры актрисасы, РФ һәм ТР халык артисты, Тукай премиясе лауреаты[14].
• 20 март — Факиһә Тугызбаева (71), БР халык шагыйре, С. Юлаев премиясе лауреаты[15].

Апрель

• 3 апрель — Николай Бех (75), 1987―1997 елларда КамАЗның генераль директоры[16].
• 6 апрель — Габделхәмит Равилов (88), ТР ФА академигы, Бөтенсоюз фәнни-тикшеренү ветеринария институты (ВНИВИ) директоры[17].
• 10 апрель — Альта Мәхмүтова (83), тарихчы, КФУ укытучысы[18]
• 18 апрель — Азамат Гыйләҗев (65), 2009―2016 елларда Уфа дәүләт «Нур» татар театрының баш рәссамы[19].
• 30 апрель — Надир Дәүләт (76), тарихчы, Мәрмәрә университеты (Төркия, Истанбул) профессоры[20].

Май

• 4 май — Йолдыз Исәнбәт (84), музыка белгече, педагог[21].
• 4 май — Александр Коновалов (87), профессор, Казан университеты ректоры (1979―1990)[22].

Июнь

• 27 июнь — Фәридә Зәбирова (67), мигъмарчы, Татарстанның атказанган архитекторы[23].

Июль

• 4 июль ― Рәфкать Таҗиев (78), табиб (хирург-онколог), фән докторы (1998)[24].
• 5 июль ― Хәлим Җәләй (81), Камал театры актеры, Татарстанның халык артисты (1992)[25].
• 15 июль ― Салават Рәхмәтулла (79), шагыйрь[26].
• 19 июль ― Харис Нигъмәтҗанов (74), музыкант, педагог, Татарстанның атказанган сәнгать эшлек­ле­се [27].
• 20 июль ― Саимә Ибраһимова (93), язучы, тәрҗемәче, журналист, ТАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1974)[28]
• 27 июль ― Әлмира Әдиятуллина (82), журналист, ТАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1989)[29].

Август

• 1 август ― Марат Садыйков (76), рәссам, Үзбәкстан сәнгать академиясе академигы[30].
• 4 август ― Шамил Шәйдуллин (74), рәссам, Тукай премиясе иясе (2000) [31]
• 16 август ― Фарсель Зыятдинов (84), фән докторы (2002), профессор, язучы, агроном, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре һәм фән эшлеклесе[32]
• 22 август ― Рәшит Шамкаев (81), Камал театры актеры (1968 елдан), Татарстанның халык артисты (1996)[33].
• 25 август ― Нур Әхмәдиев (74), шагыйрь, язучы, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе[34].

Сентябрь

• 6 сентябрь ― Гәрәй Рәхим (80), шагыйрь, РФ атказанган мәдәният хезмәткәре, Татарстанның халык язучысы, Тукай бүләге лауреаты (1984) [35]
• 23 сентябрь ― Мәрзия Фәйзуллина (91), балалар язучысы, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре (1990)[36]

Октябрь

• 10 октябрь ― Фәндәс Сафиуллин (85), җәмәгать эшлеклесе, милли хәрәкәт вәкиле, сәясәтче, ТР ДШ һәм Россия Дәүләт Думасы депутаты [37].
• 17 октябрь ― Ганҗә Әхмәдиева (77), төзүче-буяучы, Социалистик Хезмәт Каһарманы (1980), Түбән Каманың мактаулы гражданины (2021)[38]
• 19 октябрь ― Илдус Якупов (86), композитор [39].
• 22 октябрь ― Вера Кузьмина (97), чуаш драма актрисасы, СССР халык артисты[40].
• 29 октябрь ― Мар Байҗиев (86), Кыргызстанның халык язучысы, кино һәм театр режиссеры[41].
• 31 октябрь ― Ногман Мусин (90), язучы, журналист. БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1981), С. Юлаев премиясе лауреаты (1991), БР халык язучысы (2001)[42].

Ноябрь

• 6 ноябрь ― Фәйрүзә Мөслимова (67), шагыйрә [43].

Декабрь

• 8 декабрь ― Азат Әхмәдуллин (89), филология фәннәре докторы, профессор, Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең мөхбир-әгъзасы [44]

Г. Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреатлары

• Факил Сафин
• Дания Нуруллина
• Григорий Эйдинов

Ηобель премиясе лауреатлары

Физиология һәм медицина өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары

• Дэвид Джулиус (1955), физиолог (АКШ),
• Ардем Патапутян (1967), нейробиолог (АКШ) ― температура һәм кагылу рецепторларын ачкан өчен [45]

Физика өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары

• Джорджо Паризи (1948), физик-теоретик (Италия) – тәртипсезлек һәм флуктуацияләрнең физика системаларында атом төшеннән планетага кадәр масштабларда тәэсир итешүен ачкан өчен [46]
• Сюкуро Манабэ (1931), климатолог (Япония ― АКШ) ― «җир климатын физик модельләштерү һәм вариацияләрне сан ягыннан анализлау һәм глобаль җылынуның ышанычлы фаразы» өчен[46]
• Клаус Хассельман (1931), физик, океанолог (Алмания) – «җир климатын физик модельләштерү һәм вариацияләрне сан ягыннан анализлау һәм глобаль җылынуның ышанычлы фаразы» өчен[46]

Химия өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары

• Дэвид Макмиллан (1968), химик-органик (Бөекбритания ― АКШ) – асимметрик органокатализны үстергән өчен, ½ премия [47]
• Бенджамин Лист (1968), химик (Алмания) ― асимметрик органокатализны үстергән өчен, ½ премия [47]

Әдәбият өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары

• Габделразак Гурна (1948), инглиз телендә язучы Танзания язучысы ― колониализм нәтиҗәләрен һәм качак язмышын мәдәниятләр һәм кыйтгалар арасындагы бушлыкта компромисссыз һәм мәрхәмәтле тикшергән өчен [48]

Тынычлык өчен Нобель премиясе лауреатлары

• Дмитрий Моратов (1961), «Новая Газета» баш редакторы (Россия) – Россиядә сүз иреген яклау буенча кыю көрәшкән өчен,
• Мария Ресса (1963), журналист, Rappler басмасын гамәлгә куючы (Филипин) – Филипинда сүз иреген яклау буенча кыю көрәшкән өчен [49]

Икътисад өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары

• Дэвид Кард (1956), Берклидагы Калифорния Университеты (Канада ― АКШ), ½ премия;
• Джошуа Ангрист (1960), Массачусетс технология институты (MIT) (АКШ) / Гвидо Имбенс (1963), Стэнфорд университеты (Голландия ― АКШ), ½ премия ― «табигый экспериментларның җәмгыять тормышында үзәк урын алып торучы сорауларга җавап бирергә сәләтле булуын исбатладылар, мәсәлән, хезмәт базарына минималь хезмәт хакы күләме ничек йогынты ясый һ. б.» [50]/

Искәрмәләр

1. МБОУ «Гимназия №175», archived from the original on 2021-05-12, retrieved 2021-05-11 
2. Десятки людей пришли к зданию школы в Казани в память о погибших. ren.tv, 11.05.2021(рус.)
3. Танылган язучы Әхәт Гаффар вафат
4. Этнограф, археолог Наил Халиков вафат
5. Зилә Мөбәрәкшина. Педагог һәм җырчы Хәдичә Гыйниятова вафат. Татар-информ, 11.01.2021
6. Шагыйрь, публицист Рафикъ Юныс вафат…
7. Тарихчы Булат Солтанбәков вафат
8. Татьяна Демина. В Татарстане умер Герой Социалистического Труда. 2021 елның 7 февраль көнендә архивланган.
9. Скончался экс-председатель Арбитражного суда РТ Рашит Салахов. Татар-информ, 14.02.2021
10. Фольклорчы галим, язучы Хуҗиәхмәт Мәхмүтов вафат. Азатлык радиосы, 17.02.2021
11. Рузилә Мөхәммәтова. Фольклорчы галим Фатих Урманчеев вафат. Татар-информ, 22.02.2021
12. Рузилә Мөхәммәтова. «Тургай» китеп барды: «Әйтеп бетергесез зур кеше иде ул. Икенче әтиебез иде». Татар-информ, 26.02.2021
13. Зәки Зәйнуллинны соңгы юлга иртәгә озаталар. Татар-информ, 4.03.2021
14. Нәҗибә Ихсанова вафат... Шәһри Казан, 13.03.2021
15. В Уфе ушла из жизни народный поэт Башкортостана Факия Тугузбаева. ИА Башинформ, 20.03.2021
16. КАМАЗның элеккеге генераль директоры Николай Бех вафат. Татар-информ, 4.04.2021
17. Ушел из жизни Абдулхамит Зарифович Равилов. 2021 елның 20 апрель көнендә архивланган. Сайт КПФУ, 6.04.2021
18. Галимә, мәгърифәтче Альта Мәхмүтова вафат. Азатлык радиосы, 10.04.2021
19. Танылган рәссам вафат. «Шәһри Казан», 18.04.2021
20. Күренекле галим Надир Дәүләт вафат. Азатлык радиосы, 30.04.2021
21. Күренекле музыка белгече Йолдыз Исәнбәт вафат. Азатлык радиосы, 4.05.2021
22. На 88-м году жизни скончался профессор Казанского федерального университета, archived from the original on 2021-05-04, retrieved 2021-05-11 
23. Фәридә Зәбирова тырышлыгы белән Казаныбызда бик күп тарихи биналар сакланып калды. Азатлык радиосы, 29.06.2021
24. Валентина Шистерова. В Татарстане скончался известный хирург-онколог Рафкат Тазиев. «Челнинские известия», 4.07.2021(рус.)
25. Тирән кайгы. Камал театры сайты, 5.07.2021
26. Башкортстанда күренекле татар шагыйре Салават Рәхмәтулла вафат. Азатлык радиосы, 15.07.2021
27. Музыкант Харис Нигъмәтҗанов вафат. Татар-информ, 19.07.2021
28. Кайгылы хәбәр – язучы, тәрҗемәче, журналист Саимә Ибраһимова вафат. ТР язучылар берлеге
29. Татар журналисты, җәмәгать эшлеклесе Әлмирә Әдиятуллина вафат. Азатлык радиосы, 27.07.2021
30. Скончался известный художник Марат Садыков. 2021 елның 2 август көнендә архивланган. podrobno.uz, 2.08.2021(рус.)
31. Татарстанның халык рәссамы Шамил Шәйдуллин вафат. Азатлык радиосы, 4.08.2021
32. Язучы, профессор һәм бакчачы Фарсель Зыятдинов вафат. Татар-информ, 16.08.2021
33. Тирән кайгы. Камал театры сайты, 22.08.2021
34. Күренекле татар язучысы Нур Әхмәдиев вафат булды. Татар-информ, 25.08.2021
35. җитәкчелеге Гәрәй Рәхим вафатына бәйле рәвештә кайгы уртаклашты.(үле сылтама) trt-tv.ru, 6.09.2021(рус.)
36. Балалар язучысы Мәрзия Фәйзуллина вафат. ТР Язучылар берлеге сайты, 24.09.2021
37. Фәндәс Сафиуллин – милләтнең намуслы шәхесе. Азатлык радиосы, 11.10.2021
38. Түбән Камада Социалистик Хезмәт Герое Ганҗә Әхмәдиева вафат. Татар-информ, 17.10.2021
39. Татар композиторы Илдус Якупов вафат. Татар-информ, 19.10.2021
40. Ушла из жизни символ и легенда чувашского народа, народная артистка СССР Вера Кузьминична Кузьмина. 2021 елның 22 октябрь көнендә архивланган. Сайт Чувашского государственного академического драматического театра имени К. В. Иванова, 22.10.2021
41. Скончался писатель и драматург Мар Байджиев. 24.kg, 29.10.2021(рус.)
42. В Уфе ушел из жизни народный писатель Башкортостана Нугуман Мусин. ИА Башинформ, 31.10.2021(рус.)
43. Татар җәмәгатьчелеге Фәйрүзә Мөслимованы соңгы юлга озатты. ТР язучылар берлеге, 7.11.2021
44. Филология фәннәре докторы, профессор Азат Әхмәдуллин вафат. Татар-информ, 8.12.2021
45. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021. nobelprize.org
46. Нобелевская премия по физике присуждена за моделирование земного климата | Новости из Германии о событиях в мире | DW | 05.10.2021
47. The Nobel Prize in Chemistry 2021. nobelprize.org
48. Назван лауреат Нобелевской премии по литературе. ria.ru, 07.10.2021
49. Нобелевская премия мира присуждена сразу двум номинантам — главреду «Новой газеты» Дмитрию Муратову и филиппинской журналистке Марии Рессе. bbc.com, 8.10.2021
50. Natural experiments help answer important questions. nobelprize.org(ингл.)