2015 ел

Еллар
2011 · 2012 · 2013 · 2014 — 2015 — 2016 · 2017 · 2018 · 2019
Унъеллык
1990-еллар · 2000-еллар — 2010-еллар — 2020-еллар · 2030-еллар
Гасырлар
XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр

3 меңьеллык

XIX гасыр — XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр — XXIII гасыр

1990-еллар 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000-еллар 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-еллар 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020-еллар 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030-еллар 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040-еллар 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050-еллар 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060-еллар 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070-еллар 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080-еллар 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090-еллар 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100-еллар 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109

Хронологик таблица

2015 (ике мең унбишенче) ел — кәбисә булмаган ел, милади тәкъвим буенча пәнҗешәмбе көнне башлана. Бу безнең эраның 2015 елы, III меңьеллыкның 15 елы, XXI гасырның 15 елы, XXI гасырның 2 унъеллыгының 5 елы, 2010 елларның 6 елы. 2015 елдан бирле 10 ел үтте.

2015 ел башка тәкъвимнәрдә

Милади тәкъвим	2015 MMXV
Юлиан тәкъвим	2014—2015 (14 гыйнвардан)
Юлиан тәкъвим византия эрасы белән	7523—7524 (14 сентябрьдән)
Римны нигезләгәннән башлап	2767—2768 (4 майдан)
Яһүдләр тәкъвиме	5775—5776 ה'תשע"ה — ה'תשע"ו
Һиҗри тәкъвим	1436—1437 (15 октябрьдан)
Борынгы әрмәннәр тәкъвиме	4507—4508 (11 августтан)
Әрмәннәрнең чиркәү тәкъвиме	1464 ԹՎ ՌՆԿԴ
Кытай тәкъвиме	4711—4712 (19 февральдан) 甲午 — 乙未 яшел ат — яшел сарык
Хәбәш тәкъвим	2007 — 2008
Борынгы һинд тәкъвиме
- Викрам-самват	2071—2072
- Шака самват	1937—1938
Шәмси тәкъвим	1393—1394
Буддачылык тәкъвиме	2558
Япон ел исәбе	27 ел Хэйсэй

• Халыкара яктылык (ут) елы[1].
• Халыкара туфрак елы[2].
• Татарстанда — рәсми Парклар һәм скверлар елы.
• Татарстанда — рәсми булмаган Гаяз Исхакый елы^[чыганагы?].

Вакыйгалар

Татарстанда 2015 ел — паркларны һәм скверларны яңартуга багышланган

Гыйнвар

• 1 гыйнвар — Литва еврога күчеп, еврозонаның 19-нчы иле булды.
• 2 гыйнвар — Мәүлид кичәсе[3].
• 7 гыйнвар — Франция башкаласы Парижда мөселман дини фанатиклары Charlie Hebdo редакциясендә канкоеш оештыралар[4].
• 10 гыйнвар — Франциядә бердәмлек җыеннарына 200 меңнән артык кеше чыкты[5].
• 13 гыйнвар — Татарстан Республикасының Милли китапханәсе җитәкчесе итеп Сөембикә Җиһаншина билгеләнде[6].
• 16 гыйнвар — «Татмедиа» җитәкчесе итеп Айрат Зарипов билгеләнде[7].
• 23 гыйнвар — Cогуд Гарәбстаны патшасы Габдулла бин Габделгазиз вафат булды. Дәүләт җитәкчелеге аның ярымтуганы, 79 яшьлек шаһзадә Сәлманга күчте[8].
• 24 гыйнвар — Украина гаскәриләре торган Мариуполь шәһәре утка тотыла. Утыздан артык шәһәр кешесе һәлак була[9].
• 26 гыйнвар — ATR кырымтатар телевидение каналында эчке эшләр министрлыгы тарафыннан тентү үткәрелә[10].
• 28 гыйнвар — Россия Федерация шурасы 2016 елның гыйнварына кадәр Россия төбәкләре конституцияләреннән «президент» сүзен алу турындагы канунны хуплады.[11].
• 29 гыйнвар — Кырымтатар Милли Мәҗлесе рәисе урынбасары Әхтәм Чийгөз «халыкны тәртипсезлекләргә чакыруда һәм үзе шунда катнашуда» гаепләнеп кулга алынды[12].
• 30 гыйнвар — Мәскәүдә РФАнең Җәмгыять фәннәренең фәнни мәгълүмат институты (ИНИОН) янып чыга.

Февраль

• 3 февраль — Ленинград камалышын кичергән 81 яшьлек Рауза Галимова кибеттән май урлауда гаепләнеп, полиция бүлегендә вафат булган.[13]
• 5—15 февраль — 65-нче Халыкара Берлин кинофестивале[14].
• 6 февраль — Казанның Камал театрында Н. Исәнбәт әсәре буенча «Хуҗа Насретдин» спектакле премьерасы[15].
• 10 февраль — «Башкортостан» телевидениесе җитәкчесе итеп Азамат Салихов билгеләнде[16].
• 11 февраль — Казанның «Мир» кинотеатрында «Айсылу» дип аталган яңа татар киносы тәкъдим ителде[17].
• 11 февраль — Икенче Минск солых килешүләре имзалана[18].
• 11 февраль — Искәндәр Гыйләҗев Татар энциклопедиясе институты мөдире итеп билгеләнде[19].
• 11 февраль — Россия югары мәхкәмәсе Мордовия мәктәпләрендә яулык бәйләүне тыя торган республика хөкүмәте карарын үз көчендә калдырды.[20].
• 20 февраль — Казанда «Белем җәүһәрләре» интернет проектлар бәйгесенә гаризалар кабул итү башланды[21].
• 21 февраль — Татарстанда «Татарча хатасыз!» фотомарафоны старт ала.[22].
• 23 февраль — Оскар, 2015 тантанасы [23].
• 27 февраль — Мәскәүдә оппозиция сәясәтчесе Борис Немцов үтерелә[24].

Март

• 7 март — ФСБ Б. Немцовны үтерүдә шикләнелгән беренче ике адәмне тоткарлаган. Алар — Чечнябашы Р. Кадыйровка буйсынган МВД хезмәткәрләре булып чыга.
• 11 март — Казанда, зур сәүдә үзәгендә янгын чыгып, 40 кеше зарар күргән, 17 кеше һәлак булган («Адмирал» сәүдә үзәгендә янгын).
• 16 март — 11 көн «югалып торганнан» соң Россия президенты В. Путин Кыргызстандагы коллегасы белән рәсми очрашу үткәрде.
• 20 март — Атлантик океаны төньягында күренәчәк тулы кояш тотылуы (Казанда — 57 %[25]).

Апрель

• 1 апрель — Кырымда ATR телеканалының тапшырулары туктатылган.
• 27 апрель — Казакъстанда вакытыннан алда узган президент сайлавында 97,7 % тавыш белән 1989 елдан бирле ил белән идарә иткән Нурсолтан Назарбаев җиңде.[26]

Май

Россиядә Бөек ватан сугышында җиңүнең 70 еллыгы билгеләнә

• 16 май — Чечня башкаласы Грозныйда район полициясе башлыгының 17 яшьлек мәктәп баласын икенче хатынлыкка алу церемониясе зур шау-шу белән узган.[27]
• 17 май — Украинаның Лугански өлкәсендә диверсия оештырганда Россиянең ике махсус гаскәрие тотыла.[28]
• 30 май — Дөнья буйлап татарлар күпләп яшәгән торак пунктларында 2015 ел Сабан туе бәйрәмнәре башланып китә.
• 30 май — Грузиянең элекке президенты Михаил Саакашвили Украинадагы Одесса өлкәсе губернаторы итеп билгеләнә.[29]

Июнь

Арчада 2015 елда Татар әлифбасына һәйкәл ачылды

• 2 июнь — Yandex эзләү системасының тәрҗемә хезмәтенә бета-версиядә татар теле өстәлде.[30]
• 3 июнь — Казанда «Татарча хатасыз!» фотомарафоны нәтиҗәләре игълан ителде.[31]
• 4 июнь — Арчада Татар әлифбасы китабына һәйкәл ачылды.[32]
• 5 июнь — «Россия-1» (ВГТРК) телеканалында 13 ел ярым эшләгәннән соң «Мөселманнар» телетапшыруы (алып баручысы — Динара Садретдинова) ябылган.
• 9 июнь — Татарстанның Югары Ослан районында тантаналы рәвештә яңа Иннополис шәһәре ачылды[33]
• 26 июнь — Казан мэриясе шәһәрнең иң зур һәм төзек урамнарның берсенә Нурсолтан Назарбаев исемен кушкан.[34]

Июль

• 8 июль — Уфада ике көнлек БРИКС саммиты эшен башлады.
• 9 июль — Казан мэриясе шәһәр читендәге берничә тыкрыкка Риза Фәхретдин, Нияз Даутов, Александр Ключарев һәм Фәхри Насретдинов исемнәрен бирү карарын чыгарган.
• 12 июль — Омски өлкәсендә казарма ишелеп 25 хәрби һәлак булган, шуларның алтысы — Башкортстаннан.[35]
• 17 июль — Ураза бәйрәме.
• 20 июль — РПЧ-ның Татарстандагы яңа митрополиты Феофан (И. Ашурков) вазифага керешкән.[36]
• 24 июль — 9 август, «Су спорт төрләре буенча 16 FINA дөнья чемпионаты» (Казан).

Август

• 1 август — Әнкарада Бөтендөнья кырымтатар конгрессының корылтае эшен башлады.[37]
• 6 август — Россиядә көнбатыш илләрдән кертелгән азык-төлекне яндыру кампаниясе башланды.[38]
• 11 август — Казан WorldSkills ярышларын уздыру хокукын яулады[39].
• 20 август — Казанда Идел-Урал легионы сугышчыларына багышланган «Война непрощенных» документаль фильм премьерасы узган.[40]

Сентябрь

• 13 сентябрь — Татарстанда президент сайлаулары (озак тәнәфестән соң) һәм муниципалитет депутатларын сайлау.
• 15 сентябрь — Чаллы шәһәр мәхкәмәсе Рафис Кашаповны илне җимерүгә чакыруда, экстремистлыкта һәм террорчылыкта гаепләп өч елга иректән мәхрүм итүгә хөкем иткән.[41]
• 24 сентябрь — Корбан бәйрәме.
• 30 сентябрь — Россия хәрби һава көчләре Сүриядә «Гыйрак һәм Левант Ислам дәүләте» басып алган территориядәге объектларны утка тотты.[42]

Октябрь

• 13 октябрь — Нидерландларның махсус тикшерү комиссиясе Донецки өлкәсе өстендә бәреп төшерелгән Boeing 777 очкычы һәлакәте турында йомгаклау хисабын чыгарды.[43]
• 21 октябрь — Алабугада Татар иҗтимагый үзәге бүлеге җыелышын полиция көч кулланып туктата.[44]
• 27 октябрь — Башкортстанның Гафури районында район башлыгы машинасына коралдан ут ачалар.[45]
• 28 октябрь — Кытайда «бер гаилә — бер бала» сәясәте туктатылды.[46]
• 29 октябрь — Казанда Бөтенрусия татар төбәк тарихын өйрәнүчеләр җыены башлана.[47]
• 31 октябрь — Мисырның Синай ярымутравы өстендә Россиянең Airbus пассажир очкычы бәреп төшерелә, 224 юлчы һәлак була.

Ноябрь

• 9 ноябрь — Каталония парламенты Испаниядән бәйсезлек турында карар чыгарды.[48]
• 13 ноябрь — Парижда бер төркем Якын Көнчыгыш дини фанатиклары канкоеш оештыралар. Нәтиҗәдә 130 кеше һәлак була, 351 яралана.[49]
• 14 ноябрь — IAAF шурасы 2016 елда Казанда узасы юниорлар арасында Җиңел атлетика буенча Дөнья чемпионатын башка җиргә күчерү турында карар кылды.[50]
• 24 ноябрь — Төркия һава көчләре Сүрия өстендә Россия хәрби көчләренең Су-24 очкычын бәреп төшерә.
• 27 ноябрь — Россия мәдәният министры Владимир Мединский төрки республикаларга халыкара ТӨРКСОЙ оешмасы белән элемтәләрне кичекмичә өзәргә боера.[51]

Декабрь

• 11 декабрь — Чаллыда 85 яшьлек тыл ветераны Мисбах Сәхәбетдинов шовинист-табипны үзе ясаган коралдан атып үтерә.
• 18 декабрь — Мәскәүдә Россия башкортларының федераль милли-мәдәни мохтарияте булдырыла[52].
• 23 декабрь — Мәскәүдә элемтә, мәгълүмати технологияләр һәм массакүләм коммуникацияләр хезмәте өлкәсендәге күзәтчелек (Роскомнадзор) хезмәтенең конкурс комиссиясе утырышы «Күңел» радиостанциясенә Чаллыда 92,6 FM ешлыгында чыгарга рөхсәт итә.[53]
• Россия тарихында беренче тапкыр татар композиторы Рәшит Кәлимуллин илкүләм иҗат берлеге башлыгы итеп сайланды.

Вафатлар

Төп мәкалә: 2015 елда вафатлар исемлеге

• 17 гыйнвар — Әминә Сафиуллина (89), Татарстан телевидениесенең беренче дикторы.
• 18 гыйнвар — Флорид Бүләков (66), драматург, Башкортстанның халык язучысы.
• 25 гыйнвар — Әхмәт Галиев (83), 1973–1996 елларда «Казанкомпрессормаш» генераль директоры.
• 1 февраль — Марсель Иванов (50), татар композиторы.
• 2 февраль — Локман Бадыйкшан, язучы.
• 24 февраль — Гомәр Усманов (82), Татарстанның партия һәм дәүләт эшлеклесе, 1982-1989 елларда КПСС Татарстан өлкә комитетының беренче секретаре.
• 27 февраль — Борис Немцов (54), Россия опозиция җитәкчеләренең берсе
• 7 март — Зөфәр Гаянов (73), татар рәссамы (Уфа).
• 9 март — Мөхәммәт Сабиров (82), 1990—1995 елларда Татарстан Республикасы хөкүмәте җитәкчесе.
• 12 март — Терри Пратчетт, британ язучысы, фантаст.
• 14 март — Валентин Распутин, совет язучысы.
• 23 март — Ли Куан Ю, Сингапурның беренче премьер-министры.
• 13 май — Гайнан Сәетхуҗин (77), мәшһүр совет спортчысы, шоссе велоузышлары буенча 10 тапкыр ССРБ чемпионы.
• 15 май — Зәйнетдин Батманов, урманчы, РФ Каһарманы.
• 18 май — Әхәт Нигъмәтуллин (93), татар әдәбият белгече, шагыйрь.
• 18 май — Мәхмүт Даутов, юллар төзүче, Социалистик Хезмәт Каһарманы (1966).
• 3 июнь — Фикрәт Табиев (87), дәүләт һәм партия эшлеклесе, 1960-1979 елларда КПСС Татарстан өлкә комитетының беренче секретаре.
• 22 июнь — Вәзил Мәүликов, ТАССР атказанган төзүчесе.
• 23 июнь — Эдуард Кульпин-Гобәйдуллин (75), тарихчы, икътисадчы, Шәрыкны өйрәнгән фәлсәфәче.
• 23 июнь — Сәләм Алишев (86), тарихчы-галим.
• 26 июнь — Евгений Примаков (85), ССРБ һәм Россия Федерациясе дәүләт эшлеклесе.
• 2 июль — Әхәт Уразмәтов (сәхнә псевдонимы «Кәтүк») (83), күренекле татар сәнгатькәре, артист (Уфа).
• 16 июль — Камил Зыятдинов (64), хирург, сәламәтлек саклау министры (1994-2007).
• 20 июль — Наил Байбурин, татар рәссамы, «Чыңгыз-хан» иҗат төркеме әгъзасы (Уфа).
• 4 август — Фәнзаман Баттал (76), язучы, публицист, сатира остасы.
• 30 сентябрь — Тәлгать Насыйров, татар матбугаты тарихчысы (90).
• 7 ноябрь — Ирина Колмогорцева, рәссам.
• 23 ноябрь — Ирек Баһманов (83), татар театры актеры.
• 13 декабрь — Азат Магазов (89), Башкортстанда яшәп иҗат иткән татар язучысы.
• 18 декабрь — Рәшит Зәйнетдинов, рәссам, С. Юлаев бүләге иясе.
• 24 декабрь — Хашим Мостаев (97), күренекле татар хореографы, балет биючесе, мөгаллим-остаз.

• 
  Мөхәммәт Сабиров
• 
  Әминә Сафиуллина
• 
  Флорид Бүләков
• 
  Гайнан Сәетхуҗин
• 
  Ирек Баһманов

Г. Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреатлары[54]

• Клара Булатова, «Келәү: Шигырьләр, повесть, хикәя», «Сәяхәтнамәләр: шигырьләр», «К солнцу лицом» китаплары өчен.
• Ирина Колмогорцева, «Казан һәм Габдулла Тукай» график эшләнмәләр сериясе өчен.
• Муса Җәлил исемендәге Татар Академия Дәүләт опера һәм балет театрының түбәндәге составтагы иҗат төркеме: Рәүфәл Мөхәммәтҗанов, Георгий Ковтун, Кристина Андреева, Михаил Тимаев. «Алтын Урда» балет спектаклен һәм аның образларын тудырган өчен.

Нобель премиясе лауреатлары

• Медицина һәм физиология өлкәсендә Нобель премиясе — Уильям Кэмпбелл һәм Сатоси Омура — паразит кортлар чыгарган инфекцияләргә каршы яңа терапия уйлап тапкан өчен[55].
• Физика өлкәсендә Нобель премиясе — Артур Макдональд һәм Такааки Кадзита — нейтриноның массасы барлыгын күрсәткән ачыш өчен[55].
• Химия өлкәсендә Нобель премиясе — Томас Линдаль, Пол Модрич һәм Газиз Сәнҗәр — күзәнәкләрнең генетик мәгълүматны саклау һәм зыян күргән ДНКның тергезелү механизмын ачыклаган өчен[55].
• Әдәбият өлкәсендә Нобель премиясе — Белорусия язучысы Светлана Алексиевич — хәзерге заман авырлыкларына һәйкәл куючы әсәрләре өчен[55].
• Икътисад өлкәсендә Нобель премиясе — инглиз-американ икътисадчысы Энгус Дитон — халыкның ярлылык проблемнарын, куллануын һәм мул тормышны анализлаган хезмәтләре өчен[55].
• Тынычлык өчен Нобель премиясе — Тунисның Милли диалог квартеты — 2011 елда илдә кабынган Ясмин инкыйлабы вакытында демократик үсеш юлы сәясәтен алга сөреп дәвам итү тырышлыклары өчен[55].

Искәрмәләр

1. The International Year of Light and Light-based Technologies, IYL2015(үле сылтама)
2. International Year of Soils(үле сылтама)
3. Мәүлид 2015 елда ике тапкыр бәйрәм ителәчәк
4. Парижда сатира журналына һөҗүмдә унике кеше һәлак булды
5. Франциядә бердәмлек җыеннарына шимбә көнне 200 меңнән артык кеше чыкты
6. Сөембикә Җиһаншина Милли китапханә җитәкчесе итеп билгеләнде
7. "Татмедиа" җитәкчесе итеп Айрат Зарипов билгеләнде
8. Cогуд Гарәбстаны патшасы Габдулла бин Габделгазиз вафат
9. Мариуполь утка тотылу нәтиҗәсендә дистәләрчә кеше корбан булды [ВИДЕО]
10. ATR каналы җитәкчелеге тентүне "кырымтатарларга һөҗүм" дип атады
11. Татарстан конституциясеннән "президент" сүзен алырга кушылды
12. Мәҗлес рәисе урынбасары Әхтәм Чийгөз кулга алынды [ВИДЕО]
13. кичергән татар апасы май урлау гаебен күтәрә алмады(үле сылтама)
14. В Берлине открылся 65-й международный кинофестиваль (рус.)
15. Хуҗа Насретдин, халык һәм хакимият
16. "Башкортостан" телевидениесе җитәкче итеп Азамат Салихов билгеләнде
17. Казанда яңа татар киносы тәкъдим ителде. Аншлаг белән
18. Украинада тынычлык урнаштыруга багышланган сөйләшүләр тәмамланды
19. Искәндәр Гыйләҗев Татар энциклопедиясе институты директоры итеп билгеләнде
20. Россия мәктәпләрендә яулык бәйләүне тыю арта: мөселманнар нишләр?
21. "Белем җәүһәрләре" бәйгесе башланды
22. Татарстанда "Татарча хатасыз!" фотомарафоны старт ала
23. “Ләюсан” “Оскар”ны ала алмады
24. Мәскәүдә Борис Немцов атып үтерелде
25. Тьма над нами: завтра в Казань придет солнечное затмениe
26. Яңадан сайланган Назарбаев Казакъстанда "авыр реформалар" вәгъдә итте
27. Регистрация брака Луизы Гойлабиевой и Нажуда Гучигова
28. Украинада кулга алынган ике Россия хәрбие күзләү алып барганнарын таныды
29. Михаил Саакашвили Одесса губернаторы итеп билгеләнде
30. Яндекс үз тылмачына татар телен өстәде
31. "Элмә такталарда хаталарга игътибар итү чиргә әйләнә башлады"
32. Арчада «Әлифба» китабына һәйкәл ачу тантанасыннан ФОТОрепортаж
33. Дмитрий Медведев и Рустам Минниханов открыли Иннополис
34. Казанда Эсперанто урамына Назарбаев урамы дип язылган такталар эленгән
35. Һәлак булган Башкортстан хәрбиләре туган авылларына кайтарылды
36. Митрополит Феофан: «В моей новой епархии «Основы православной культуры» должны быть»
37. Анкарада Бөтендөнья кырымтатар конгрессы
38. Россиядә Көнбатыштан кертелгән азык-төлекне яндыра башладылар
39. Казань победила Париж в борьбе за чемпионат мира по профессиональному мастерству
40. "Муса Җәлил турында гына фильм төшерәсем килмәгән иде"
41. "Дәүләт Рәфис Кашапов кебекләрдән курка"
42. ММЧ: Россия хәрби һава көчләре Сүриягә һөҗүмнәрне дәвам итте
43. Нидерланд Малайзия Боингының "Бук" ракеты белән атып төшерелгәнен белдерде
44. Сабурская: Алабугада татар активистларын тоткарлауны прокурорга шикаять иттем
45. "Гаделлек эзләп табалмагач кулына корал алган"
46. Кытайда "бер гаиләдә – бер бала" сәясәте туктатылуы турында игълан ителде
47. Татар төбәк тарихын өйрәнүчеләр Казанга җыела
48. Парламент Каталонии проголосовал за независимость от Испании
49. Число жертв терактов в Париже возросло до 129 человек.
50. «По большому счету отменой чемпионата мира в Казани IAAF создала проблемы себе, а не нам»
51. "Татарстанга ТӨРКСОЙ белән араны өзү күрсәтмәсен үтәп алдан йөгерергә ярамый"
52. Мәскәүдә Россия башкортларының милли-мәдәни мохтарияте оешты
53. «Күңел» радиосы ТИЗДӘН FM дулкында, archived from the original on 2016-03-04, retrieved 2015-12-25 
54. 2015 елгы Тукай бүләге ияләре ачыкланды, archived from the original on 2017-04-09, retrieved 2015-09-15 
55. 2015 елның Нобель атнасы тәмамланды

Сылтамалар

	Викиҗыентыктагы медиафайллар^?

• 2015 йомгаклары: Татарстан вакыйгалары
• 2015 ел нәтиҗәләре - фактларда һәм фотоларда
• 2015 ел нинди мәдәни чаралары белән тарихка кереп калды?(үле сылтама)
• 2015 йомгаклары: фән дөньясы
• Азатлык укучылары 2015 елның иң яхшы фильмнарын сайлады