قطب الدین راوندی
قطب الدین راوندی (وفات: 573ھ مطابق 1178ء) شیعی عالم، محدث، فقیہ، متکلم، مفسر، فلسفی تے مؤرخ سن ۔ اوہ شیخ طبرسی دے شاگرداں وچوں سن ۔ راوندی کثیرالتصانیف سن جنہاں وچوں اُنہاں دی وجہ ٔ شہرت الخرائج و الجرائح اے۔ ابن شہر آشوب ماژندرانی تے منتجب الدین رازی اُنہاں دے نامور شہرت یافتہ شاگرد ہو گزرے نيں۔ قطب الدین سعید بن عبد الله بن حسین بن ہبة الله راوندی کاشانی (متوفی 573 ھ)، قطب راوندی دے نام توں معروف، چھیويں صدی ہجری دے وڈے شیعہ محدث، مفسر، متکلّم، فقیہ، فلسفی و مورخ تے تفسیر مجمع البیان دے مولف فضل بن حسن طبرسی دے شاگرداں وچوں نيں۔ انہاں دی بہت سی تالیفات نيں جنہاں وچ سب توں مشہور کتاب الخرایج و الجرائح اے۔ ابن شہر آشوب مازندرانی تے منتجب الدین رازی انہاں دے مشہور ترین شاگرد نيں۔ سوانحسوانح عمریانہاں دی صحیح تاریخ ولادت معلوم نئيں اے۔ لیکن انہاں ک محل ولادت کاشان توں نزدیک شہر راوند اے۔[۱] افندی اصفہانی کہندے نيں: انہاں دا نام زیادہ تر انہاں دے جد یعنی سعید بن ہبۃ اللہ توں انتساب دی وجہ توں پہچانا جاندا اے۔[۲] انہاں دی کنیت ابو الحسن و ابو الحسین بیان ہوئی اے۔[۳] انہاں نے ابتدائی تعلیم راوند وچ اپنے والد تے دادا توں حاصل کيتی۔ اس دے بعد اوہ قم چلے گئے۔ افندی اصفہانی دے مطابق انہاں نے بزرگان حدیث توں اصفہان، خراسان تے ہمدان وچ روایات سنیاں تے نقل کيتیاں نيں۔[۴] پیدائش تے نام و کنیتراوندی دا زمانہ پیدائش معلوم نئيں ہو سکا تے نہ اِس دا ثبوت اُنہاں دے معاصرین دے بیانات وچ یا آراء وچ ہی ملدا اے۔ البتہ اوہ کاشان دے اک قصبہ رَاوند وچ پیدا ہوئے سن تے اِسی نسبت توں راوندی مشہور ہوئے۔[۵] آفندی اصفہانی دے قول دے مطابق: ’’ اُنہاں دا نام زیادہ تر انہاں دے جد یعنی سعید بن ہبۃ اللہ توں انتساب دی وجہ توں پہچانا جاندا اے ‘‘۔[۶] کنیت ابو الحسن تے ابوالحسین وی بیان کيتی گئی اے۔[۷]
اولادسید محسن امین عاملی نے قطب الدین راوندی دے عالم و فاضل بیٹےآں دے نام اس طرح ذکر کيتے نيں:
بزرگان و علماء دی نظر وچعلامہ امینی: قطب راوندی بزرگ تے منتخب علماء شیعہ وچوں نيں تے انہاں دا شمار شیعہ مسلک دے فقہ و حدیث دے اساتذہ، نوابغ تے رجال علم و ادب وچ ہُندا اے۔ انہاں دی کثیر تالیفات وچ کسی وی طرح دا کوئی عیب نئيں پایا جاندا اے تے انہاں دے فضائل، تلاش و کوشش، دینی خدمات، نیک اعمال تے قیمتی تصنیفات وچ کسی وی طرح دا شائبہ نئيں پایا جاندا اے۔[۹] صاحب روضات الجنات: اوہ فقیہ، ممتاز و معتبر شخصیت دے مالک تے متعدد تصنیفات دے مولف نيں۔[۱۰] میرزا عبد اللہ افندی اصفہانی: شیخ، امام فقیہ، قطب الدین راوندی فاضل، عالم، متبحر، فقیہ، محدث، متکلم، احادیث و روایات دے عالم تے شاعر سن ۔[۱۱] شیخ عباس قمی: اوہ عالم، متبحر، فقیہ، محدث، مفسر، محقق ۔۔۔ تے بزرگ ترین شیعہ محدثین وچوں نيں۔[۱۲] ابن حجر عسقلانی، بزرگ اہل سنت عالم: اوہ شیعہ مذہب تے تمام علوم وچ عالم و فاضل سن تے تمام علوم وچ صاحب تالیف سن ۔[۱۳] مشایخ و اساتذہ
شاگرد
تالیفات و تصنیفاتقطب راوندی دی تصںیفات دی تعداد ۶۰ دے قریب کتاب و رسائل اُتے مشتمل نيں۔ مختلف علوم دی انہاں دی بعض کتاباں درج ذیل نيں: علم تفسیر1. ام القرآن 2. تفسیر القرآن، ۲ جلد 3. خلاصة التفاسیر، ۱۰ جلد 4. شرح آیات المشکله فی التنزیہ 5. اللباب فی فضل آیة الکرسی 6. الناسخ و المنسوخ من القرآن نہج البلاغہ۱۔ منھاج البراعۃ فی شرح نہج البلاغہ ابن ابی الحدید کہندے نيں: جتھے تک مینوں علم اے کسی نے میرے توں زیادہ نہج البلاغہ دی تفسیر اُتے کم نئيں کیتا اے سوائے اک انسان دے تے اوہ سعید بن ھبۃ اللہ بن حسین نيں جو قطب راوندی دے نام توں معروف نيں۔[۱۶] علم کلام و فلسفہ۱۔ الخرائج والجرائح: ایہ قطب الدین راوندی دی سب توں مشہور کتاب اے جو پیغمبر اکرمصلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم تے ائمہ اہل بیت(ع) دے معجزات تے انہاں دی روش زندگی دے سلسلہ وچ تحریر کيتی گئی اے۔ اس کتاب دا دو بار فارسی بولی وچ ترجمہ ہو چکيا اے۔ ۲۔ ام المعجزات ۳۔ الاختلافات: اس کتاب وچ شیخ مفید تے سید مرتضی دے درمیان علم کلام دے اختلافات دا ذکر اے تے اس وچ ۹۵ اختلافی مسائل اُتے بحث و تحقیق کيتی گئی اے۔ ۴۔ سی فت الفلاسفۃ: ایہ کتاب فلسفہ و حکمت دے موضوع اُتے لکھی گئی اے تے اس وچ فلاسفہ دی تناقض گوئی نوں بیان کیتا گیا اے۔ ۵۔ جواہر الکلام فی شرح مقدمۃ الکلام: ایہ کتاب شیخ طوسی دی علم کلام دی کتاب مقدمۃ الکلام اُتے شرح اے۔ فقہ1. آیات الاحکم 2. احکم الاحکم 3. الانجاز: شیخ طوسی دی کتاب الایجاز فی الفرایض اُتے شرح اے۔ 4. حل المعقود فی الجمل و العقود 5. الشافیہ فی الغسلة الثانیہ 6. الخمس 7. من حضره الاداء و علیہ القضاء 8. رسالة الفقہاء 9. مشکلات النہایہ 10. المنتہی فی شرح النہایہ: شیخ طوسی دی کتاب نہایہ دی شرح اے جو ۱۰ جلداں وچ شائع ہوئی اے۔ 11. الرائع فی الشرایع 12. النیات فی جمیع العبادات 13. نہیة النہایہ 14. فقہ القرآن حدیث1. تحفة العلیل: اس دا موضوع دعا، آداب دعا تے امراض و بلا توں متعلق احادیث نيں۔ 2. رساله فی صحہ احادیث اصحابنا: اس دا موضوع علماء شیعہ توں نقل شدہ احادیث دی صحت نوں بیان کرنا اے۔ 3. شرح الکلمات المائہ: اس وچ حضرت علی (ع) دے اقوال توں ۱۰۰ کلمات دی شرح شامل اے۔ 4. ضیاء الشهاب: قاضی قضاعی دی کتاب شھاب الاخبار دی شرح اے۔ افندی اصفهانی نے اس کتاب توں اس طرح اخذ کیتا اے کہ قطب راوندی تصوف دی طرف مائل سن ۔ کیونکہ انہاں نے صوفیاں دے کلام نوں نقل کیتا اے۔[۱۷] انہاں دا ایہ قول قابل قبول نئيں اے اس لئے کہ راوندی احادیث نبوی دے بیان وچ نيں۔ اس دے علاوہ قاضی قضاعی دے بارے وچ تشیع دا احتمال دتا گیا اے۔[۱۸] 5. لباب الاخبار 6. لب اللباب: اس وچ اخلاق دے موضوع اُتے روایات نيں۔ 7. مزار: زیارت ناماں دے موضوع اُتے عظیم کتاب اے۔ 8. المجالس فی الحدیث 9. الدعوات تاریخ
اصول فقہ
شعر و ادب
وفات و مدفنقطب الدین راوندی نے ۵۷۳ ق وچ وفات پائی[۲۰] تے انہاں دے جنازہ نوں روضہ حضرت معصومہ (ع) دے صحن وچ دفن کیتا گیا۔ آیت اللہ مرعشی نجفی دے حکم اُتے انہاں دی قبر اُتے اک وڈا سنگ قبر نصب کیتا گیا۔ انہاں دی قبر صحن (اتابکی) حضرت امام رضا وچ داخل و خارج ہُندے وقت دیکھی جا سکدی اے۔ آیت اللہ اراکی نے آخوند محمد جلالی دے واسطہ توں اپنے استاد (شیخ محمد حسن) توں نقل کیتا اے کہ مشروطہ تحریک دے زمانہ دے قریب صحن دی تعمیر دی وجہ توں قطب راوندی دی قبر وچ اک شگاف پیدا ہو گیا تے ميں نے نزدیک توں انہاں دونے گھٹنے سالم دیکھے۔ آیت اللہ اراکی دا بیان اے: ميں نے پہلے وی اس داستان نوں سنیا سی تے ایہ گل قم دی عوام وچ متواتر سی کہ قطب راوندی دا جنازہ تازہ اے۔[۲۱] حوالے
منابع
سانچہ:شیعہ فقہا (چھیويں صدی ہجری)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
