ابن حجر عسقلانی

ہور ہمنام لوکاں دے لیے، ویکھو ابن حجر (ضد ابہام)۔

شیخ الاسلام
ابن حجر عسقلانی
(عربی وچ: أحمد بن علي بن مُحمَّد بن مُحمَّد بن علي بن محمود بن أحمد بن أحمد الكناني العسقلاني المصري الشافعي)
جم	18 فروری 1372   قاہرہ، بحری مملوک، ہن مصر
وفات	2 فروری 1449 (77 سال)  قاہرہ، برجی مملوک، ہن مصر
عملی زندگی
استاذ	عبد الرحیم عراقی ،  ابن الہائم مصری ،  ابن الملقن ،  عز الدین بن جماعہ ،  نور الدین الہیثمی
تلمیذ خاص	شمس الدین سخاوی ،  جلال الدین السیوطی ،  زکریا انصاری
پیشہ	عالم ،  فقیہ ،  مفسر قرآن ،  قاضی ،  محدث ،  مورخ ،  شاعر
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی [۱]
شعبۂ عمل	علم حدیث ،  فقہ
کارہائے نمایاں	فتح الباری ،  بلوغ المرام ،  لسان المیزان ،  الاصابہ فی تمييز الصحابہ ،  الدرر الکامنہ ،  تہذیب التہذیب ،  انباء الغمر ابناء العمر ،  تقریب التہذیب
باب اسلام
ترمیم

ابن حجر عسقلانی مشہور محدث سن جنہاں نے بخاری دی شرح لکھی۔ آپ دا عہد چودہویں صدی عیسوی دے نصفِ اول دے آخر تو‏ں لے کے پندرہویں صدی عیسوی دے نصفِ اول تک دا اے۔ آپ نامور مؤرخ تے شافعی مذہب فقیہ سن۔ مصر وچ پیدا ہوئے۔ علوم حدیث وچ سند شمار ہوندے نيں۔ طلب علم دے سلسلے وچ متعدد بار مصر، شام، حجاز تے یمن دا سفر کیتا تے اس شوق دے باعث حافظ عصر دے لقب تو‏ں مشہور ہوئے۔ آپ نو‏ں شیخ الاسلام دے نام تو‏ں وی یاد کیتا جاندا اے۔ انہاں دا نام احمد سی۔ تے كنيت ابوالفضل سی تے انہاں دا لقب شہاب الدين سی۔

سلسلہ نسب

احمد بن على بن محمد بن علی بن احمد۔

ابن حجر دے نام تو‏ں مشہور ہونے دی وجہ یہ اے کہ آپ مشہور علمی خاندان آل حجر وچو‏ں سن۔ اس عظیم خاندان مین محدثین وفقہا کثیر تعداد وچ پیدا ہوئے۔

ولادت تے نسب

علامہ ابن حجر عسقلانی دی ولادت قاہرہ وچ بدھ 12 شعبان 773ھ بمطابق 18 فروری 1372ء نو‏ں ہوئی، اُس وقت مصر وچ مملوک سلطان الاشرف زین الدین ابو المعالی ابن شعبان دی حکومت دا دسواں سال سی۔ آپ دے والد نور الدین علی شافعی مذہب دے عالم تے شاعر سن۔ آپ مصر دے قصبہ، عتیقہ، وچ پیدا ہوئے۔ آپ دی عمرچار سال سی کہ آپ دے والد شیخ نور الدین علی دی وفات ہو گئی۔ آپ دی کفالت شیخ زدی خرنوبی نے فرمائی۔ آپ دے والد دی اولاد بچپن وچ ہی فوت ہو جاندی سی، چنانچہ آپ دے والد شیخ صناقبری دی خدمت وچ گئے۔ انہاں نے دعا دی کہ اللہ تعالی تیری پشت تو‏ں ایسا بچہ پیدا کرے گا جو پوری دنیا نو‏ں علم ومعرفت تو‏ں مالامال کرے گا۔ شاه عبدالعزیز محدث دہلوی فرماندے نيں کہ ابن حجر دی تصانیف دی اتنی شہرت ومقبولیت شیخ صناقبری دی دعا دا نتیجہ اے۔

تعلیم تے سفر

بچپن وچ ہی آپ دے والدین انتقال کر گئے سن۔ آپ تے آپ دی بہن ست الرکب والدین دے انتقال دے بعد زدی الدین الخاروبی دی سرپرستی وچ چلے گئے۔ 778ھ وچ 5 سال دی عمر وچ آپ نو‏ں زدی الدین الخاروبی نے قرآنی علوم دے واسطے مدرسہ وچ داخل کروایا۔ کم عمری وچ ہی آپ دا حافظہ اِس قدر قوی سی کہ اک ہی روز وچ تمام سورہ مریم حفظ کرلی سی۔ اس دوران وچ آپ نے ابن حاجب دی فقہ وی پڑھی۔ 785ھ وچ 12 سال دی عمر وچ زدی الدین الخاروبی دے نال عازمِ مکہ ہوئے تے رمضان 785ھ وچ حرمِ کعبہ وچ نمازِتراویح پڑھائی۔ 788ھ یعنی 1386ء وچ سرپرست زدی الدین الخاروبی دی وفات دے بعد آپ دوبارہ مصر پرت آئے۔ حدیث دے واسطے مصری محدث شمس الدین ابن القطان دے سامنے زانوئے تلمذ طے کیتا، جتھ‏ے آپ نے علامہ بلقینی (متوفی 806ھ)، ابن الملاقین (متوفی 804ھ) دی فقہ پڑھی تے حدیث وچ علامہ حافظ العراقی عبد الرحیم بن حسين بن عبد الرحمن العراقی المصری (متوفی 805ھ) تو‏ں استفادہ حاصل کیتا۔ بعد ازں آپ نے مکہ المکرمہ، مدینہ منورہ، یمن، دمشق تے یروشلم دا سفر اختیار کیتا۔

ازدواجی زندگی

799ھ یعنی 1397ء وچ آپ نے 26 سال دی عمر وچ انس خاتون نال نکاح کر لیا۔ انس خاتون وی حدیث دی عالمہ سن تے اُنہاں نوں علامہ حافظ العراقی عبد الرحیم بن حسين بن عبد الرحمن العراقی المصری تو‏ں حدیث روایت کرنے دی اجازت سی۔ انس خاتون عوامی طور اُتے وی حدیث دا درس دتا کردیاں سن جنہاں وچ کئی علما شریک ہويا کردے سن، امام شمس الدين محمد بن عبد الرحمن السخاوي (متوفی 902ھ) وی انس خاتون تو‏ں حدیث دا درس لینے والیاں وچو‏ں اک سن۔

قاضی مصر

آپ دا زمانہ برجی مملوک سلاطین دا زمانہ سی۔ علامہ ابن حجر العسقلانی نو‏ں کئی بار سلاطین مصر دی جانب تو‏ں قاضی مصر دے عہدہ اُتے فائز کیتا گیا۔

وفات

آپ نے 79 سال 3 ماہ 26 یوم دی عمر وچ اتوار 8 ذوالحجہ 852ھ بمطابق 2 فروری 1449ء نو‏ں بعد نمازِ عشاء انتقال کیتا۔ اُس وقت مصر اُتے سلاطین برجی مملوک دی حکومت سی۔ نمازِ جنازہ قاہرہ وچ ادا کیتی گئی جِس وچ پنجاہ ہزار افراد شریک ہوئے۔ نمازِ جنازہ وچبرجی مملوک سلطانِ مصر الظاہر سیف الدین جقمق وی موجود سن۔ علامہ سخاوی دا بیان اے کہ میں نے اتنا بڑا جنازه کسی دا نئيں دیکهیا، نماز جنازه علامہ بلقینی نے پڑهائی۔

تدفین

مصر دے مشہور قبرستان الصغری وچ علامہ ویلی دی قبر دے سامنے تے امام شافعی و شیخ مسلم دی قبراں دے درمیان وچ عمل وچ آئی۔

تصانیف

انہاں دی کتاباں دی تعداد 150 تو‏ں اُتے بتائی جاندی اے۔ مشہور کتاباں درج ذیل نيں۔

• الاصابہ فی تمييز الصحابہ : اصحاب رسول دے متعلق اک جامع انسائیکلوپیڈیا اے جو ہن اُردو وچ وی شائع ہوچکیا اے۔
• فتح الباری شرح صحیح البخاری : علامہ ابن حجر عسقلانی یہ عظیم تصنیف اک شاہکار سمجھی جاندی اے، ایہ تصنیف رجب 842ھ مطابق دسمبر1428ء وچ مکمل ہوئی۔ فتح الباری دے مکمل ہونے اُتے قاہرہ دے نزدیک اک مقام اُتے اک تقریب منعقد ہوئی سی جِس دے متعلق مورخ ابن عیاص (متوفی930ھ) دا کہنا اے کہ مصر دی تاریخ وچ ایہ عظیم تر تقریب سی۔ ایہ کتاب عقائد، فقہ تے حدیث دا شاہکار اے۔
• تہذيب التہذيب : ایہ کتاب عربی وچ دائرۃ المعارف حیدرآباد دَکن ہندوستان تو‏ں 1335ھ وچ شائع ہوئی سی۔ اکمال فی اسماء الرِجال دے نام تو‏ں مشہور اے۔ جس وچ احادیث بیان کرنے والے تقریباً تمام راویاں دے حالات مروی نيں جس تو‏ں کسی حدیث پیش کرنے والے دے حال دا پتہ چلدا اے کہ آیا اوہ ضعیف راوی اے یا معروف الحال۔ یہ احادیث نبوی دا انسائیکلوپیڈیا اے جِسنوں يوسف بن عبد الرحمن المزی (متوفی742ھ) نے علامہ ابن حجر عسقلانی تو‏ں روایت کیتا اے۔
• الدُر الکامنہ : یہ تصنیف اٹھويں صدی ہجری دی نامور شخصیتاں دی سوانحی لغت اے۔
• التقر يب التہذيب : ایہ تصنیف تہذیب التہذیب دا خلاصہ اے۔
• المطالب العالیہ بزوائد المسانید الثمانیہ
• بلوغ المرام من ادلۃ الاحكام : بلوغ المرام اصل وچ 1358 احادیثِ نبوی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دا مجموعہ اے، یہ احادیث صحاح ستہ تے مُسند احمد بن حنبل تو‏ں روایت کیتی گئی نيں۔ 1996ء وچ دارالسلام پبلیکیشنز نے اِس کتاب دا انگریزی ترجمہ شائع کیتا سی۔ الحسین ابن محمد المغربی نے اِس دی شرح اَلبدر التمام دے نام تو‏ں لکھی تے محمد ابن اسمٰعیل الامیر السنائی نے سُبل السلام دے نام تو‏ں شرح لکھی۔
• مقدمہ فتح الباری

حوالے

1. سوڈوک شناختی: https://www.idref.fr/060327235 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۱ مئی ۲۰۲۰ — عنوان : Identifiants et Référentiels — ناشر: Agence bibliographique de l'enseignement supérieur
2. (1998) "Tarjamat al-musannif", Muʼallafāt al-Sakhāwī : al-ʻAllāmah al-Ḥāfiẓ Muḥammad ibn ʻAbd al-Raḥmān al-Sakhāwī، 831-902 H. Dār Ibn Ḥazm, 18.