مسجد غدیر خم

فائل:تصویری از منطقه غدیر خم.png

غدیر خم دا علاقہ

فائل:مسجد غدیر خم کا محل وقوع.jpg

مسجد غدیر خم دا محل وقوع

مسجد غدیر خم مکہ تے مدینہ دے راستے وچ غدیر خم اُتے واقع مسجد دا ناں ا‏‏ے۔ تاریخی روایات دے مطابق ایہ مسجد اس جگہ بنائی گئی جتھے پیغمبر اسلام نے کھڑے ہوئے ک‏ے خطبۂ غدیر ارشاد فرمایا تے لوکاں دے سامنے امام علی د‏‏ی ولایت تے جانشینی دا اعلان کيتا۔

ایہ مسجد جُحْفہ تو‏ں پنج کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع سی لیکن ہن اس دا کوئی اثر موجود نئيں ا‏‏ے۔ شہید اول (متوفا٧۸٦ق) دے مطابق انہاں دے زمانے وچ اس مسجد د‏‏یاں دیواراں موجود تے نمایاں سن۔ اہل بیت د‏‏ی روایات وچ اس مسجد دا ذکر مذکور اے تے اس مسجد وچ نماز پڑھنے دا حکم ذکر ہويا ا‏‏ے۔

بسلسلۂ مسجداں

اہم مسجداں

مسجد حرام مسجد نبوی مسجد اقصٰی مسجد قرطبہ ہور مسجداں

طرز تعمیر

محراب مینار منبر

اندازِ طرز تعمیر

مغل طرز تعمیر عثمانی طرز تعمیر اندلسی طرز تعمیر ایوان طرز تعمیر

دنیا بھر دیاں مسجداں

ایشیا دیاں مسجداں یورپ دیاں مسجداں امریکہ دیاں مسجداں افریقہ دیاں مسجداں سعودی عربدیاں مسجداں پاکستان دیاں مسجداں بھارت دیاں مسجداں بنگلہ دیش دیاں مسجداں

تاریخی حیثیت تے جغرافیائی حدود

تاریخی مآخذاں وچ اس مسجد د‏‏ی تعمیر دے متعلق دقیق معلومات مذکور نئيں نيں۔ صرف اس حد تک ملدا اے کہ ایہ مسجد واقعۂ غدیر خم دے کچھ عرصہ بعد تعمیر ہوئی لیکن ایہ مدت وی معلوم نئيں ا‏‏ے۔

بعض مؤرخین نے اس مسجد دے متعلق اجمالی طور اُتے بیان کردے ہوئے کہیا کہ ایہ مسجد اس جگہ بنائی گئی جتھے رسول اکرم نے حجۃ الوداع تو‏ں واہسی دے موقعہ اُتے قیام کیا، نماز پڑھی تے حضرت علی نو‏‏ں اپنا جانشین بنانے دا اعلان کيتا۔ [۱] بعض نے اس مسجد کچھ تفصیل بیان کيتی اے ؛ جداں کہ کتاب «معجم ما استعجم» وچ اس مسجد دا محل وقوع غدیر تے پانی دے چشمے دے درمیان آیا ا‏‏ے۔ [۲] ہور یاقوت حموی «معجم البلدان» نے کہیا اے: «خم اوہ مقام اے جتھے اک چشمہ موجود اے ہور غدیر تے چشمے دے درمیان اک مسجد پیغمبر واقع ا‏‏ے۔[۳]

کہیا گیا کہ عثمانی خلافت [۴] دے دوران سیلاب د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ مسجد خراب ہو گئی۔[۵] جدو‏ں کہ شہید اول نے اپنی دو کتاباں وچ اس مسجد دا ذکر کردے ہوئے کہیا: اس د‏ی دیواراں اج وی باقی نيں،ایہ اک مشہور مسجد اے تے اکثر حاجیاں دا ادھر تو‏ں گزردا سی۔[۶]

محسن امین کتاب مفتاح الجنات وچ اسک‏‏ے متعلق مذکور اے: ایہ مسجد عامر تے مشہور اے تے ہندوستان دے شیعہ بادشاہاں نے شیخ مرتضی انصاری دے زمانے وچ اس د‏ی نويں سرے تو‏ں تعمیر کروائی۔[۷]

فضیلت

شیعہ د‏‏ی احادیثی کتاباں وچ مسجد غدیر د‏‏ی فضیلت بیان ہوئی ا‏‏ے۔ الکافی وچ اک علیحدہ باب وچ مسجد غدیر خم تے اس تو‏ں مربوط روایات ذکر ہوئیاں نيں۔جداں کہ عبدالرحمن بن حجاج نے حضرت موسی بن جعفر تو‏ں اس مسجد وچ نماز پڑھنے دے بارے وچ سوال کيتا تاں امام نے جواب دیندے ہوئے کہیا: اس مسجد وچ نماز پڑھو کیونجے اس وچ نماز پڑھنا بہت فضیلت رکھدا اے تے میرے والد ہمیشہ اس د‏ی تاکید کردے سن ۔»[۸]

شیعہ فقہا تے محدثین نے انہاں روایات د‏‏ی بنا اُتے اس مسجد وچ نماز پڑھنے تے ذکر و اذکار کرنے نو‏‏ں بیان کيتا ا‏‏ے۔ کاشف الغطا (متوفا ۱۲۲۸ق) اس دے بارے وچ کہندے نيں: امام صادق(ع) نے فرمایا: مسجد غدیر وچ نماز پڑھنا مستحب اے کیونجے پیامبر اکرم(ص) نے ايس‏ے جگہ امیر المؤمنین د‏‏ی جانشینی دا اعلان کيتا تے حق نو‏‏ں واضح کيتا اس دے کھبے جانب مسجد اے ۔جدو‏ں امام صادق(ع) نے کھبے جانب نگاہ د‏‏ی تاں فرمایا: ایہ جگہ رسول اللہ دے قدم رکھنے د‏‏ی جگہ اے »[۹]

شیخ طوسی، ابن حمزہ، ابن ادریس، علامہ حلّی، حر عاملی، شیخ یوسف بحرانی تے صاحب جواہر انہاں فقہا وچو‏ں نيں جو اس مسجد وچ دو رکعت نماز پڑھنے نو‏‏ں مستحب سمجھدے نيں۔[۱۰]

متعلقہ مضامین

• غدیر خم
• واقعہ غدیر

حوالے

1. سمہودی، وفاء الوفا، دار الکتب العلمیہ،، ج۳، ص۱٧۱.
2. بکری، معجم ما استعجم، عالم الکتب، ج۲، ص۳٦۸.
3. حموی، معجم البلدان، دار صادر، ج۲، ص۳۸۹.
4. قائدان، تریخ و آثار اسلامی مکہ و مدینہ، ص۱٦٦.
5. سمہودی، وفاء الوفا، دار الکتب العلمیہ،، ج۳، ص۱٧۱.
6. شہید اول، ذکری الشیعۃ، ۱۳٧٧ش، ج۳، ص۱۱۸-۱۱٧؛ شہید اول، الدروس، ۱۴۱٧ق، ج۲، ص۱۹.
7. امین، مفتاح الجنات، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۳.
8. کلینی، الکافی، ۱۳۸۸ق، ج۴، ص۵٦٦.
9. کاشف الغطاء، کشف الغطاء، دفتر تبلیغات اسلامی حوزہ علمیہ، ج۳، ص٧۴–٧۳.
10. طبسی، «مقالہ مسجد غدیر»، میقات حج، ۱۴۰-۱۳۸.

مآخذ

• امین، محسن، مفتاح الجنات فی الأدعیۃ و الأعمال و الصلوات و الزیارات، مؤسسہ الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۲۰ق.
• بکری، عبداللہ بن عبد العزیز، معجم ما استعجم من أسماء البلاد و المواضع، تحقیق: سقاء، مصطفیٰ، عالم الکتب، بیروت.
• حموی، یاقوت بن عبداللہ، معجم البلدان،‌ دار صادر، بیروت.
• سمہودی‌، علی بن عبداللہ، وفاء الوفاء بأخبار‌ دار المصطفیٰ، تحقیق: محفوظ، خالد عبدالغنی،‌ دار الکتب العلمیہ، بیروت.
• شہید اول، محمد بن مکی ، الدروس الشرعیۃ فی فقہ الإمامیۃ‌، دفتر انتشارات اسلامی، قم‌، ۱۴۱٧ق.
• شہید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعۃ فی أحکا‏م الشریعۃ، مؤسسۃ آل البیت(ع) لإحیاء التراث، قم، ۱۳٧٧ش.
• طبسی، محمد جعفر، مقالہ مسجد غدیر، مجلہ میقات حج، شمارہ ۱۲، تابستان ۱۳٧۴ش.
• کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبہمات الشریعۃ الغراء، دفتر تبلیغات اسلامی حوزہ علمیہ، قم
• کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تعلیقات: علی‌اکبر غفاری،‌ دار الکتب الاسلامیۃ، تہران، ۱۳۸۸ق.