Idioma istriot
L'istriot u istrián ye una luenga romanz que se charraba en tota a costa suroccidental d'Istria antes d'a segunda Guerra Mundial, y que ye en periglo de desapareixer, con talment 1000 parlants. Os lingüistas no se posan d'alcuerdo en a suya clasificación, pero por un regular ye considerata d'o diasistema italiano d'o norte chunto con o veneciano. DenominaciónOs parlants no lo denominan istrián, y lo denominan con o chentilicio d'a localidat gran de referencia en l'aria on se parla: En Vodnjan en dicen "Bumbaro", en Bale "Vallese", en Rovinj "Rovignese", en Šišan "Sissanese", en Fažana "Fasanese" y en Galižana "Gallesanese". O termin istriota fue creyato por o lingüista italiano Graziadio Isaia Ascoli, qui tamién creyó o toponimo Venezia Giulia ("Venecia Chuliana"). ClasificaciónMatteo Bartoli considera que ye un luengache relacionato con o retorromanico d'os Alpes, que dica 'anyo 1000 s'estendería dende Istria dica Suiza.[1] Tullio de Mauro y Maurizio Dardano lo consideran un dialecto noritaliano independient, que no perteneixería ni a lo veneciano ni a lo galoitalico. Atras ideyas sobre a clasificación d'o istrián se planteyan que siga una luenga independient d'a branca italo-dalmata, u un dialecto transicional entre o veneciano y o dalmata. SituaciónL'aria on se charraba o istrián antes d'a segunda Guerra Mundial yera una estreita francha costera, a marina suroccidental d'Istria, y ya levaba un sieglo retaculando debant d'o croata y d'o veneciano. Carlo Tagliavini estimaba que os parlants de l'istriot yeran uns 50.000. Dimpués d'a segunda Guerra Mundial, cuan Istria deixó de depender d'Italia y pasó a depender de Yugoslavia, a mayor part d'os italianos de tota a costa de Croacia u fuoron forachitatos u emigroron ta Italia. Muitos parlants de l'istriot s'establioron en Trieste, alavez capital d'o Territorio libre de Trieste. Entre os parlants d'o istrián que quedoron en Istria se crebó a transmisión cheneracional d'o luengache romanz, y hue no lo charran que os viellos. Con menos de 2.000 parlants, talment uns 1.000, a Unesco ha declarato este idioma como luenga en periglo d'estinción. As ciudaz on bi ha mes parlants son Rovinj (Rovigno) y de Vodnjan (Dignano). Referencias
|
Portal di Ensiklopedia Dunia