|
Glosas Emilianenses
 As Glosas Emilianenses son chiquetas notas en luenga romanz y basca escritas en o codice latino Emilianense 60, pa fer claro o significato d'o texto en latín. A nota mas conoixita ye escrita en a marguin d'a pachina 72. S'han conservato en un códiz d'o monesterio de Sant Millán, en La Rioja, pero no ye seguro que se i escribisen. S'escribioron en o sieglo XI, pero encara i ha personas que afirman que datan d'o sieglo anterior. Se consideran o primer testimonio escrito en aragonés y en basco. Manimenos bi ha bel filologo que no admite u no conoixe que ixe texto ye o primer testimonio de l'aragonesa y sigue en a creyencia que ye o primer texto escrito en lengua castellana u espanyola. S'ha de dicir que esto ye debito a una formación dende un punto de vista hispanocentrista, punto de vista que minimiza a presencia y existencia d'o navarro-aragonés y l'astur-leyonés, a lo mesmo tiempo que refirman secesionismos lingüisticos en l'ambito catalanoparlant y galaicoportugués. O texto d'as Glosas A glosa d'a pachina 72, a mas larga y important, diz isto: Con o aiutorio de nuestro dueno dueno Christo, dueno salbatore, qual dueno get en a honore, et qual duenno tienet ela mandatione, con o patre cono spiritu sancto en os sieculos de lo sieculos. Faca nos Deus Omnipotes tal serbitio fere ke denante ela sua face gaudioso segamus. Amen.
Que en aragonés moderno significa: Con l'aduya de nuestro Sinyor don Cristo, sinyor salvador, sinyor o cual ye en a honor, y Sinyor o cual tiene o mandato, con o Padre, con o Esprito Santo, en os sieglos d'os sieglos. Que Dios Omnipotent nos faiga fer tal servicio que debant d'a suya cara sigamos goyosos. A lengua d'as Glosas EmilianensesAs Glosas son escritas en latín, romanz y basco. Dende que se descubrioron se paró cuenta que os rasgos lingüisticos d'ixa lengua romanz no yeran propios d'o castellano, sino d'o navarro-aragonés. Por un regular ixo s'explicó por que enta par d'alavez o monesterio de Sant Millán feba parte d'o reino de Navarra, u porque o castellano medieval d'ixa rechión tien muitos elementos d'o romanz oriental, u porque o castellano encara no heba preso ixos caracters en la evolución suya; encara que l'analís lingüistica lo negaba, se continaba afirmando que yera o primer testimonio escrito en castellano u espanyol, y por ixo Sant Millán y La Rioja se consideran a sobén a "cuna d'o espanyol". Os fundamentos d'ixa explicación son muito febles, como demostró Heinz Jürgen Wolf en 1996: os rasgos lingüisticos no corresponden a o castellano, ni a o riojano, ni encara a o navarro porque tienen as trazas d'a lengua romanz d'o Pirineu central: l'aragonés actual. S'ha de fer notar que Jürgen Wolf con riojano se referiba a la castellano de La Rioja medieval bien conoixito y documentato, y con navarro a lo navarro d'os textos baixomeyevals, estándard escrito mas influito por o castellano que lo que s'escribiba en Aragón en a mesma epoca, esdevenindo que dengún d'os dos reflectaba a morfolochía d'as parlas vivas y iban castellanizando a fonetica. Denguno no ha puesto refusar as ideyas d'iste lingüista alemán, que demostró o que muitos sospeitaban, encara que a sobén se fan amagar os argumentos d'él. Tabla comparativaUna comparanza de palabras usatas en as glosas con as corresponients en aragonés y castellano, chunto con a forma latina orichinal:
A complexidat d'os articlos definitos en aragonés fa que no pueda interpretar-sen bien en una tabla simpla como esta. En o navarro-aragonés d'estas glosas se vei que s'emplegaba o sistema d'articlos lo, los, la, las, talment con una e- debant, pero que ya heba cambiato dezaga de n ta l'articlo o, os, a, as, que huei predomina dezaga de n: s'escribiba sieculos delosieculos (en realidat escribiban chunto sieculos de los sieculos), pero get ena onore. Bibliografía
Referencias
Vinclos externos
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
