|
Dyma restr o Gymry enwog; nid yw'n gyflawn, wrth gwrs, ac mae'n cael ei diweddaru'n rheolaidd.
Arweinwyr
Brenhinoedd a Thywysogion
- Am restrau llawn o frenhinoedd a thywysogion gweler yr erthyglau ar deyrnasoedd Brycheiniog, Ceredigion, Deheubarth, Gwent, Gwynedd, Powys a Morgannwg.
- Cadwallon ap Cadfan, (m.633), Brenin Gwynedd
- Cunedda Wledig, (fl.400-450), Brenin Gwynedd
- Dafydd ap Gruffudd, (m.1283), Tywysog Cymru
- Y Dywysoges Gwenllian, (1282 - 1337), Merch Llywelyn Ein Llyw Olaf
- Gruffudd ap Cynan, (c.1035–1137), Brenin Gwynedd
- Harri Tudur, (1457–1509), y brenin Tuduraidd cyntaf
- Hywel Dda, (887-950), Tywysog Deheubarth
- Idwal Iwrch ap Cadwaladr, (c.650-720), Brenin Gwynedd
- Llywelyn Ein Llyw Olaf (c.1225–1282), Tywysog Cymru
- Llywelyn Fawr, (1173–1240), Tywysog Cymru
- Madog ap Gruffudd, (m.1236), Tywysog Powys Fadog
- Maelgwn Gwynedd, (c. 490 - 547), Brenin Gwynedd
- Owain Glyn Dŵr, (1359–1416), Tywysog Cymru
- Owain Gwynedd, (1100–1170), Brenin Gwynedd
- Rhodri Mawr, (c. 820-878), Brenin Gwynedd a Deheubarth
- Yr Arglwydd Rhys, (1132–1197), Tywysog Deheubarth
- Trahaearn ap Caradog, (bu farw 1081), Brenin Gwynedd
Arweinwyr crefyddol
- Gweler hefyd Rhestr o seintiau Cymru.
- Howell Harris, (1714–1773), arweinydd y Diwygiad Methodistaidd
- Robert Arthur Hughes (1910-1996), meddyg cenhadol yn Shillong
- John Jones, Talysarn, (1796–1857), pregethwr
- R. Tudur Jones, (1921 - 1998) Hanesydd a diwynydd
- Dewi Sant, (bu farw 601 efallai), arweinydd crefyddol
- William Salesbury, (c.1520–1584?) cyfieithydd Y Testament Newydd i'r Gymraeg
- William Morgan, (1545–1604) cyfieithydd Y Beibl i'r Gymraeg
- Daniel Rowland, (1713–1790), arweinydd y Diwygiad Methodistaidd
- Robin Williams, (1923–2004), pregethwr, cyflwynydd teledu ac awdur
- Rowan Williams, (ganwyd 1950), (Archesgob Caergaint)
Arweinwyr diwydiannol
- David Davies (Llandinam), (1818–1890), diwydiannwr
- Dr Emrys Evans, (1924–2004), bancwr
- Syr Pryce Pryce-Jones, (1834–1920), arloeswr busnes
- Robert Owen, (1771–1858), perchennog ffatrioedd a chymwynaswr gweithwyr
- Charles Stewart Rolls, (1877–1910), gwneuthurwr ceir ac awyrennau
- David Alfred Thomas, (1856–1918) diwydiannwr a gwleidydd
Barnwyr a gwleidyddion
- Aneurin Bevan (1897–1960), gwleidydd
- Dafydd Elis-Thomas (1946– ), gwleidydd
- Gwynfor Evans (1912–2005), aelod seneddol cyntaf Plaid Cymru
- James Griffiths (1890–1975), gwleidydd ac Ysgrifennydd Cyntaf Cymru (1964–1966).
- Michael Heseltine (1933– ), gwleidydd
- Geoffrey Howe (1926– ), gwleidydd
- Geraint Howells (1925–2004), gwleidydd
- George Jeffreys (1648–1689), barnwr crogi
- Roy Jenkins (1977–1980), gwleidydd ac awdur
- Neil Kinnock (1942– ), gwleidydd
- David Lloyd George (1863–1945), gwleidydd
- Rhodri Morgan (1939–2017), gwleidydd
- Dafydd Orwig cenedlaethwr brwd
- Nic Parry (1958– ), barnwr a sylwebydd radio.
- George Thomas (1909–1997), gwleidydd
- Dafydd Wigley (1943– ), gwleidydd
- William Williams (1634–1700), gwleidydd
Arloeswyr, fforwyr a milwyr
- David Tannatt William Edgeworth, (1858–1934), fforiwr a daearegydd
- George Everest, (1790–1866), fforiwr
- Michael D. Jones (1822–1898) arloeswr
- T. E. Lawrence (Lawrence o Arabia), (1888–1935), milwr
- Syr Henry Morgan, (tua 1635–1688), preifatîr
- Bartholomew Roberts (Barti Ddu), mor-leidr
- Henry Morton Stanley, (John Rowlands) (1841–1904), fforiwr
- Simon Weston, (ganwyd 1961), arwr rhyfel
Athrawon a Gwyddonwyr
Athronwyr
Gwyddonwyr
- Emrys George Bowen (1900–1983), daearyddwr
- Capten Syr Samuel Brown RN (1774-1851), creu ceblau cadwynog ar gyfer llongau
- David Brunt (1886–1965), meteorolegydd
- Yr Athro Anthony Campbell (g. 1945, Bangor), biocemeg feddygol ym Mhrifysgol Caerdydd; signalau mewngellog a chemoleuedd a bio-oleuedd
- Donald Watts Davies (1924–2000), ffiseg, cyfrifiadureg 'packet switching'
- John Davies (peiriannydd), (1783 – 1855) o Lanbryn-mair
- Rhisiart Morgan Davies (1903–1958), gwyddonydd ac athro ffiseg
- John S. Davies (cemegydd) (m. 22 Ionawr 2016), ysgrifennydd Cymdeithas Peptid a Phrotein Ewrop
- Richard Owen Davies (1894–1962), gwyddonydd, ac athro cemegau amaethyddol
- John Dee (1527-?), alcemydd, mathemategydd, seryddwr
- Sam Edwards (g. 1 Chwefror 1928); ffiseg, Caergrawnt a Havard; yn wreiddiol o Abertawe
- Griffith Evans (1835–1935), bacteriolegydd
- Syr Chris Evans (g. 1957 Port Talbot), biotechnoleg, genynnau a micro-organeddau
- Dr Lyn Evans (ganed 1945), cyfarwyddwr y prosiect CERN yn Genefa
- Syr William Robert Grove (1811–1896), cemegydd a chyfreithiwr; y gell danwydd
- John Hanbury (1664-1734), dyfeisydd a ailddyluniodd melin tunplat a lacr Pont-y-pwl
- Yr Athro Karen Holford: peiriannydd a ffisegydd siartredig sydd wedi arwain ymchwil i gynllunio ceir e.e. Jaguar, Rover
- Donald Holroyde Hey (1904–1987), cemegydd
- Syr John Houghton (g.1931, Dyserth), awdurdod ar gynhesu byd-eang; cyfarwyddwr y Swyddfa Feteorelegol (1983 - 1991)
- David Edward Hughes (1831–1900), ffisegydd, creu'r microffon; byw yn Kentucky
- Edward David Hughes (1906–1963), gwyddonydd ac Athro cemeg yng Ngholeg Prifysgol Llundain
- Griffith Hughes (1707–1758), naturiaethwr
- R. Elwyn Hughes (1928–30 Tachwedd 2015), Biocemegydd yn arbenigo mewn fitamin C
- John Gwyn Jeffreys (1809–1885), beiolegydd, molwsgiaid
- Thomas James Jenkin (1885–1965), bridiwr planhigion ac Athro Botaneg
- Calvert Jones (1802–1877), ffotograffydd
- Ernest Jones (1879–1958), seico-analydd, cyfaill i Freud
- Dr Tom Parry Jones, (1935-2013), dyfeisydd mesuryddion e.e. yr Alcoholmedr
- Syr Robert Armstrong-Jones (1917–1943), seicolegydd
- Steve Jones (ganed 1944), biolegydd, arbenigwr mewn genynnau
- Kenneth Glyn Jones (1915–1995), seryddwr
- Humphrey Owen Jones (1878–1912), ffisegydd, atomau
- Yr Athro Brian David Josephson (ganwyd 1940, Caerdydd), ffisegydd a enillodd y Wobr Nobel yn 1973; ffenomenau ffiseg tymheredd isel e.e. tra-dargludyddion ac ynyswyr
- Syr Bernard Knight (g.1931, Bro Gŵyr), un o brif batholegwyr fforensig y byd
- Edward Lhuyd (1660–1709), botanegydd, daearegydd, ieithydd
- John Dilwyn Llywelyn (1810–1882), ffotograffydd cynnar
- Syr John Maddox (1925–1009), cemegydd a biolegydd; golygydd y cylchgrawn Nature
- Yr Arglwydd Walter Marshall (ganed 1932, Rhymni), ffisegwr a chyfarwyddwr y Sefydliad Ymchwil Ynni Atomig yn Harwell ac yna'n Gadeirydd y Bwrdd Cynhyrchu Trydan Canolig
- Syr Terry Matthews (g. 1943 Trecelyn), entrepreneur ym maes telegyfathrebu a sylfaenydd Mitel
- William H. Miller (1801–1880, Llanymddyfri), crisialegydd. Cymhwysodd fathemateg at yr astudiaeth o risialau a dyfeisio "Mynegeion Miller".
- Syr Morien Morgan (1912–1978), peiriannydd awyrennau
- Michael Moritz (g. 1955, Caerdydd), ariannu peiriannau chwilio Google a Yahoo!
- Yr Athro Tavi Murray (g. 1965, Mwmbwls), fforiwr pegynol ac awdurdod ar astudiaeth rhewlifoedd a newid yn yr hinsawdd
- Syr Hugh Myddleton (1560-1631), peiriannydd ac eurych; bibellu dŵr i Lundain
- Yr Athro Jean Olwen Thomas (ganwyd 1942), biocemegydd
- Gwilym Owen (1880–1940), gwyddonydd ac athro anianeg ym Mhrifysgol Aberystwyth
- Syr Richard Owen (1804–1892) swolegydd
- Richard Parry-Jones (g. 1951, Bangor), prif swyddog technegol cwmni Ford
- Yr Athro Gwendolen Rees FRS (1906-1994), swolegydd a'r arbenigwraig mwyaf blaenllaw ym maes mwydod parasytic.
- Isaac Roberts (1829–1904), seryddwr
- Richard Roberts (1789-1864, g. Llanymynech), Peiriannydd a dyfeisydd peiriannau nyddu a gwehyddu a gwneud locomotifau.
- Robert Alun Roberts (1894–1969), Athro Llysieueg Coleg y Brifysgol Bangor, a naturiaethwr
- Charles Stewart Rolls (1877–1910), gwneuthurwr ceir ac awyrenau
- Syr Reginald George Stapledon, (1882–1960), gwyddonydd amaethyddol
- Howard Stringer, (g. 1942, Caerdydd), Cadeirydd a phrif swyddog Cwmni Sony
- Yr Athro Joseph R. Tanner, (g. 21 Ionawr 1950), gofodwr Cymreig-Americanaidd
- John Meurig Thomas (1932–2020), cemegydd, catalysis heterogenaidd.
- John Lloyd Williams (1854-1945), botanegydd ac Athro ym Mhrifysgolion Bangor ac Aberystwyth
- David Mathew Williams, (Ieuan Griffiths) (1900–1970), gwyddonydd, dramodydd ac arolygydd ysgolion
- Evan James Williams (1903–1945), ffisegydd, Pelydr-X a ffiseg gronynnol
- Ernest Thompson Willows (1886–1926), llongau awyr
Mathemategwyr
- Brian Hayward Bowditch g. 1961 geometreg a thopoleg; athro ym Mhrifysgol Warwick.
- Clive W. J. Granger (ganwyd 1934), enillydd gwobr Nobel; economegydd
- Gwilym Meirion Jenkins (1932–1982), mathemategydd
- Yr Athro Syr Vaughan Jones, mathemategydd, ei dad yn dod o Gwm Gwendraeth, Prifysgol Vanderbilt yn Nashville; un o fathemategwyr mwya'r byd yn 2015
- John Viriamu Jones (1856–1901), mathemategydd a ffisegydd, a phrifathro cyntaf Coleg y Brifysgol Caerdydd
- Thomas Jones (1756–1807) Coleg y Drindod, Caergrawnt
- William Jones (mathemategwr) (1675–1749), mathemategydd cyntaf i ddefnyddio'r symbol π (pi)
- John T. Lewis (1932–2004), Abertawe. Cyfrannodd tuag at y mesur cwantwm Bose–Einstein
- William Hallowes Miller (1801–1880, Llanymddyfri), crisialegydd. Cymhwysodd fathemateg at yr astudiaeth o risialau a dyfeisio "Mynegeion Miller".
- Richard Price (1723–1791), ystadegydd ac athronydd
- Robert Recorde (tua 1510–1558), mathemategydd a ddyfeisiodd y symbol (=)
- Elmer Rees (ganwyd 1941), mathemategydd
- Bertrand Russell (1872–1970), athronydd, mathemategydd a traethodwr
- John William Thomas (Arfonwyson) (1805–1840), mathemategydd
- Yr Athro Emeritws Kenneth Walters, mathemategydd; Prifysgol Aberystwyth
Meddygaeth, meddygon a nyrsys
- Leszek Borysiewicz; meddygaeth, is-Ganghellor Prifysgol Caergrawnt, yn enedigol o Gaerdydd
- Betsi Cadwaladr, (1789–1860), nyrs
- Martha Hughes Cannon (1857-1932), ffisegydd a Suffragette amlwg yn U.D.A.
- Joan Curran (1916-1999), ffisegydd o Abertawe
- Robert Geoffrey Edwards (1925 – 2013)[1], arloeswr ym maes IVF
- Evan Jenkin Evans (1882–1944), ffisegydd ac athro prifysgol; spectroscopi
- Syr Horace Evans (1903-1963), ffisegwr brenhinol yn Lloegr
- Robert Arthur Hughes (1910-1996), meddyg cenhadol yn Shillong
- Edward Jones (1834-1900) meddyg ac arweinydd llywodraeth leol
- Ernest Jones, seiciatrydd
- Hugh Owen Thomas (1834–1891), llawfeddyg esgyrn
- Syr Robert Jones (1858–1933), llawfeddyg
- Yr Athro Syr Keith Peters o Borth Talbot, cyn-bennaeth Ysgol Feddygol Prifysgol Caergrawnt, a Llywydd y Gymdeithas Wyddoniaeth Feddygol
- Dr William Price, meddyg ecsentrig
- Syr Ifor Williams (ganwyd 1937), ffisegwr brenhinol Lloegr
- Syr Clement Price Thomas (1893–1973), llawfeddyg y thoracs
- Syr James William Tudor Thomas (1893–1976), llawfeddyg
Dyfeiswyr
Athrawon
- Cranogwen, {1839–1916}, ysgolfeistres, bardd, dirwestwraig, golygydd a phregethwraig.
- Owen Morgan Edwards (1858-1920); AEM, hanesydd, llenor, ymgyrchwr dros y Gymraeg
- Idris Foster, (1911–1984); ysgolhaig
- J. Gwyn Griffiths, {1911–2004}, ysgolhaig
- William Johns, (1771–1845); athro Undodaidd, ac awdur
- Griffith Jones 'Llanddowror', (1683–1761); sylfaenydd yr Ysgolion Cylchynol
- Anna Leonowens, (1834– 1914); athrawes yng Ngwlad Tai (Angen cyfeiriadaeth)
- Owain Owain, (1929–1991); arweinydd y frwydr dros addysg ddwyieithog yng Nghymru
- Syr Hugh Owen (addysgwr), (1804-1881); addysgwr o Fôn
- Thomas Parry (ysgolhaig), (1904–1985); pennaeth Llyfrgell Genedlaethol Cymru a phrifathro ar Goleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth
- Watcyn Wyn Watkin Hezekiah Williams, (1844–1903); pregethwr, bardd ac ysgolfeistr
Chwaraewyr
- Joe Calzaghe pencampwr bocsio y byd
- John Charles pêl-droediwr
- Nicole Cooke (ganwyd 1983), seiclwraig
- Ryan Giggs (ganwyd 1973), chwaraewr pêl-droed
- Ray Gravell (ganwyd 1951) chwaraewr rygbi
- Tanni Grey-Thompson (ganwyd 1969), athletwraig cadair olwyn
- Terry Griffiths (ganwyd 1947), chwaraewr snwcer
- Guto Nyth Bran (ganwyd 1700) rhedwr
- John Hartson pêl-droediwr
- Owen Glynne Jones (1867 - 1899) dringwr
- Carwyn James, (1929–1983), Hyfforwr Rygbi.
- Steve Jones Athletwr
- Tom Pryce gyrrwr Fformiwla Un
- Ray Reardon, chwaraewr snwcer
- Ian Rush, chwaraewr pêl-droed
- Geraint Thomas (ganwyd 1986), seiclwr
- Rees Thomas, (1904–2004), chwaraewr rygbi
- Nigel Walker, athletwr a chwaraewr rygbi
- Jimmy Wilde, paffiwr pwysau pryf
- Mark J. Williams, chwaraewr snwcer
Gwladgarwyr
Pobl Greadigol
Ar y Cyfryngau
Beirdd
- Gweler hefyd Rhestr beirdd Cymraeg c.550–1600.
- Aneirin (6g) bardd cynnar
- Brynach, (1873–1923), bardd a llenor
- Cynddelw Brydydd Mawr (fl.1155–1200), bardd canoloesol
- Dafydd ap Gwilym, (fl.1320–1370), bardd canoloesol
- Geraint Bowen, (1915– ), bardd
- David Charles, (1762–1834), un o brif emynwyr Cymru
- Gillian Clarke, bardd
- Grahame Davies, (1964– ), bardd
- W. H. Davies, (1877–1940), bardd
- Ann Griffiths, (1776–1805), emynydd a bardd
- Hedd Wyn Ellis Humphrey Evans, (1887–1917), bardd
- David James Jones (Gwenallt), (1886–1947), athro mewn athroniaeth
- George Herbert, (1593–1633), bardd
- Iolo Goch, bardd canoloesol
- Isaac Daniel Hooson, (1880–1948), bardd
- Evan James, (1809–1878), bardd
- D Gwenallt Jones, (1899–1968), bardd
- Dic Jones, bardd
- Gwyneth Lewis, bardd
- Saunders Lewis, (1893–1985), bardd, dramodydd, gwleidydd
- Lewis Morris, (1701–1765), bardd a hynafiaethydd
- Twm Morys (1961– ), bardd a cherddor
- Goronwy Owen, (1723-69), bardd
- Taliesin (6g), bardd cynnar
- Dylan Thomas, (1914–1953), bardd a dramäydd
- Edward Thomas, (1878–1917), bardd
- Ronald Stuart Thomas, (1913–2000), bardd
- John Tripp, (1927–1986), bardd
- Henry Vaughan, (1621–1695), bardd
- Niclas y Glais, (1878–1971), bardd, pregethwr, gwleidydd
- Harri Webb, (1920–1994), bardd, gweriniaethwr a chenedlaetholwr
- Waldo Williams, (1904–1971), bardd
- William Williams (Pantycelyn), (1717–1791), prif emynydd Cymru
Llenorion a newyddiadurwyr
- Gweler hefyd Rhestr awduron Cymraeg (1600–heddiw).
- Asser, (bu farw 909?), mynach ac awdur
- Rhoda Broughton, (1840–1920), nofelydd
- Huw Edwards, Darlledwr
- Theophilus Evans, (1693–1797), awdur
- Dick Francis, (ganwyd 1920), awdur
- Ken Follett, (ganwyd 1949), awdur
- Islwyn Ffowc Elis, (1924–2004), nofelydd
- Gerallt Gymro, (c.1146-c.1223), croniclydd
- Kate Bosse Griffiths (1910–1998), arbenigwraig ar Eifftoleg a llenor Cymraeg
- Robat Gruffudd, nofelydd
- Richard Hughes, (1900–1976), nofelydd
- Dylan Iorwerth, newyddiadurwr a llenor.
- Geraint V. Jones, nofelydd
- Jack Jones, (1884–1970), nofelydd
- Glyn Jones, llenor
- John Gwilym Jones (1904–1988), dramodydd, beirniad llenyddol
- Mary Vaughan Jones (1918–1983), awdur llyfrau plant
- Richard Llewellyn, (1907–1983), nofelydd
- Robin Llywelyn, nofelydd
- Owen Martell, nofelydd
- Owain Owain, (1929–1993) llenor, gwleidydd
- Daniel Owen, (1836–1895), nofelydd
- Thomas Price (Carnhuanawc), (1787–1848) hanesydd, arweinydd cenedlaethol
- Caradog Prichard, (1904–1980), newyddiadurwr, nofelydd a bardd
- D. Ben Rees, cyhoeddwr llyfrau,awdur toreithiog, golygydd a darlledwr.
- John Roberts Williams, (1914–2004), newyddiadwr a darlledwr
- Jean Rhys, (1894–1979), nofelydd
- Howard Spring, (1889–1965), nofelydd
- Hester Thrale, (1740–1821), dyddiadurwr
- Twm o'r Nant, (1739 - 1810), anterliwtiwr
- D. J. Williams, (1885–1970), llenor a chenedlaetholwr
- Emlyn Williams, (1905–1987), dramodydd ac actor
- Raymond Williams, (1921–1988), nofelydd, beirniad, academydd
- Eurig Wyn, ( –2004), awdur
Arlunwyr a chynllunwyr
- Laura Ashley (1925–1986), cynllunydd
- John Gibson (1790–1866), cerflunydd
- Nina Hamnett (1890–1956), arlunydd
- Augustus John (1878–1961), arlunydd
- Gwen John (1876–1939), arlunydd
- David Jones (1895–1974), arlunydd a bardd
- Owen Jones, (1809–1874) pensaer a chynllunydd
- Thomas Jones, Pencerrig (1742–1803), arlunydd
- John Nash (1752–1835), pensaer
- Ceri Richards (1903–1971), arlunydd
- Andrew Vicari (1938–2016), arlunydd
- Kyffin Williams (1918–2006), arlunydd
- Clough Williams-Ellis (1883–1978), pensaer
- Richard Wilson (1713–1783), arlunydd
Cyfansoddwyr
- Gweler hefyd Rhestr cyfansoddwyr Cymreig.
Actorion
- Gweler hefyd Rhestr actorion Cymreig.
- Richard Burton, (1925–1984), actor
- Timothy Dalton, (1946– ), actor
- Ioan Gruffudd, (ganwyd 1973), actor
- Anthony Hopkins, (ganwyd 1937), actor
- Rhys Ifans, (ganwyd 1968), actor
- Glynis Johns, (ganwyd 1923), actores
- Celyn Jones (ganwyd 1979), actor
- Catherine Zeta-Jones (ganwyd 1969), actores
- Desmond Llewelyn, (1914–1999), actor
- Ray Milland, (1907–1986), actor
- Siân Phillips, (ganwyd 1934), actores
- Jonathan Pryce, (1947– ), actor
- Matthew Rhys (1974– ), actor
- Rachel Roberts, (1927–1980), actores
- Michael Sheen, actor
- Sarah Siddons, (1755–1831), actores
- Myfanwy Talog, (1945–1995), actores
- Tom Ward actor
Cerddorion a chantorion
Opera a chlasurol
Arall
- Shirley Bassey, (ganwyd 1937), cantores
- John Cale, (ganwyd 1942), cerddor
- Dafydd Iwan
- Siân James
- Caryl Parry Jones, (ganwyd 1958), cantores a chyfansoddwraig
- Dill Jones, (1923–1984), pianydd Jazz
- Heather Jones
- Kelly Jones
- Tom Jones, (ganwyd 1940), canwr
- Cerys Matthews cantores
- Rhys Mwyn
- Meic Stevens
- Bonnie Tyler, (ganwyd 1953), cantores
- Geraint Griffiths, (ganwyd 1949), cerddor
- Aimee Duffy, cantores
Comedïwyr a difyrrwyr
Pobl a aned yng Nghymru ond sydd ddim yn cael eu hystyried yn Gymry
- (a hynny gan y rhan fwyaf o bobl a'r cyfryngau torfol.)
|
