Aragonés centro-occidental

Aragonés centro-occidental
Variedaz de l'aragonés
Parlas centro-occidentals de l'aragonés
Localización cheografica
Estau	{{{estau}}}
País	Aragón
Rechión	{{{rechión}}}
Parlau en	Val de Tena, Sobrepuerto, Tierra de Biescas, Vallibasa, Sarrablo y Val d'Acumuer
Lugars principals
Estatus
Atras denominacions	{{{atras denominacions}}}
Charradors
Oficial en	{{{oficial}}}
Reconoixiu en	{{{reconoixiu}}}
Regulau por	{{{regulau}}}
Vitalidat	Baixa
Literatura
Escritors principals
Rasgos dialectals	(Nor)Centrals, de transición ta's occidentals
Clasificación lingüistica
Indoeuropea Romance Romance occidental Occitanorromanica u iberorromanica Aragonés Aragonés central Aragonés centro-occidental
ISO 639-1	{{{iso1}}}
ISO 639-2	{{{iso2}}}
ISO 639-3	{{{iso3}}}
SIL	{{{sil}}}

L'aragonés centro-occidental ye l'aragonés que se charra entre a cuenca alta d'o río Galligo, dende a Val de Tena dica o Sarrablo y dende Vallibasa y Sobrepuerto dica a val d'Acumuer. Presenta as caracteristicas foneticas de l'aragonés central y lexico común con l'aragonés occidental.

Fonetica

D'alcuerdo con l'aragonés central presenta una menor resistencia a la sonorización d'as oclusivas xordas intervocalicas latinas que l'aragonés cheneral, conservando-se a xorda localment en bella parola en a que l'aragonés cheneral sonoriza. A conservación afecta a lo participio, que ye en -ato, -ito reblando debant d'as formas chenerals en -au, -iu.

O tensín presenta mayor tendencia que atras variants d'aragonés a la sonorización dezaga de liquida, coincidindo con l'aragonés centro-oriental:

• Grupo -MP- > -mb-:
  • Embolla: ampolla.
  • Cambo en Panticosa, coincidindo con l'aragonés centro-oriental de Torla, Oto, Broto, Buesa, Fanlo, Buisán, Yosa.
• Grupo -NT- > -nd-:
  • Planda y punda en aragonés panticuto, coincidindo con l'aragonés d'a valle de Vio.
• Grupo -NK- > -ng-:
  • Blango, bango, chungo.
  • Barrango, palanga y cingüenda en aragonés panticuto.
• Grupo -RT- > -rd-:
  • Xordica (y a variant chordica con xeada).

A evolución d'a -X-, -SK- y -PS- latina ye en -x-, como en aragonés occidental, a diferencia de l'aragonés oriental y centro-oriental.

Morfolochía

L'articlo o, os, a, as presenta a variant postvocalica ro, ros, ra, ras coincidindo con part de l'aragonés centro-oriental y d'o Semontano de Balbastro.

Variants

Son parlas aragonesas centro-occidentals:

• Aragonés d'a Val d'Acumuer.
• Aragonés d'a Tierra de Biescas.
• Aragonés sarrablés.
• Aragonés de Sobrepuerto.
• Aragonés tensino (con l'aragonés pandicuto como parla local millor conservata y documentata).
• Aragonés de Vallibasa.

Bibliografía

• (es) Anchel Conte et al. El aragonés: identidad y problemática de una lengua. Colección Aragón. Librería general.
• (es) Chabier Tomás Arias. El aragonés del biello Sobrarbe. Instituto de Estudios Altoaragoneses, 1999. ISBN 84-8127-095-4

Dialectos de l'aragonés
Aragonés occidental | Aragonés central (centro-occidental y centro-oriental) | Aragonés oriental | Aragonés meridional

Variedatz centrals de l'aragonés

Aragonés centro-occidental Aragonés tensino (incluyindo o panticuto) | Aragonés d'a Tierra de Biescas | Aragonés d'a val d'Acumuer | Aragonés sarrablés | Aragonés de Vallibasa | Aragonés de Sobrepuerto Aragonés centro-oriental Aragonés d'a Ribera de Fiscal | Aragonés d'a valle de Broto y d'a valle de Vio | Aragonés d'a valle de Puértolas | Aragonés d'a valle de Tella | Belsetán | Aragonés de Sierra Ferrera

• Datos: Q19704040