Aragonés d'a valle de Puértolas

Aragonés d'a valle de Puértolas
Variedaz de l'aragonés
Situación de l'aragonés d'a valle de Puértolas
Localización cheografica
Estau	{{{estau}}}
País	Aragón
Rechión	{{{rechión}}}
Parlau en	Valle de Puértolas
Lugars principals	Puértolas, Bestué, Santa María y Santa Chusta
Estatus
Atras denominacions	{{{atras denominacions}}}
Charradors
Oficial en	{{{oficial}}}
Reconoixiu en	{{{reconoixiu}}}
Regulau por	{{{regulau}}}
Vitalidat	Meya-Baixa
Escritors principals
Rasgos dialectals
Clasificación lingüistica
Indoeuropea Romance Romance occidental Occitanorromanica u iberorromanica Aragonés Central Centro-oriental Aragonés d'a valle de Puértolas
ISO 639-1	{{{iso1}}}
ISO 639-2	{{{iso2}}}
ISO 639-3	{{{iso3}}}
SIL	{{{sil}}}

L'aragonés de Valle de Puértolas ye la parla aragonesa que se charra en a valle de Puértolas.

Fonetica

Como en belsetán, bi ha una -e dezaga de grupos consonanticos implosivos: cuatre.

En Bestué i heba enantes una -e paragochica como en chistabín de Chistén y se deciba Bestuere.

Conserva bien o fonema -x- y, como en l'Alto Aragón oriental, ixa -x- va acompanyata d'una -i:

Bi ha bels casos de perduga de -o final, y no nomás que dezaga -n como ye habitual en altras parlas, si que como se fa en chistabín y belsetán, tamién zaga de -c y -l:

• Suc, camín, follín, lamín, cul, pel, truc, buc (i coexiste con «buco»).

Tamién zaga de -y-:

• Papirroi, galterroi, respitai, me feba goi.

Y tamién zaga de -ll:

• Castiel, ocasional en chunto con «castiello»
• Gotiel (o güitiello con a fuella ampla d'os carnicers) que deriva de güitiello.

Bi ha casos de conservación d'as oclusivas xordas intervocalicas latinas:

• baranato (documentato por Elcock).

Morfolochía

L'articlo ye o, os, a, as, pero como tamién pasa per a valle de Vio y la de Tella, se i emplega «es» tamién, ta os masculinos plurals.

En as combinacions de pronombres febles de dativo y acusativo ye documentato l'orden propio de l'aragonés de valle de Vio, cheso y bels textos medievals coincident con l'occitán:

• as me dejón fer[1] (Bestué)

Morfolochía verbal

As primeras personas d'os pasatos imperfectos d'indicativo rematan en -abe, -ebe, -ibe:

• puyabe, metebe, ubribe.

Seguntes un testimonio dubdoso replegato por Francho Nagore, en Castiflorit i documentó un condicional en -areba, -ereba, -iriba, que emplegaban uns pastors transhumants que dimanaban d'esta val.

Referencia

1. Fuellas nº 68, p 21.

Variedatz centrals de l'aragonés

Aragonés centro-occidental Aragonés tensino (incluyindo o panticuto) | Aragonés d'a Tierra de Biescas | Aragonés d'a val d'Acumuer | Aragonés sarrablés | Aragonés de Vallibasa | Aragonés de Sobrepuerto Aragonés centro-oriental Aragonés d'a Ribera de Fiscal | Aragonés d'a valle de Broto y d'a valle de Vio | Aragonés d'a valle de Puértolas | Aragonés d'a valle de Tella | Belsetán | Aragonés de Sierra Ferrera

Iste articlo ye un borrador. Enamplando-lo aduyarás a amillorar a Biquipedia.

• Datos: Q13048394