Aragonés d'a val d'Acumuer

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Aragonés d'a val d'Acumuer
Variedat de l'aragonés
Situación de l'aragonés d'a val d'Acumuer
Localización cheografica
Territorios	Val d'Acumuer
Lugar(s) principal(s)	Acumuer
Sociolochía
Vitalidat	Baixa
Literatura
Rasgos dialectals	Central

L'aragonés d'a val d'Acumuer ye a variedat de l'idioma aragonés que se charra en a val d'Acumuer, estando poco conoixito y mes pareixito a l'aragonés d'a Tierra de Biescas que no pas a l'aragonés d'o Campo de Chaca. Fa parte de l'aragonés central.

Fonetica

Casos de perduga de –o final:

• Viturián, camins, foratín, pin.

Ye documentata a epentesi antihiatica en o hiato ía:

• diya.

Casos de ch en vez de Z:

• chiriguellera.

Como esdevién en semontanés, chaqués u aragonés d'a val de Chasa, o fonema d'a –x- a vegatas puet castellanizar-se en –ch- por cheada (se documenta abacho pero tamién baixa e cobaixo, ixos), bi ha posibles rearagonesizacions incorrectas con xeada: xiracans, xiramoscas

Xordas intervocalicas conservatas en:

• artica, batallo, acachar, monyaco.

En o grupo -it- derivato d'o latín -CT- s'ha de destacar que l'aragonés d'a val d'Acumuer ye chunto con l'aragonés cheso, ye un d'os pocos puestos de l'Alto Aragón occidental on s'ha documentato a forma nueit no castellanizata como noche, (en l'aragonés belsetán, centro-oriental, mantién a pronuncia d'a -t final en nuet).

Morfolochía

Os articlos son o, os, a, as con variant postvocalica ro, ros, ra, ras.

Participios en -au, –iu: cogiu, follau, ("con fuellas"), salvau.

Diminutivo -et pronunciato –é.

Lexico

Lexico occidental: calderizo, paxaro, etcetera...

palabras curiosas: amortación (despoblación), rodel (corro de gente).

Bibliografía

• Pilar Gracia Oliván: Tradición oral en el Valle de Acumuer. Col. Yalliq 1, Comarca Alto Galligo (2002).

Variedatz centrals de l'aragonés

Aragonés centro-occidental Aragonés tensino (incluyindo o panticuto) | Aragonés d'a Tierra de Biescas | Aragonés d'a val d'Acumuer | Aragonés sarrablés | Aragonés de Vallibasa | Aragonés de Sobrepuerto Aragonés centro-oriental Aragonés d'a Ribera de Fiscal | Aragonés d'a valle de Broto y d'a valle de Vio | Aragonés d'a valle de Puértolas | Aragonés d'a valle de Tella | Belsetán | Aragonés de Sierra Ferrera

• Datos: Q20613197