Parlas d'o Guadalop-Mezquín

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Parlas d'o Mezquín-Guadalop
Variedaz d'o catalán

Localización d'as parlas d'o Guadalop-Mezquín en relación a las atras variants d'o catalán.
Localización cheografica
Estau {{{estau}}}
País Aragón
Rechión {{{rechión}}}
Parlau en Matarranya-Baixo Aragón
Lugars principals Auguaviva, Val Chunquera, Belmont de Sant Chusé, La Canyada de Beric, La Codonyera, La Chinebrosa, La Cerollera
Atras denominacions {{{atras denominacions}}}
Charradors
Oficial en {{{oficial}}}
Reconoixiu en {{{reconoixiu}}}
Regulau por {{{regulau}}}
Vitalidat
Literatura
Escritors principals
Rasgos dialectals Catalán nordoccidental
Clasificación lingüistica
Indoeuropea
ISO 639-1 {{{iso1}}}
ISO 639-2 {{{iso2}}}
ISO 639-3 {{{iso3}}}
SIL {{{sil}}}

As parlas d'o Mezquín-Guadalop son a forma d'o catalán charratas en lugars orientals d'a comarca d'o Baixo Aragón y en Val Chunquera, (en a comarca d'o Matarranya).

Ye un catalán nordoccidental de transición enta o valenciano con caracters muito insolitos que cuasi no se troban fuera d'a redolada, u que si se troban, se troban en Ribagorza, muito luent.

A presencia de catalanoparlants en este territorio se remonta por o menos a l'anyo 1185, cuan Alifonso II donó Camarón, Mont-royo y atros lugars d'a redolada a l'arcebispe de Tarragona pa que los repoblase. Vinioron dimpués repobladors catalans, beluns d'éls de Montblanc y la redolada de Tarragona.

Os caracters d'o catalán local son producto d'a evolución en una zona que nunca no ha tenito institucions catalanas, con centros administrativos y economicos castellanoparlants. O solo contacto historico con atras zonas catalanoparlants son as relacions personals con a comarca d'o Matarranya y con a comarca de los Puertos, que son en cheneral menos importans que con Lo Mas de las Matas, Alcorisa, Calanda, Torrociella d'Alcanyiz, Castelserás u Alcanyiz. Moriella yera un centro comercial muit important dica fa un sieglo u dos.

Fonetica

Isoglosas d'o catalán en o Matarranya y en as cuencas d'o Mezquín y Guadalop seguntes Joaquim Rafel i Fontanals (1981)
  • Diftongación d'a /ɛ/ ubierta catalana en -ia-: piau, diau, en cuenta de peu, deu.
  • En bels lugars a O ubierta se cierra y se confunde con a O cerrata, con o que os 7 fonemas vocalicos d'o catalán nordoccidental se reducen a 5.
  • Bi ha lugars on as Z, Ç d'o catalán medieval evolucionan ta o mesmo fonema interdental que en castellano y aragonés. Val Chunquera seseya como en o catalán cheneral y en o catalán d'o Matarranya.
  • A -r final se pronuncia en Auguaviva, igual que en valenciano.
  • Dependendo d'os lugars bi ha bel aragonesismo fonetico como plantaina,[1] y atros que podrían estar mes probablement castellanismos foneticos que aragonesismos foneticos: fongo, plorón.[1]

Morfolochía

  • Mantiene os 3 demostrativos d'o catalán medieval.
  • S'emplega a preposición enta, como en aragonés, catalán ribagorzano y leridano, en cuenta de cap a como en catalán cheneral y matarranyés.

Referencias

  1. ↑ 1,0 1,1 Artur Quintana i Font El parlar de la Codonyera, resultats d'unes enquestes: resumen de la tesis presentada para aspirar al grado de Doctor en Filosofía y Letras. Universidad de Barcelona, 1974 [1]

Bibliografía

  • Artur Quintana i Font El parlar de la Codonyera, resultats d'unes enquestes: resumen de la tesis presentada para aspirar al grado de Doctor en Filosofía y Letras. Universidad de Barcelona, 1974 [2].


Variedaz d'o catalán
Catalán occidental
Apichat | Leridano | Pallarés | Ribagorzano | Tortosín | Valenciano meridional | Valenciano alicantín | Valenciano septentrional
Catalán oriental
Alguerés | Capcinés | Central | Ibicenco | Malloquín | Menorquín | Rosellonés | Septentrional de transición | Tarraconense