|
Luengas galorromanicas
As luengas galorromanicas[1] son as luengas derivadas d'o latín que se parlaba en Galia u latín galico en as clasificacions tradicionals d'as luengas romances, romanicas u neolatinas. En sentiu estricto son l'occitán, l'arpitán y o diasistema d'oïl (con o francés como variant principal). En un sentiu mes amplo as luengas retorromanicas, galoitalicas y o catalán tamién serían galorromanicas. L'aragonés en a mayor part d'as clasificacions ye iberorromanica, pero presenta caracters comuns con as luengas galorromanicas. Bel autor heterodoxo ha plegau a clasificar l'aragonés chunto con l'occitán gascón con o que implicitament consideran l'aragonés como galorromanica. As luengas galorromanicas comparten ciertos rasgos que son producto d'o substrato celta galo, d'as caracteristicas d'o latín galico y d'os diferents superstratos chermanicos, destacando o superstrato francico. FoneticaO sistema vocalico d'as luengas galorromanicas deriva d'o sistema vocalico d'o latín vulgar.[2] A palatalización d'a /u/ latina dando una /ü/ ye considerada un caracter cheneral d'o conchunto galorromanico[3]. Se presenta en as luengas d'oïl, en occitán, en retorromanico y en os dialectos d'o norte d'Italia. LexicoBi ha lexico present en aragonés y común con as luengas galorromanicas, que ye: camamila, esquiruelo, fraga, hordio, dalla, galdrufa, tefla, puyar, trobar, badallar y minchar.[4] Latín galicoTa más detalles, veyer l'articlo Latín galicoveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Adintro de tot o latín vulgar que se charraba en l'Imperio Romano Galia yera un centro irradiador d'innovacions chunto con Roma. As comunicacions entre Galia y a metropoli romana yeran mes estreitas que con atras provincias, sobre tot as marguinals. Mesmo a ciudat de Treveris se convertió en seu imperial. As innovacions lingüisticas procedents de Roma plegaban a Galia, dende a on que s'ixemenaban enta atras provincias como a Tarraconense. Os caracters propios d'o latín galico tamién s'ixemenaban dende este centro secundario.[5] Encara que se conoixen bellas 70 u 80 parolas celtas d'orichen galo en francés actual con paralelos en occitán, catalán y aragonés, os caracters propios ixemenaus por o latín galico podeban estar simplament diferents evolucions d'o latín u substitucions d'unas parolas latinas clasicas por atras parolas igualment latinas. Se sabe que os adverbios acabaus en -MENTE s'ixemenoron dende o latín galico fendo desapareixer os acabaus en -MODO.[6] Superstrato chermanicoTa más detalles, veyer l'articlo Superstrato francico en francésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Ta más detalles, veyer l'articlo Superstrato francico en occitánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
A bipartición lingüistica d'o galorromanico entre a luenga d'oïl y a luenga d'Oc s'ha quiesto interpretar a partir de diferencias en o substrato y problamiento prerromano (Auguste Brun), a partir de diferencias de grau de superstrato chermanico (Walther von Wartburg), u por demarcacions territorials en o periodo romano (Bodo Müller)[3]. Walther von Wartburg fa notar que as luengas d'oïl y l'arpitán han amostrau una diferencia en a evolución d'as vocals pendendo si a silaba ye libre y zarrada[3]. As vocals en silaba libre son as que mes cambian u diftongan[2]. Esta diferencia podría reflectar un superstrato chermanico porque as luengas chermanicas d'os francos y burgundios teneban vocals luengas y curtas, y las vocals en silaba libre y zarrada teneban diferencias cuantitativas[3]. Referencias
Bibliografía
Se veiga tamién
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
