Occitans
Os occitans[1] u occitanos[1] (en occitán occitans) son os habitants autoctonos de diferents territorios historicos d'o sud de Francia que en conchunto reciben a denominación d'Occitania por compartir a luenga tradicional occitana y estar tradicionalment catolicos. Os occitans d'a Provenza y Lenguadoc tienen una cultura mediterrania diferent a la d'atros pueblos d'Occitania y Francia. Son cristianos catolicos. A luenga occitana ye a evolución d'o latín vulgar charrato en Galia (latín galico), pero en un aria mes romanizata y con menos substrato indichena. En a Novempopulania (l'Aquitania prerromana) a situación yera diferent y o substrato en cuenta d'estar galo de tot yera sobretot basco-aquitano. Occitania nunca ha existito como un estato independient. Ya en l'Alta Edat Meya chusto cuan se desfeba l'Imperio Carolinchio a mayor parte d'Occitania correspondeba a Aquitania y una important parte de l'este yera en o Reino d'Arles-Borgonya. O territorio de Gascunya yera ocupato por os gascons, pueblo que os occitans veyeban como un pueblo d'una luenga diferent (un estanh lengage), pero que dimpués han sito consideratos occitans dica o punto que en tiempos d'a revolucion francesa a denominación que recibiba l'occitán cheneral yera "gascón". Encara que esminglanata en muitos territorios feudals, en Occitania i habió una florata cultural común que amés irradió ta atros países vecins como Navarra, Aragón, Catalunya, ecetra..., on l'occitán yera a luenga d'a lirica. O periodo d'explendor d'a cultura occitana remató con a cruzata contra os albichenses, cuan o Lenguadoc fue adhibito a lo patrimonio reyal d'a monarquía francesa. En l'actualidat os occitans son muito asimilatos a los franceses y se consideran franceses mayoritariament. L'asimilación y perduga d'a cultura y luenga tradicional s'ha accelerato muito en o sieglo XX con l'arribata d'os piez negros refuchiatos d'Archelia, que parlan francés y dimpués con l'arribata d'a inmigración masiva d'orichen arabe u berber d'una traza que a chent orichinaria de Berberia son mayoritarios en muitos barrios d'as grans ciudaz. Modo de vida tradicionalEn a Provenza y Lenguadoc a economía tradicional ye como en atras tierras de clima mediterranio, con cautivos tipicament mediterranios como a olivera, a vegatas combinatos con atros cautivos en o que se conoix como coltura promiscua. En a zona de Bordeus bi ha vinyeros. En os Monts Pireneus y Alpes bi ha pastoreyo de montanya y puet haber-ie transhumancia estacional. LuengaTa más detalles, veyer l'articlo idioma occitánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Actualment os occitans parlan francés, y una minoría d'ellos charran encara a luenga tradicional occitana. Bi ha occitans que saben charrar catalán (en a Val d'Arán) u italiano (en as vals alpinas d'Italia on se charra occitán). RelichiónA relichión tradicional ye catolica, destacando o santuario de Lorda como centro de pelegrinación relichiosa. En o pasato i habió seguidors d'o catarismo y de relichions protestants (hugonotz). Muitos hugonoz fuyoron ta países protestants curiosament s'establioron en Sudafrica con os holandeses. HistoriaTa más detalles, veyer l'articlo Historia d'Aquitaniaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'a Provenzaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Occitans en AragónCualques historiadors y lingüistas como Manuel Alvar han parlato d'o papel destacato d'os occitans en a repoblación en Aragón, en especial os gascons y languedocians. En Chaca i habió un barrio occitán, o Burnau ("Burgo Nuevo"). A población occitana tamién estió lumerosa en Uesca y Zaragoza. En o Sistema Iberico a repoblación occitana estió important en os lugars d'a ribera y cuenca de Xiloca. Dimpués d'a repoblación a inmigración occitana estió costant, y i habió un periodo d'inmigración dimpués d'a Edat Meya que coincidiba con as guerras de relichión en Francia. En Aragón bi ha muitos apellitos d'orichen occitán: Guallar (deformación de Guallart), Morlans, Albiac, Cirac, Benaque (castellanización de Benac, como a mayor parte d'os apellitos que rematan en -aque), Les, Morlana, Samatán, Tolosa, ecetra... Occitans en NavarraOs occitans participoron en a repoblación de Navarra, y a inmigración occitana continó dimpués d'a repoblación. Estella fue poblata por occitans y l'occitán cispirenenco encara se i charraba en o sieglo XVI. En Pamplona tamién i heba barrios occitans, en conflicto con os habitants nativos, d'o barrio d'a Navarrería, conflicto que produció a Guerra d'os Tres Burgos. Referencias
|
Portal di Ensiklopedia Dunia