an Cuello Otal

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Iste articlo tracta sobre o cuello Otal. Ta atros usos d'o toponimo «Otal» se veiga Otal (desambigación).

Cuello Otal
O cuello Otal y a Penya Ronata dende o Pelopín, en 2013, antes d'a construcción d'a polemica pista.
Situación
País	Aragón
De ta	Valle d'Otal (Broto) Valle d'o río Sorrosal (Yesero)
Datos chenerals
Altaria	1.791 m
Trazau / construito en	{{{calendata}}}
Maxima costera	{{{costera}}} %
Longaria	{{{longaria}}} km
Tipo	Camín d'alta montanya
Zarrau d'hibierno
Mapa

O cuello Otal^[1] u cuello d'Otal ye un puerto de montanya d'o Pireneu aragonés, en as sierras interiors, que comunica a valle d'Otal (en a comarca tradicional de Sobrepuerto) con a valle d'o río Sorrosal, tributaria de a de l'Ara, en a comarca de Sobrarbe. O cuello se troba entre as alturas d'o Pelopín (2007 m) y a Penya Ronata (1934 m), a 1894 msnm^[1] y ye o punto d'unión d'as sierras d'a Manchoya y Erata.

Iste puerto ye un d'os camins que tradicionalment comunicaban o Sobrepuerto con as atras valles d'a redolada, por a part d'Otal, antiga cabecera d'a valle d'Otal y una d'as poblacions principals en a dita subcomarca. Se troba a menos de cinco-cientos metros d'unatro cuello que tamién comunicaba a valle d'Otal, en iste caso con a de Broto; o cuello Pelopín u puerto de Yosa.

Pista forestal

Entre 2014 y 2015 s'ubrió una pista forestal sobre o cuello Otal con l'obchectivo de fer posible l'arribada de vehiclos terrestres ta o lugar d'Otal (deshabitau dende 1970).^[2] A pista heba estau una reivindicación d'os antigos vecins d'Otal dende que a población quedó deshabitada en o zaguer tercio d'o sieglo XX, a causa principalment d'as dificultaz en as comunicacions, como tamién atros nuclios de Sobrepuerto.^[3]

Os antigos vecins y amigos d'Otal celebran a Fiesta Mayor d'a localidat (en honor de Sant Ramón Nonato) cada zaguero d'agosto en reunindo-se-ie. Ta fer isto, una colla de voluntarios (d'entre ellos) cal que se dedique o cabo de semana d'enantes a desbrozar o sendero tradicional que i puya dende Oliván, por a part d'o municipio de Biescas, por a Cruz de Basarán y a traviés d'o cuello d'Ainielle.^[3] A reivindicación d'una pista que i arribase s'ha ito fendo mas fuerte mientres muitos d'os antigos habitants s'han feito grans, pus muitos ya teneban complicacions de salut que les ne privaban, de puyar-ie.

O municipio de Broto, a qui pertenece Otal, heba esgrimiu como argumento pa oposar-se a la pista que as arcas municipals no podeban adubir^[4] a construcción d'una infraestructura d'istas caracteristicas, con tantos kilometros de trazau minimo, pa un lugar despoblau. O trazau proposau por os defensors d'a pista, o que menos inversión heba d'amenistar, partiba d'o parache d'a Cruz de Basarán, t'a on que s'arriba dende Yebra de Basa u dende Oliván (en o termin municipal de Biescas), razons por as cuals l'achuntamiento de Broto consideraba inoportuno fer a pista y que ista no conectase con garra atro nuclio d'o suyo propio termin municipal.^[4]

Finalment, s'aprebó un trazau alternativo en pasando por o cuello Otal, que se troba incluido en o Puesto d'Intrés Comunitario Cotefablo-Montanya d'Otal.^[2]^[5], integrament adintro d'as mugas d'o termin municipal de Broto, y que conecta con a N-260 en os arredols d'o Cotefablo. As obras comenzón en l'agüerro de 2014.^[2] L'Asociación Amigos de Sobrepuerto y Ecologistas en Acción han denunciau que a obra no contaba con os prescriptivos informes d'Impacto Ambiental,^[2]^[5] pus s'ha feito en una zona natural protechida, y l'achuntamiento de Broto defensa que contaban con toz os permisos.^[2]^[5]

Puertos de Sobrepuerto

O mesmo nombre de Sobrepuerto ye un toponimo derivau de l'abundanza de puertos en a redolada. En o pasau, cuasi todas as comunicacions d'ista comarca con l'exterior s'heban de fer a traviés d'iste tipo de pasos naturals,^[6] pus o cauce d'os cursos d'augua que l'abandonan no gosa estar practicable a piet.