Новокузнецк

Новокузнецк
рус. Новокузнецк
Байрак^[d]
Нигезләнү датасы	1618
Рәсми исем	Новокузнецк
... хөрмәтенә аталган	тимерче^[d]
Дәүләт	Россия[1]
Нәрсәнең башкаласы	Навакузнис районы^[d][1] һәм Новокузнецкий городской округ^[d][1]
Административ-территориаль берәмлек	Новокузнецкий городской округ^[d][1]
Сәгать поясы	UTC+07:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Том
Хөкүмәт башлыгы	Сергей Николаевич Кузнецов^[d]
Халык саны	531 186 (1 гыйнвар 2024)[2]
Административ бүленеше	Заводский район^[d], Кузнецкий район (Новокузнецк)^[d], Куйбышевский район^[d], Новоильинский район^[d], Орджоникидзевский район^[d] һәм Центральный район^[d]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	190 метр
Кардәш шәһәр	Питтсбург, Хайфа^[d] һәм Түбән Тагил[3]
Бүләкләр
Мәйдан	424,27 км²
Почта индексы	654000–654103
Рәсми веб-сайт	новокузнецк.рф
Феноменның икътисады	экономика Новокузнецка^[d]
Беренче язма телгә алу	1607
Җирле телефон коды	3843
Монда җирләнгәннәр төркеме	^[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	^[d]
Новокузнецк Викиҗыентыкта

Новокузнецк (рус. Новокузнецк, 1622-1931 елларда Кузнецк—Сибирский, 1932—1961 елларда Сталинск; шор., хак., алт.: Аба-тура; сибирско-тат.: Аба-тора) — Русиянең Кемерово өлкәсендә шәһәр, Кемерово өлкәсенең Новокузнецк районы үзәге. Кемерово өлкәсенең иң зур һәм иң иске шәһәре.

2020 елның 2 июленнән — «Хезмәт даны шәһәре»[4].

2010 елның җанисәбе буенча шәһәрдә 547 904 кеше яши.[5]

География

Көнбатыш Себернең көньягында, Том елгасы ярларының икесендә дә, Кузнецк күмер бассейнының көньягында урнашкан.

Себернең эре икътисади, транспорт һәм мәдәни үзәге.

Русиянең металлургия һәм күмер чыгару мәрказләреннән бересе.

1617 елда кальга буларак барлыкка килгән. 1917 елга кадәр кече сәүдә һәм кәсепчелек мәркәзе булган. Сәнәгате 1929 елда Кузнецк металлургия комбиантының төзелешеннән үсеш алды. Төп ширкәтләр: Кузнецк, Көнбатыш Себер металлургия комбинатлары. Ферроэретмәләр, әлүмин, һ.б заводлары эшлиләр. Машиналар төзү һәм металлургия үсеш алганнар. Химия-фармацевтика эшләп чыгару берләшмәсе, җиңел, азык-төлек сәнәгатьләре бар. Ташкүмер чыгарыла. 2 югары уку йорты, 2 театр, 4 музей (шул исәптән, өлкәне өйрәнү, тасвирый сәнгать музейлары) бар.

Халык саны

1897[6]	1926[6]	1939[6]	1959[7]	1970[8]	1979[9]	1989[10]	2002[11]	2010[12]
3 141	3 894	~166 000	377 000	499 183	541 356	599 947	576 000	547 904

Милләтләр (2010): урыслар — 94,4%.

Эчке бүленеш

Шәһәр 6 районга бүленә:

1. Завод районы
2. Кузнецк районы
3. Куйбышев районы
4. Орҗоникидзе районы
5. Үзәк районы
6. Яңа Ильинка районы

Новокузнецк институты (филиал)

Мәгариф

• Новокузнецк институты (КемДУ филиалы)

Шәхесләр

• Константин Толкачёв (1953), 1999 елдан Башкортстан Республикасы Дәүләт Җыелышы — Корылтай рәисе.
• Габделкәрим Кәримов (1986), Казакъстан җырчысы.
• Гата Камский (1974), гроссмейстер (1990).

Дин

«Чулпан» мәчете)

Православие

Ислам

• «Чулпан» мәчете
• «Абду Рахмон» гыйбадәт йорты

Искәрмәләр

1. ОКТМО. 179/2016. Сибирский ФО — 2016.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q26833494
2. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года — Москва: Росстат, 2024.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q126076461https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680
3. https://ntagil.org/gorod/vsvyaz/pobratim.php?SECTION_ID=345&ELEMENT_ID=9635
4. Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
5. 2010 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
6. http://www.gogolevka.ru/chitatelyam/o-novokuznetske/naselenie
7. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
8. 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
9. 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
10. 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
11. 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
12. архив күчермәсе, archived from the original on 2013-06-11, retrieved 2014-10-13 

Чыганаклар

• Үзбәк милли энциклопедиясе