Najstarsze dzieje Jeżowa wiążą się z prepozyturą klasztoru benedyktynów w Lubiniu w Wielkopolsce. Przypuszczalnie prepozytura jeżowska została ufundowana za panowania Bolesława Krzywoustego, czyli w latach 1107–1138. Według Jana Długosza, kościół jeżowski pod wezwaniem św. Andrzeja został zbudowany z inicjatywy Piotra Włostowica, od roku 1117palatyna księcia Bolesława. Benedyktyni administrowali obszerną parafią, obejmującą także wsie Góra, Mikulin, Jasienin, Krosnowa. Za czasów biskupa krakowskiego Gedki (czyli w latach 1166–1185) w konwencie jeżowskim odbył się synod archidiecezji gnieźnieńskiej z udziałem legata papieskiego Reginalda. Do końca XIII wieku Jeżów staje się jedną ze znaczniejszych osad w tym rejonie. Dokument Konrada I Mazowieckiego z roku 1239 sygnalizuje, że w osadzie Jeżów było targowisko i komora celna (usytuowana na drodze handlowej z Pomorza do Sandomierza). W roku 1257 książę Siemowit I uwolnił częściowo ludność Jeżowa od powinności na rzecz panującego, a w roku 1298 Bolesław II uczynił to całkowicie.
Prawa miejskie
W roku 1334 za zgodą księcia Siemowita II Jeżów uzyskał prawa miejskie. Powstała miejscowa szkoła parafialna, pozostająca pod opieką prepozyta jeżowskiego. Z tej szkoły wywodzili się liczni studenci Akademii Krakowskiej. Już w roku 1406 w annałach tej uczelni został odnotowany niejaki Spytko, syn Stanisława, z Jeżowa (Spitko Stanislai de Jeszow). W latach 1462–1500 studiowało trzech żaków z Jeżowa, w latach 1500–1600 kolejnych trzynastu.
W roku 1462 po śmierci Władysława II, księcia płockiego, Ziemia rawska wraz z Jeżowem została przyłączona do Korony. Miasto rozwijało się i wysyłało osadników. Maciej, syn Macieja, z Jeżowa został w roku 1459 założycielem miasta Skierniewic. W mieście istniała łaźnia, z której raz w tygodniu zakonnicy i uczniowie szkoły parafialnej mogli korzystać bezpłatnie. Wcześnie powstały cechy kowali, stelmachów i szewców. Za czasów króla Zygmunta I Starego Jeżów nabył prawo do organizowania 9 jarmarków rocznie. Jego mieszkańcy byli zwolnieni z obowiązku dostarczania podwód dla wojska (dekrety z r. 1519 i 1546).
W roku 1494 miasto zostało zniszczone przez pożar. Zniszczeniu uległ także kościół pw. Św. Andrzeja. Odbudowę tego kościoła prowadził opat Piotr w latach 1494–1505. Po odbudowie Jeżów należał do grona najpiękniejszych miasteczek Polski. Gościł tu król Zygmunt I Stary (4 czerwca 1513 r.) i jego syn Zygmunt II August (10 maja 1552 r.).
Upadek Jeżowa
W czasie „potopu szwedzkiego” (1655–1657) miasto zostało dwukrotnie doszczętnie złupione i zniszczone (po raz pierwszy w kwietniu 1655, po raz drugi w czerwcu 1657 r.). Po raz trzeci miasto dotkliwie ucierpiało podczas rokoszuLubomirskiego w r. 1665, kiedy dokonano gwałtu na mieszczanach Jeżowa. Dwa lata później (1667) Jeżów (pomijając zakonników) liczył tylko 33 mieszkańców. Dla upamiętnienia pomordowanych i zmarłych podczas zarazy w drugiej połowie XVII w. wzniesiono kościół cmentarny pod wezwaniem św. Leonarda.
Mimo usilnych starań prepozytorów jeżowskich miasto odbudowywało się wolno. W roku 1777 Jeżów posiadał 91 domów mieszkalnych i 546 mieszkańców i miał prawo do 4 jarmarków. W roku następnym król Stanisław August Poniatowski dodał do istniejących cztery nowe jarmarki.
W wyniku II rozbioru Polski (1793) Jeżów znalazł się we władzy Prus. Prusacy założyli w mieście garnizon wojskowy i sporządzili dokładny opis miasta (88 drewnianych domów, 393 mieszkańców, w tym osób głównych 93). W mieście było 27 rzemieślników, pozostali mieszkańcy utrzymywali się z rolnictwa (dysponując 44 końmi i 180 wołami pociągowymi) i z hodowli (spis niemiecki rejestruje ogółem: 97 krów, 61 owiec, 96 świń). W mieście był szpital-przytułek, w którym przebywało 8 starców lub kalek. Władzę w mieście sprawował burmistrz (Józef Szwaciński) przy pomocy 6 radnych. Sekularyzacja dóbr kościelnych w roku 1796 spowodowała likwidację prepozytury benedyktyńskiej. Dobra kościelne przeszły pod administrację króla pruskiego, a Jeżów stał się miastem królewskim. Tym samym miasto utraciło zamożnego patrona w postaci zakonu benedyktynów. W roku 1798 liczyło 98 domów i 526 mieszkańców. Dość znaczny wzrost ludności wiązał się z osiedlaniem się w Jeżowie kupców i rzemieślników żydowskich, którzy wcześniej nie mogli mieszkać w posiadłościach kościelnych.
W latach 1807–1815 Jeżów wchodził w skład Księstwa Warszawskiego. Jednak okres wojen napoleońskich nie był korzystny dla rozwoju miasta. 6 lipca1807 roku rozgorzał wielki pożar, który strawił większość domów. W roku 1809 wybuchła epidemia cholery, która zdziesiątkowała ludność. W mieście przestały funkcjonować targi, szkoła elementarna została zamknięta. Funkcjonował w dalszym ciągu jedynie szpital-przytułek.
Wraz z utworzeniem Królestwa Polskiego pojawiły się symptomy rozwoju miasta. W roku 1815 wybrukowano rynek miejski, a w roku 1837 dwie główne ulice – Piotrkowską i Tylną. W roku 1826 wytyczono rewir dla Żydów, których liczba znacząco wzrastała. W roku 1830 miasto liczyło 102 domy i 798 mieszkańców, w tym 67 Żydów.
Według spisu z roku 1860 Jeżów posiadał 2 kościoły (jeden murowany, drugi cmentarny drewniany) i 125 domów (2 murowane). Miał 1217 mieszkańców, w tym 335 Żydów i 16 Niemców. W mieście były 2 zajazdy i 9 karczem. Handlem zajmowało się 60 osób, rzemiosłem 97, reszta mieszczan trudniła się hodowlą i rolnictwem.
Utrata praw miejskich
W roku 1869 na mocy ukazu carskiego Jeżów utracił prawa miejskie, a w roku następnym decyzją gubernatora piotrkowskiego został włączony do gminy Popień (z siedzibą w Popieniu). Mimo degradacji Jeżów pozostał głównym ośrodkiem w gminie. Tu była jedyna w całej gminie szkoła początkowa, do której uczęszczało prawie dwustu uczniów (w drugiej istniejącej szkole w Katarzynowie, stworzonej przez kolonistów niemieckich, uczono wyłącznie w języku niemieckim i rosyjskim). Dobrze rozwijało się w Jeżowie szkolnictwo zawodowe.
29 grudnia 2021 rada gminy Jeżów podjęła uchwałę w sprawie odzyskania praw miejskich przez Jeżów. Według wójta Mariusza Guzickiego chodzi o sprawiedliwość dziejową. Większość mieszkańców, z którymi rozmawiało Radio Łódź, przychylnie patrzy na starania władz samorządowych o przywrócenie praw miejskich[12]. Termin przeprowadzenia konsultacji społecznych były dni 2-23 lutego 2022[13]. W konsultacjach wzięło udział 801 spośród 2711 osób uprawnionych do głosowania (frekwencja 29,55%). Za nadaniem statusu miasta głos oddało 731 osób (91,26%), przeciwko było 40 głosujących (4,99%), 27 osób wstrzymało się od głosu (3,37%), a 3 głosy były nieważne[14]. Dnia 25.03.2022 Rada Gminy Jeżów jednomyślnie, głosami 13 radnych przyjęła uchwałę XXXVI/258/2022 o wystąpieniu z wnioskiem o nadanie statusu miasta miejscowości Jeżów[15]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta[16].
↑Uchwała Nr 29/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu brzezińskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
↑Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 lipca 2022 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta (Dz.U. z 2022 r. poz. 1597)
↑Geoffrey P.G.P.MegargeeGeoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 382.
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).