Czerwieńsk położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sąchockim ziemi ciechanowskiejwojewództwa mazowieckiego[6]. W 1785 miasto Czerwińsk wchodziło w skład klucza czerwińskiego biskupstwa płockiego[7].
Historia
Historia Czerwińska przez stulecia była związana z historią tutejszego klasztoru kanoników regularnych, powstałego w XII w. Pierwszy dokument wspominający o Czerwińsku, to bulla papieża Hadriana IV dotycząca klasztoru, pochodząca z 1155 Dzięki nadaniom i darowiznom książąt mazowieckich zakon ten stał się jednym z większych właścicieli feudalnych na Mazowszu.
Położona nad Wisłą miejscowość stanowiła ważny punkt na szlaku handlowym łączącym Pomorze z Mazowszem. Była też ważnym punktem obronnym podczas najazdów pruskich, jaćwieskich i litewskich. Prawa miejskie Czerwińsk uzyskał w dwóch etapach, jako że osada podzielona była na dwie części – biskupią, wschodnią (gdzie biskupi płoccy posiadali dwór), i klasztorną, zachodnią. W 1373 część Czerwińska należąca do biskupów płockich otrzymała prawa miejskie[8].
W lipcu 1410 w okolicach Czerwińska wojska polskie Władysława Jagiełły przeprawiły się przez Wisłę po moście łyżwowym zbudowanym przez mistrza Jarosława[9], aby połączyć się z wojskami litewskimi i ruszyć na państwo zakonne. W 1419 w tutejszym klasztorze toczono rokowania z posłami króla Eryka Pomorskiego. W lipcu 1422 Jagiełło wydał tu przywilej dla stanu szlacheckiego, gwarantujący nietykalność dóbr dziedzicznych bez wyroku sądowego, tzw. przywilej czerwiński,. W XV w. odbywały się tutaj sejmy mazowieckie, a także synod diecezjalny. W 1475 powstał tzw. Kodeks Czerwiński książąt mazowieckich.
W 1526 Czerwińsk został wcielony do ziem Królestwa Polskiego. W 1582 część klasztorna uzyskała formalnie prawa miejskie (mieszkańcy części klasztornej faktycznie korzystali już wcześniej z praw miejskich).
Choć w 1647 uznano za cudowny znajdujący się w kościele klasztornym obraz Matki Boskiej Czerwińskiej, który przyciągał pielgrzymów, od XVII w. postępował proces marginalizacji opactwa oraz samego Czerwińska, często nawiedzanego przez pożary i powodzie. Z około 500 domów, istniejących w XVI w., po potopie szwedzkim pozostała połowa, a w końcu XVIII w. istniało 40 domów. Gdy w 1795 włączono Czerwińsk do Prus, zamieszkiwało go niespełna 300 osób, nie było żadnej szkoły. Kilkanaście lat później, w dobie Księstwa Warszawskiego, mieszkańców było 150. W 1815 Czerwińsk znalazł się w granicach Kongresówki. W 1819 skasowano podupadający już klasztor. W 1870 Czerwińsk formalnie utracił prawa miejskie i został włączony do gminy Sielec[10].
↑Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, [b.n.k].
↑Waldemar Graczyk, Inwentarz dóbr przednarwiańskich biskupstwa płockiego z 1785 roku, w: Nasza Przeszłość, t. 107, 2007, s. 267.
↑Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 110–111.
↑„Słownik historii Polski”, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973, s. 561.
↑Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 471).
↑Uchwała Nr VI/10/14/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu płońskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67).
↑Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim.
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).