Gekkonidae

Gekkonidae
Cyrtodactylus samroiyot, exemplaar uit Nationaal Park Khao Sam Roi Yot, Thailand.
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Orde:Squamata (Schubreptielen)
Onderorde:Lacertilia (Hagedissen)
Infraorde:Gekkota (Gekko's)
Familie
Gekkonidae
Gray, 1825
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Gekkonidae op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Herpetologie

Gekkonidae zijn een familie van hagedissen die behoren tot de gekko's (Gekkota).

Naam en indeling

De wetenschappelijke naam van de groep werd voor het eerst voorgesteld door John Edward Gray in 1825.[1] In een vroegere indeling werden alle gekko's tot de familie Gekkonidae gerekend, maar op basis van nieuwe inzichten is de indeling rigoureus veranderd. De vroegere onderfamilies worden tegenwoordig als aparte families gezien, naast de Gekkonidae, en de slangachtige vertegenwoordigers van de familie heuppotigen (Pygopodidae) worden heden te dage beschouwd als sterk verwant aan deze andere families van gekko-achtigen. Al deze hagedissenfamilies worden in de orde infraorde gekko's (Gekkota) geplaatst.[2]

Gekkonidae zijn de grootste groep van gekko's, veel van de bekendste soorten behoren tot deze groep. Het is tevens een van de grootste families van de gewervelde dieren, er zijn in totaal ongeveer 1469 verschillende soorten verdeeld in 58 geslachten (november 2021). Enkele bekendere geslachten zijn de madagaskardaggekko's (Phelsuma), de halfvingergekko's (Hemidactylus), de dikvingergekko's (Pachydactylusi) en de bladstaartgekko's (Uroplatus). Er worden regelmatig nieuwe soorten ontdekt, zoals 96 soorten in 2020 en 64 soorten in 2021.[1]

Uiterlijke kenmerken en levenswijze

Vanwege het enorme soortenaantal en het wereldwijde verspreidingsgebied zijn er weinig gemeenschappelijke lichaamskenmerken en habitatspecialisaties die gelden voor het grootste deel van de groep. De meeste soorten zijn eierleggend, maar er zijn ook een aantal levendbarende groepen van Gekkonidae. Ook voor gekko's specifieke lichaamskenmerken zoals een verticale pupil en duidelijke hechtkussentjes aan de onderzijde van de poten komen niet bij alle soorten voor. Voorbeelden zijn dagactieve groepen van gekko's zoals de madagaskardaggekko's die een ronde pupil hebben en de soorten de woestijnen bewonen hebben geen hechtorganen onder hun poten omdat deze alleen maar zouden hinderen bij het lopen over het zand.

Verspreidingsgebied

Gekkonidae komen voornamelijk voor in Afrika en Azië, ook veel Europa voorkomende soorten behoren tot de Gekkonidae. Slecht weinig soorten komen voor in Australië en Oceanië.[1] Hier worden de gekko's vooral vertegenwoordigd door andere families zoals de Diplodactylidae, die daarnaast veel voorkomen in Nieuw-Caledonië. Andere families van gekko's komen uitsluitend voor in Australië, zoals de vertegenwoordigers van de Carphodactylidae en de heuppotigen komen naast Australië alleen voor in Nieuw-Guinea.

Geslachten

Tot de Gekkonidae worden de volgende geslachten gerekend, met de auteur, het soortenaantal en het verspreidingsgebied;

Naam Auteur Soorten Verspreidingsgebied
Rotsgekko's
(Afroedura)
Loveridge, 1944
32
Afrika; Angola, Botswana, Lesotho, Mozambique, Namibië, Swaziland, Zimbabwe, Zuid-Afrika, Zululand
Afrogecko Bauer, Good & Branch, 1997
2
Afrika; Zuid-Afrika, Angola, Namibië, in Kameroen
Agamura Blanford, 1874
2
Azië en het Midden-Oosten; Iran, Pakistan, Afghanistan
Ailuronyx Fitzinger, 1843
3
Afrika; Seychellen
Rechtvingergekko's
(Alsophylax)
Fitzinger, 1834
6
Azië; Mongolië, Rusland, Tadzjikistan, Kazachstan, Oezbekistan, Turkmenistan, Kirgizië, China, Afghanistan en Rusland, mogelijk in Iran
Altiphylax Shcherbak & Yeriomtschenko, 1984
5
Azië; Rusland, Kirgizië, India, China, Pakistan, Afghanistan
Blaesodactylus Boettger, 1893
4
Afrika; Madagaskar
Bunopus Blanford, 1874
3
Azië en het Midden-Oosten; Syrië, Iran, Irak, Israël, Koeweit, Saoedi-Arabië, Verenigde Arabische Emiraten, Qatar, Oman, Jordanië, Afghanistan, Pakistan, Turkmenistan
Calodactylodes Bauer & Günther, 1991
2
Azië; India, Sri Lanka
Chondrodactylus Peters, 1870
6
Afrika; Rwanda, Tanzania, Mozambique, Malawi, Zambia, Zimbabwe, Botswana, Zuid-Afrika, Namibië, Angola, Kenia, Swaziland
Christinus Wells & Wellington, 1983
3
Australië
Cnemaspis Strauch, 1842
181
Azië en Afrika; Cambodja, Benin, Congo-Kinshasa, Equatoriaal-Guinea, Ethiopië, Ghana, Guinee, India, Indonesië, Ivoorkust, Kameroen, Kenia, Laos, Maleisië, Myanmar, Nigeria, Oeganda, Rwanda, Sierra Leone, Singapore, Soedan, Sri Lanka, Tanzania, Thailand, Togo, Vietnam
Crossobamon Boettger, 1888
2
Azië; Afghanistan, Iran, Pakistan, Turkmenistan, Oezbekistan, Kazachstan, Tadzjikistan, Kirgizië, India
Cryptactites Boulenger, 1910
1
Afrika; Zuid-Afrika
Cyrtodactylus Gray, 1827
314
Australië en Azië; Bhutan, Cambodja, China, Filipijnen, India, Indonesië, Laos, Maleisië, Myanmar, Nepal, Pakistan, Papoea-Nieuw-Guinea, Salomonseilanden, Sri Lanka, Thailand, Vietnam
Cyrtopodion Fitzinger, 1834
24
Azië, Afrika en het Midden-Oosten; Turkije, Egypte, Israël, Irak, Iran, Saoedi-Arabië, Oman, Verenigde Arabische Emiraten, Koeweit, Qatar, Ethiopië, Eritrea, Soedan, India, Pakistan, Jordanië, Afghanistan, China
Dixonius Bauer, Good & Branch, 1997
13
Azië; Vietnam, Cambodja, Thailand, Laos
Dravidogecko Smith, 1933
7
Azië; India
Ebenavia Boettger, 1878
6
Afrika; Madagaskar, Comoren, Tanzania (Pemba)
Elasmodactylus Boulenger, 1894
2
Afrika; Tanzania, Zimbabwe, Mozambique, Congo-Kinshasa, Zambia
Geckolepis Grandidier, 1867
4
Afrika; Madagaskar
Gehyra Gray, 1834
67
Azië, Australië en Oceanië; Sri Lanka, India, Thailand, Vietnam, Maleisië, Cambodja, China, Taiwan, Japan, Oceanië, Filipijnen, Singapore, Palau, Nieuw-Guinea, Indonesië, Oost-Timor, Samoa, Fiji-eilanden, Tonga-eilanden, Toga, Papoea-Nieuw-Guinea, Genootschapseilanden, Melanesië, Cocoseilanden, Rotuma, Micronesië, Christmaseiland, Guam, Salomonseilanden, Nieuw-Caledonië, Polynesië, Marianen, Australië
Gekko Laurenti, 1768
81
Azië; Bangladesh, Admiraliteitseilanden, Bangladesh, Bhutan, Bismarck-archipel, Brunei, Cambodja, China, Filipijnen, India, Indonesië, Japan, Korea, Laos, Maleisië, Myanmar, Nepal, Nicobaren, Oceanië, Oost-Timor, Palau, Papoea-Nieuw-Guinea, Salomonseilanden, Santa Cruzeilanden, Singapore, Taiwan, Thailand, Vietnam
Goggia Bauer, Good & Branch, 1997
10
Afrika; Zuid-Afrika, Namibië
Halfvingergekko's
(Hemidactylus)
Gray, 1825
180
Wereldwijd
Hemiphyllodactylus Bleeker, 1860
49
Azië; India, Sri Lanka, Indonesië, Thailand, Maleisië, Singapore, Oceanië, Myanmar, Filipijnen, China, Taiwan, Papoea-Nieuw-Guinea, Nieuw-Caledonië, Loyaliteitseilanden, Tonga, Marquesaseilanden, Genootschapseilanden, Salomonseilanden, Fiji, Mauritius, Cambodja, Palau, Myanmar, Laos, Vietnam, Réunion en Rodrigues, geïntroduceerd in Japan en de Verenigde Staten (Hawaï)
Heteronotia Wermuth, 1965
5
Australië
Homopholis Boulenger, 1885
4
Afrika; Ethiopië, Kenia, Somalië, Tanzania, Zuid-Afrika, Mozambique, Zimbabwe
Kolekanos Haacke, 2008
1
Afrika; Angola
Lakigecko Torki, 2020
1
Midden-Oosten; Iran
Lepidodactylus Fitzinger, 1843
41
Australië en Azië; Taiwan, China, Sri Lanka, India, de Seychellen, Myanmar, Maleisië, Vietnam, Japan, Indonesië, Filipijnen, Palau, Nieuw-Guinea, Papoea-Nieuw-Guinea
Luperosaurus Gray, 1845
13
Azië; Indonesië, Filipijnen
Dwerggekko's
(Lygodactylus)
Gray, 1864
71
Afrika en Zuid-Amerika; Angola, Benin, Bolivia, Botswana, Brazilië, Burkina Faso, Burundi, Centraal-Afrikaanse Republiek, Congo-Kinshasa, Equatoriaal-Guinea, Eritrea, Ethiopië, Gabon, Gambia, Ghana, Guinea, Guinee-Bissau, Ivoorkust, Kameroen, Kenia, Liberia, Madagaskar, Malawi, Mali, Mozambique, Namibië, Nigeria, Oeganda, Paraguay, Rwanda, Senegal, Sierra Leone, Soedan, Somalië, Swaziland, Tanzania, Togo, Zambia, Zimbabwe, Zuid-Afrika
Matoatoa Nussbaum, Raxworthy & Pronk, 1998
2
Afrika; Madagaskar
Mediodactylus Szczerbak & Golubev, 1977
17
Azië, het Midden-Oosten en Europa; Rusland, Turkmenistan, Kazachstan, Iran, China, Oezbekistan, Tadzjikistan, Kirgizië, Italië, Albanië, Macedonië, Servië, Bulgarije, Griekenland, Hongarije, Turkije, Cyprus, Syrië, Jordanië, Anatolië, Oekraïne, Irak, Pakistan, India, Israël, Libanon, Jordanië
Microgecko Nikolski, 1907
8
Azië en het Midden-Oosten; Iran, Pakistan, India, Irak
Nactus Kluge, 1983
35
Azië en Afrika; Papoea-Nieuw-Guinea, Melanesië, Micronesië, Akiaki, Tuamotu, Fiji-eilanden, Rotuma, Samoa, Salomonseilanden, Nieuw-Caledonië, Loyaliteitseilanden, Vanuatu, Cookeilanden, Tonga, Guam, Indonesië, Australië, Mauritius, Round Island, Kei-eilanden, Réunion
Narudasia Methuen & Hewitt, 1914
1
Afrika; Namibië
Dikvingergekko's
(Pachydactylus)
Wiegmann, 1834
57
Afrika; Zuid-Afrika, Lesotho, Congo-Brazzaville, Congo-Kinshasa, Botswana, Namibië, Zimbabwe, Mozambique, Malawi, Zambia, Angola
Paragehyra Angel, 1929
4
Afrika; Madagaskar
Paroedura Günther, 1879
24
Afrika; Madagaskar, Comoren
Parsigecko Safaei-Mahroo, Ghaffari & Anderson, 2016
1
Midden-Oosten; Iran
Perochirus Boulenger, 1885
3
Eilanden in de Grote Oceaan waaronder Micronesië en Japan
Madagaskardaggekko's
(Phelsuma)
Gray, 1825
52
Afrika en Azië; Kenia, Mozambique, Tanzania, Zanzibar, Madagaskar, Mascarenen, Comoren. Seychellen, India (Andamanen en Nicobaren)
Pseudoceramodactylus Haas, 1957
1
Midden-Oosten; Bahrein, Iran, Oman, Saoedi-Arabië, Qatar, Koeweit, Verenigde Arabische Emiraten
Pseudogekko Taylor, 1922
10
Azië; Filipijnen
Ptenopus Gray, 1866
3
Afrika; Zuid-Afrika, Namibië, Botswana, Zimbabwe
Ramigekko Haacke, 1996
1
Afrika; Zuid-Afrika
Rhinogekko de Witte, 1973
2
Azië; Iran, Pakistan
Rhoptropella Boulenger, 1885
1
Afrika; Zuid-Afrika, Namibië
Rhoptropus Peters, 1869
9
Afrika; Namibië, Angola, Zuid-Afrika
Dunvingergekko's
(Stenodactylus)
Fitzinger, 1826
10
Afrika, het Midden-Oosten en Azië; Saoedi-Arabië, Qatar, Iran, Irak, Israël, Verenigde Arabische Emiraten, Oman, Jordanië, Koeweit, Marokko, Westelijke Sahara, Egypte, Algerije, Tunesië, Libië, Soedan, Senegal, Mauritanië, Mali, Eritrea, Niger, Jemen, Bahrein, Ethiopië, Kenia, Syrië
Tenuidactylus Shcherbak & Golubev, 1984
8
Azië, Europa en het Midden-Oosten; Azerbeidzjan, Iran, Afghanistan, Rusland, Kazachstan, Turkmenistan, Oezbekistan, Georgië (inclusief Abchazië), Armenië, Dagestan, Pakistan, Tadzjikistan, Oekraïne, Kirgizië, Mongolië, China, Afghanistan
Trachydactylus Haas & Battersby, 1959
2
Midden-Oosten; Oman, de Verenigde Arabische Emiraten, Jemen
Trigonodactylus Haas, 1957
4
Midden-Oosten; Saoedi-Arabië, Qatar, Verenigde Arabische Emiraten Oman, Bahrein, Koeweit, Iran, Jordanië, Jemen
Tropiocolotes Peters, 1880
12
Afrika en het Midden-Oosten; Marokko, Algerije, Tunesië, Libië, Egypte, Mauritanië, Niger, Somalië, Mali, Soedan, Tsjaad, Iran, Israël, Jordanië, Saoedi-Arabië, Oman, Ethiopië, Djibouti, Tsjaad
Urocotyledon Kluge, 1983
5
Afrika; Kameroen, Gabon, Congo-Brazzaville, Tanzania, Seychellen
Bladstaartgekko's
(Uroplatus)
Duméril, 1806
21
Afrika; Madagaskar

Bronvermelding