Gekkonidae

Gekkonidae
Cyrtodactylus samroiyot, exemplaar uit Nationaal Park Khao Sam Roi Yot, Thailand.
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Reptilia (Reptielen) Orde: Squamata (Schubreptielen) Onderorde: Lacertilia (Hagedissen) Infraorde: Gekkota (Gekko's)
Familie
Gekkonidae Gray, 1825
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Gekkonidae op Wikispecies
Portaal    Biologie Herpetologie

Gekkonidae zijn een familie van hagedissen die behoren tot de gekko's (Gekkota).

Naam en indeling

De wetenschappelijke naam van de groep werd voor het eerst voorgesteld door John Edward Gray in 1825.[1] In een vroegere indeling werden alle gekko's tot de familie Gekkonidae gerekend, maar op basis van nieuwe inzichten is de indeling rigoureus veranderd. De vroegere onderfamilies worden tegenwoordig als aparte families gezien, naast de Gekkonidae, en de slangachtige vertegenwoordigers van de familie heuppotigen (Pygopodidae) worden heden te dage beschouwd als sterk verwant aan deze andere families van gekko-achtigen. Al deze hagedissenfamilies worden in de orde infraorde gekko's (Gekkota) geplaatst.[2]

Gekkonidae zijn de grootste groep van gekko's, veel van de bekendste soorten behoren tot deze groep. Het is tevens een van de grootste families van de gewervelde dieren, er zijn in totaal ongeveer 1469 verschillende soorten verdeeld in 58 geslachten (november 2021). Enkele bekendere geslachten zijn de madagaskardaggekko's (Phelsuma), de halfvingergekko's (Hemidactylus), de dikvingergekko's (Pachydactylusi) en de bladstaartgekko's (Uroplatus). Er worden regelmatig nieuwe soorten ontdekt, zoals 96 soorten in 2020 en 64 soorten in 2021.[1]

Uiterlijke kenmerken en levenswijze

Vanwege het enorme soortenaantal en het wereldwijde verspreidingsgebied zijn er weinig gemeenschappelijke lichaamskenmerken en habitatspecialisaties die gelden voor het grootste deel van de groep. De meeste soorten zijn eierleggend, maar er zijn ook een aantal levendbarende groepen van Gekkonidae. Ook voor gekko's specifieke lichaamskenmerken zoals een verticale pupil en duidelijke hechtkussentjes aan de onderzijde van de poten komen niet bij alle soorten voor. Voorbeelden zijn dagactieve groepen van gekko's zoals de madagaskardaggekko's die een ronde pupil hebben en de soorten de woestijnen bewonen hebben geen hechtorganen onder hun poten omdat deze alleen maar zouden hinderen bij het lopen over het zand.

Verspreidingsgebied

Gekkonidae komen voornamelijk voor in Afrika en Azië, ook veel Europa voorkomende soorten behoren tot de Gekkonidae. Slecht weinig soorten komen voor in Australië en Oceanië.[1] Hier worden de gekko's vooral vertegenwoordigd door andere families zoals de Diplodactylidae, die daarnaast veel voorkomen in Nieuw-Caledonië. Andere families van gekko's komen uitsluitend voor in Australië, zoals de vertegenwoordigers van de Carphodactylidae en de heuppotigen komen naast Australië alleen voor in Nieuw-Guinea.

Geslachten

Tot de Gekkonidae worden de volgende geslachten gerekend, met de auteur, het soortenaantal en het verspreidingsgebied;

Naam	Auteur	Soorten	Verspreidingsgebied
Rotsgekko's (Afroedura)	Loveridge, 1944	32	Afrika; Angola, Botswana, Lesotho, Mozambique, Namibië, Swaziland, Zimbabwe, Zuid-Afrika, Zululand
Afrogecko	Bauer, Good & Branch, 1997	2	Afrika; Zuid-Afrika, Angola, Namibië, in Kameroen
Agamura	Blanford, 1874	2	Azië en het Midden-Oosten; Iran, Pakistan, Afghanistan
Ailuronyx	Fitzinger, 1843	3	Afrika; Seychellen
Rechtvingergekko's (Alsophylax)	Fitzinger, 1834	6	Azië; Mongolië, Rusland, Tadzjikistan, Kazachstan, Oezbekistan, Turkmenistan, Kirgizië, China, Afghanistan en Rusland, mogelijk in Iran
Altiphylax	Shcherbak & Yeriomtschenko, 1984	5	Azië; Rusland, Kirgizië, India, China, Pakistan, Afghanistan
Blaesodactylus	Boettger, 1893	4	Afrika; Madagaskar
Bunopus	Blanford, 1874	3	Azië en het Midden-Oosten; Syrië, Iran, Irak, Israël, Koeweit, Saoedi-Arabië, Verenigde Arabische Emiraten, Qatar, Oman, Jordanië, Afghanistan, Pakistan, Turkmenistan
Calodactylodes	Bauer & Günther, 1991	2	Azië; India, Sri Lanka
Chondrodactylus	Peters, 1870	6	Afrika; Rwanda, Tanzania, Mozambique, Malawi, Zambia, Zimbabwe, Botswana, Zuid-Afrika, Namibië, Angola, Kenia, Swaziland
Christinus	Wells & Wellington, 1983	3	Australië
Cnemaspis	Strauch, 1842	181	Azië en Afrika; Cambodja, Benin, Congo-Kinshasa, Equatoriaal-Guinea, Ethiopië, Ghana, Guinee, India, Indonesië, Ivoorkust, Kameroen, Kenia, Laos, Maleisië, Myanmar, Nigeria, Oeganda, Rwanda, Sierra Leone, Singapore, Soedan, Sri Lanka, Tanzania, Thailand, Togo, Vietnam
Crossobamon	Boettger, 1888	2	Azië; Afghanistan, Iran, Pakistan, Turkmenistan, Oezbekistan, Kazachstan, Tadzjikistan, Kirgizië, India
Cryptactites	Boulenger, 1910	1	Afrika; Zuid-Afrika
Cyrtodactylus	Gray, 1827	314	Australië en Azië; Bhutan, Cambodja, China, Filipijnen, India, Indonesië, Laos, Maleisië, Myanmar, Nepal, Pakistan, Papoea-Nieuw-Guinea, Salomonseilanden, Sri Lanka, Thailand, Vietnam
Cyrtopodion	Fitzinger, 1834	24	Azië, Afrika en het Midden-Oosten; Turkije, Egypte, Israël, Irak, Iran, Saoedi-Arabië, Oman, Verenigde Arabische Emiraten, Koeweit, Qatar, Ethiopië, Eritrea, Soedan, India, Pakistan, Jordanië, Afghanistan, China
Dixonius	Bauer, Good & Branch, 1997	13	Azië; Vietnam, Cambodja, Thailand, Laos
Dravidogecko	Smith, 1933	7	Azië; India
Ebenavia	Boettger, 1878	6	Afrika; Madagaskar, Comoren, Tanzania (Pemba)
Elasmodactylus	Boulenger, 1894	2	Afrika; Tanzania, Zimbabwe, Mozambique, Congo-Kinshasa, Zambia
Geckolepis	Grandidier, 1867	4	Afrika; Madagaskar
Gehyra	Gray, 1834	67	Azië, Australië en Oceanië; Sri Lanka, India, Thailand, Vietnam, Maleisië, Cambodja, China, Taiwan, Japan, Oceanië, Filipijnen, Singapore, Palau, Nieuw-Guinea, Indonesië, Oost-Timor, Samoa, Fiji-eilanden, Tonga-eilanden, Toga, Papoea-Nieuw-Guinea, Genootschapseilanden, Melanesië, Cocoseilanden, Rotuma, Micronesië, Christmaseiland, Guam, Salomonseilanden, Nieuw-Caledonië, Polynesië, Marianen, Australië
Gekko	Laurenti, 1768	81	Azië; Bangladesh, Admiraliteitseilanden, Bangladesh, Bhutan, Bismarck-archipel, Brunei, Cambodja, China, Filipijnen, India, Indonesië, Japan, Korea, Laos, Maleisië, Myanmar, Nepal, Nicobaren, Oceanië, Oost-Timor, Palau, Papoea-Nieuw-Guinea, Salomonseilanden, Santa Cruzeilanden, Singapore, Taiwan, Thailand, Vietnam
Goggia	Bauer, Good & Branch, 1997	10	Afrika; Zuid-Afrika, Namibië
Halfvingergekko's (Hemidactylus)	Gray, 1825	180	Wereldwijd
Hemiphyllodactylus	Bleeker, 1860	49	Azië; India, Sri Lanka, Indonesië, Thailand, Maleisië, Singapore, Oceanië, Myanmar, Filipijnen, China, Taiwan, Papoea-Nieuw-Guinea, Nieuw-Caledonië, Loyaliteitseilanden, Tonga, Marquesaseilanden, Genootschapseilanden, Salomonseilanden, Fiji, Mauritius, Cambodja, Palau, Myanmar, Laos, Vietnam, Réunion en Rodrigues, geïntroduceerd in Japan en de Verenigde Staten (Hawaï)
Heteronotia	Wermuth, 1965	5	Australië
Homopholis	Boulenger, 1885	4	Afrika; Ethiopië, Kenia, Somalië, Tanzania, Zuid-Afrika, Mozambique, Zimbabwe
Kolekanos	Haacke, 2008	1	Afrika; Angola
Lakigecko	Torki, 2020	1	Midden-Oosten; Iran
Lepidodactylus	Fitzinger, 1843	41	Australië en Azië; Taiwan, China, Sri Lanka, India, de Seychellen, Myanmar, Maleisië, Vietnam, Japan, Indonesië, Filipijnen, Palau, Nieuw-Guinea, Papoea-Nieuw-Guinea
Luperosaurus	Gray, 1845	13	Azië; Indonesië, Filipijnen
Dwerggekko's (Lygodactylus)	Gray, 1864	71	Afrika en Zuid-Amerika; Angola, Benin, Bolivia, Botswana, Brazilië, Burkina Faso, Burundi, Centraal-Afrikaanse Republiek, Congo-Kinshasa, Equatoriaal-Guinea, Eritrea, Ethiopië, Gabon, Gambia, Ghana, Guinea, Guinee-Bissau, Ivoorkust, Kameroen, Kenia, Liberia, Madagaskar, Malawi, Mali, Mozambique, Namibië, Nigeria, Oeganda, Paraguay, Rwanda, Senegal, Sierra Leone, Soedan, Somalië, Swaziland, Tanzania, Togo, Zambia, Zimbabwe, Zuid-Afrika
Matoatoa	Nussbaum, Raxworthy & Pronk, 1998	2	Afrika; Madagaskar
Mediodactylus	Szczerbak & Golubev, 1977	17	Azië, het Midden-Oosten en Europa; Rusland, Turkmenistan, Kazachstan, Iran, China, Oezbekistan, Tadzjikistan, Kirgizië, Italië, Albanië, Macedonië, Servië, Bulgarije, Griekenland, Hongarije, Turkije, Cyprus, Syrië, Jordanië, Anatolië, Oekraïne, Irak, Pakistan, India, Israël, Libanon, Jordanië
Microgecko	Nikolski, 1907	8	Azië en het Midden-Oosten; Iran, Pakistan, India, Irak
Nactus	Kluge, 1983	35	Azië en Afrika; Papoea-Nieuw-Guinea, Melanesië, Micronesië, Akiaki, Tuamotu, Fiji-eilanden, Rotuma, Samoa, Salomonseilanden, Nieuw-Caledonië, Loyaliteitseilanden, Vanuatu, Cookeilanden, Tonga, Guam, Indonesië, Australië, Mauritius, Round Island, Kei-eilanden, Réunion
Narudasia	Methuen & Hewitt, 1914	1	Afrika; Namibië
Dikvingergekko's (Pachydactylus)	Wiegmann, 1834	57	Afrika; Zuid-Afrika, Lesotho, Congo-Brazzaville, Congo-Kinshasa, Botswana, Namibië, Zimbabwe, Mozambique, Malawi, Zambia, Angola
Paragehyra	Angel, 1929	4	Afrika; Madagaskar
Paroedura	Günther, 1879	24	Afrika; Madagaskar, Comoren
Parsigecko	Safaei-Mahroo, Ghaffari & Anderson, 2016	1	Midden-Oosten; Iran
Perochirus	Boulenger, 1885	3	Eilanden in de Grote Oceaan waaronder Micronesië en Japan
Madagaskardaggekko's (Phelsuma)	Gray, 1825	52	Afrika en Azië; Kenia, Mozambique, Tanzania, Zanzibar, Madagaskar, Mascarenen, Comoren. Seychellen, India (Andamanen en Nicobaren)
Pseudoceramodactylus	Haas, 1957	1	Midden-Oosten; Bahrein, Iran, Oman, Saoedi-Arabië, Qatar, Koeweit, Verenigde Arabische Emiraten
Pseudogekko	Taylor, 1922	10	Azië; Filipijnen
Ptenopus	Gray, 1866	3	Afrika; Zuid-Afrika, Namibië, Botswana, Zimbabwe
Ramigekko	Haacke, 1996	1	Afrika; Zuid-Afrika
Rhinogekko	de Witte, 1973	2	Azië; Iran, Pakistan
Rhoptropella	Boulenger, 1885	1	Afrika; Zuid-Afrika, Namibië
Rhoptropus	Peters, 1869	9	Afrika; Namibië, Angola, Zuid-Afrika
Dunvingergekko's (Stenodactylus)	Fitzinger, 1826	10	Afrika, het Midden-Oosten en Azië; Saoedi-Arabië, Qatar, Iran, Irak, Israël, Verenigde Arabische Emiraten, Oman, Jordanië, Koeweit, Marokko, Westelijke Sahara, Egypte, Algerije, Tunesië, Libië, Soedan, Senegal, Mauritanië, Mali, Eritrea, Niger, Jemen, Bahrein, Ethiopië, Kenia, Syrië
Tenuidactylus	Shcherbak & Golubev, 1984	8	Azië, Europa en het Midden-Oosten; Azerbeidzjan, Iran, Afghanistan, Rusland, Kazachstan, Turkmenistan, Oezbekistan, Georgië (inclusief Abchazië), Armenië, Dagestan, Pakistan, Tadzjikistan, Oekraïne, Kirgizië, Mongolië, China, Afghanistan
Trachydactylus	Haas & Battersby, 1959	2	Midden-Oosten; Oman, de Verenigde Arabische Emiraten, Jemen
Trigonodactylus	Haas, 1957	4	Midden-Oosten; Saoedi-Arabië, Qatar, Verenigde Arabische Emiraten Oman, Bahrein, Koeweit, Iran, Jordanië, Jemen
Tropiocolotes	Peters, 1880	12	Afrika en het Midden-Oosten; Marokko, Algerije, Tunesië, Libië, Egypte, Mauritanië, Niger, Somalië, Mali, Soedan, Tsjaad, Iran, Israël, Jordanië, Saoedi-Arabië, Oman, Ethiopië, Djibouti, Tsjaad
Urocotyledon	Kluge, 1983	5	Afrika; Kameroen, Gabon, Congo-Brazzaville, Tanzania, Seychellen
Bladstaartgekko's (Uroplatus)	Duméril, 1806	21	Afrika; Madagaskar

Bronvermelding

Referenties

1. The Reptile Database - Peter Uetz & Jakob Hallermann, Gekkonidae.
2. The Reptile Database - Peter Uetz & Jakob Hallermann, Lizards (Sauria).

Bronnen

• (en) – Peter Uetz & Jakob Hallermann - The Reptile Database – Gekkonidae - Website Geconsulteerd 17 november 2021