|
Orés
Orés ye un municipio aragonés en a comarca de Cinco Villas (en o norueste d'a provincia de Zaragoza). Perteneixe a o partiu chudicial d'Exeya d'os Caballers, y fa parte d'a comarca de Cinco Villas. O suyo termin municipal tien una superficie de 54,5 km² con una población de dreito de 107 habitadors (INE 2011) y una densidat d'1,96 hab/km². A suya población permanent ye menor. O codigo postal ye 50619. CheografíaSe troba a una distancia de 104 km d'a ciudat de Zaragoza, a capital d'a suya provincia y d'Aragón, y a 28 km d'Exeya d'os Caballers, a capital de Cinco Villas y d'o suyo partiu chudicial. As suyas coordenadas cheograficas son: 42º 17' N, 1º 00' O. A suya altaria ye de 647 metros sobre o livel d'a mar, chunto a lo río Orés. Ye clavau en o piet d'a Sierra de Luna, entre os ríos Farasdués u Agonías y Arba de Biel. Luengas y parlasDende o punto de vista lingüistico se troba en a buega entre l'aragonés y o castellano, drento de o dominio lingüistico castellano pero con un substrato lexico rico y amplo, encara que ya no se conserva rasgos morfosintacticos de l'aragonés como l'emplego d'os articlos definius y o complemento en/ne que si s'han conservau en localidaz cercanas como O Frago y Biel. ClimatolochíaTemperatura meya anyal, 12,5°. Plevida anyal, 600 mm. Demografía
A meyaus d'o sieglo XX, a Guerra Civil primero, y a industrialización mas entadebant, con l'atracción d'as grans ciudaz, entre ellas Zaragoza, fan decreixer a escape a población, mas que mas a partir d'os anyos sixanta, dica plegar en a población actual. HistoriaOs primers habitadors conoixius d'o territorio en do s'asienta Orés estioron os bascons. Enta part d'o sieglo VIII aC o territorio estió ocupau temporalment por os suessetans, y mas entadebant plegoron as dominacions romana y visigoda, y a musulmana, encara que o suyo dominio efectivo no ye platero. Orés estió un lugar de Luesia dica a Lei de nueva planta d'as Corz de Cádiz (1834). Estió en poder d'os musulmans por 210 anyos de contino, ya que en 933 fue liberada por o rei don Sancho Abarca, de conchunta con a villa de Luesia y os atros lugars d'ista: Farasdués y Asín. As guerras con os musulmans continoron y istos lugars cambioron de mans cuantas vegadas, quedando en una situación penible. Asinas, en veyendo a pobra situación en que se trobaban, don Sancho III lo Mayor reedificó a villa de Luesia en l'anyo 1030, dimpués d'haber edificau a ilesia de Sant Salvador d'a mesma villa (1014). O rei de Navarra Sancho III establió a buega sudoriental d'os suyos dominios en a cercana villa de Biel, con o que en establir-se o nuclio inicial d'o Reino d'Aragón, por legación testamentaria d'iste rei a Remiro I d'Aragón, a muga sud d'o reino s'establió en as vecinas villas d'Uncastiello, Luesia y Biel. Asinas, Orés estió entre muito tiempo territorio buegant entre os reinos cristiano y musulmán. A villa de Luesia, igual como os lugars d'Orés, Farasdués y Asín, perteneixioron a la corona reyal dica l'anyo 1270, alto u baixo, reservando-se ta ella os diezmos y primicias d'os mesmos. Por ixos anyos fación donación o rei Don Chaime I d'istas poblacions, con as suyas primicias respectivas, a Donya Teresa Gil de Vidaure y a o suyo fillo Don Pedro. Orés se separó d'ista churisdicción de Luesia en chinero de 1337, por orden de Pero IV, estando confiscada a Pero de Xerica (nieto de l'anterior) y dada a Beltrán del Valle, encara que sería recuperada dimpués por Don Pedro. Don Pedro, nieto de Donya Teresa, o 27 d'abril de 1368 donó por testamento a villa de Luesia y os lugars d'Orés y Farasdués a lo bispe de Zaragoza (Don Lope Ferrández de Luna, IV arcebispe de Zaragoza). Dimpués de 642 anyos sin primicias, en 1575 as ilesias d'istos lugars consiguioron con bula papal que s'ingresasen en as suyas cuentas 500 ducaus d'as primicias que s'empochaba l'arcebispe. Isto ye prou important, dau que, encara que a propiedat d'as tierras perteneixió succesivament a las personas y entidaz debanditas, os lugars pendeban, eclesiasticament, primero en a diocesi de Pamplona (dende o sieglo X dica o XVIII) y dimpués en a diocesi de Chaca. Dende o punto de vista politico-administrativo, se trobaba en a sobrecullida de Tarazona (sieglo XV), vereda de Tarazona (sieglo XVIII) y correchimiento de Cinco Villas (1711-1833). Flora y faunaEntre as matas destaca l'aranyonera, o escarrón, l'adelfilla (hierba espigada), o buixo, o chinipro, a modrollera, a sabina, a cardonera, a fraga salvachina, l'allaca y bellas matas aromaticas como lo espligo, romero u estremoncillo. Entre os árbols puet nombrar-se l'urmo común, a carrasca y bellas variedaz de pino como o (pino royo, o pino carcallo y o pino carrasco). Como especies animals trobamos aquí l'aliga reyal, l'aliga perdicera, o bobón, a voleta, o vueitre, o esparvel, a paniquesa, o fardacho ocelau, o melón y o gato montesino. Entre os animals de cazata, ye frecuent o chabalín y tamién se i troba o corzo, o ciervo, o conello, a perdiz y a becada. Tradicions
AdministraciónReparto de concellersO concello d'Orés ye formau actualment por 5 concellers.
Alcaldes
MolimentosA Ilesia de Sant Chuan Baptista d'Orés, una ilesia en estilo barroco adedicada a Sant Chuan Baptista, que ye la ilesia parroquial d'o lugar.[6] Fiestas
Referencias
Veyer tamiénVinclos externos
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
