|
Os latinismos en bavaro (en bavaro Latein im Boarischn) son as parolas d'orichen latino que son presents en a luenga bavara.
En as actuals Bavera y Austria se charró latín en os sieglos III y IV. O latín manimenos chugó un papel important en ista rechión antis y dimpués d'iste periodo. Asinas o latín tenió una gran influyencia no nomás en o bavaro, sino tamién en en atras luengas chermanicas y profés en o desenvolique d'as luengas romances charradas d'antis mas en istas rechions.
Lista
Aquí se puet veyer una lista de parolas bavaras d'orichen latino. En a tabla apareixen amás as parolas equivalents en latín y o suyo significau.
| Bavaro |
Orichen (latín) |
Aragonés
|
| akkrat, aggradd |
accuratus |
chustament
|
| Brezn |
bracchium |
pan con forma de lazo
|
| Buttn |
buttina, a traviés d'o latín vulgar buttis, buttia |
cesta de fusta
|
| dorkln, torkeln |
torculare |
tremolar
|
| fad |
fatuus, a traviés d'o francés fade |
desucau, aburriu, poco intresant en aragonés deriva en fato
|
| Enzian |
gentiana, a traviés d'o bavaro antigo encian |
chanzana/chonzana
|
| Faschiats, Faschierts[1] |
farcire, a traviés d'o francés farce |
carne capolada
|
| fei |
finis a traviés de fin |
real, autentico, feito
|
| griawe, griawig[2] |
creber, -bra, -brum |
comodo
|
| Gschdieß |
excusare, a traviés d'o francés excuse y l'italiano scusa |
Ye una carta d'o Tarot (en alemán Sküs/Skys). Se fa servir tamién a exprisión ia an Gschdieß gebm/rei(bm), literalment desincusar-se, con o significau de "rematar una relación con una persona".[3]
|
| Gspusi (mfn) |
sponsus, sponsa |
aimant, en aragonés deriva en esposo, esposa
|
| Guglhupf, Gugelhupf (m) |
cuculla |
pastel feito con una masa de levadura
|
| Gurgl, Guagl, Gurgel (m) |
gurgulio, a traviés d'o bavaro antigo gurgula |
garganchón, en aragonés deriva en gorga
|
| Kaisa (m) |
Caesar = C. Julius Caesar, a traviés d'o gotico kaisar |
emperador
|
| Kersch (m) |
cerasus |
ciresa
|
| Kistn (f) |
cista |
arca, en aragonés deriva en cesta
|
| Most |
(vinum) mustum |
mosto
|
| rar |
rarus |
raro
|
| Pfund (n) |
pondo, pondus, a traviés d'o gotico pund |
libra, meyo kilo, tamién existen as faltadas "Pfundshamme" y "Pfundssau (-erei)"
|
| pfundig |
pondo, pondus, se veiga l'orichen de Pfund |
fantastico, tamién existen as exprisions "Pfundskerl" (persona eixemplar), "Pfundsgaudi" (muito goyo)
|
| Ploo (Plahe, Blahe), Plochn, Plochad |
floccus |
lona, en aragonés deriva en floco
|
| Proll (m) |
proletarius |
fato d'o lugar, en aragonés deriva en proletario
|
| pressiern, pressian |
pressare, a traviés d'o francés presser |
pretar, apreto
|
| Radi (m) |
Radix, -icis |
rabano en aragonés deriva en radiz
|
| Riwisl, Ribisel (f) |
ribes [4]; de l'arabe ribas (Rhabarba) |
ruibarbo, en checo ye "rybiz", en hongaro "ribszke"
|
| Semme, Semmel (f) |
simila, a traviés d'o bavaro antigo semela |
panet de trigo, en aragonés deriva en simient
|
| Servus, Serwas, Sers |
servus |
Saludo bavaro, en aragonés deriva en siervo
|
| Spezi, Spezl (m) |
amicus specialis |
(buen) amigo, literalment amigo especial
|
| strawanzn, Strawanza (m) |
extravagans, a traviés d'o latín medieval extravagari |
dondiar, persona que ye siempre dondiando, en aragonés deriva en extravagant
|
| vamoledeien |
maledicere de "malus" y "dicere" |
maldecir
|
| Weila, Weiler |
villari, a travies de villa y d'o bavaro antigo wilari |
lugar chicorron, en aragonés deriva en villa
|
| wif |
vivus, -a, -um |
agudo, saputo, existe tamién l'adchectivo "wifzagg"
|
Referencias
- ↑ (de) Universidat d'Augsburgo, Departamento de Chermanistica, Gebratener Fleischkloß
- ↑ Sobre l'orichen de "griawe" bi ha cuantas hipotesis, denguna no ye segura. Se veiga: Adam Härdl: Lateinische Überreste im bairischen Dialekt.
- ↑ Artmann diz: [...] Ausdruck für den Abbruch eines Liebesverhältnisses. En aragonés: "crebar una relación sentimental"
- ↑ (de) Friedrich Kluge: Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache; 23. erweiterte Auflage, Walter de Gruyter, 1999
Se veiga tamién
|
