Aragonés d'o Semontano de Balbastro

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Aragonés d'o Semontano de Balbastro
Variedaz de l'aragonés
Situación d'o semontanés de Balbastro
Localización cheografica
Estau	{{{estau}}}
País	Aragón
Rechión	{{{rechión}}}
Parlau en	Semontano de Balbastro
Lugars principals	Nabal, Lo Grau, Costeán, Balbastro, Castillazuelo, Salas Altas, Salas Baixas, Colungo, Alquezra, Adauesca, Santa María de Dulzis, Pozán, Peraltiella, Azara, Aflor, Abiego, Ponzano, Ascellas, Barbunyals y Biarche
Estatus
Atras denominacions	{{{atras denominacions}}}
Charradors
Oficial en	{{{oficial}}}
Reconoixiu en	{{{reconoixiu}}}
Regulau por	{{{regulau}}}
Vitalidat	Meya
Literatura
Escritors principals	Chuana Coscujuela
Rasgos dialectals	Aragonés semontanés
Clasificación lingüistica
Indoeuropea Romance Romance occidental Occitanorromanica u iberorromanica Aragonés Meridional Aragonés d'o Semontano de Balbastro
ISO 639-1	{{{iso1}}}
ISO 639-2	{{{iso2}}}
ISO 639-3	{{{iso3}}}
SIL	{{{sil}}}

L'aragonés d'o Semontano de Balbastro ye l'aragonés semontanés que se charra en Nabal, Lo Grau, Costeán, Balbastro, Castillazuelo, Salas Altas, Salas Baixas, Colungo, Alquezra, Adauesca, Santa María de Dulzis, Pozán, Peraltiella, Azara, Azlor, Abiego, Ponzano, Ascellas, Barbunyals y Biarche.

No existe deseparación cheografica neta con atras variedaz d'aragonés meridional, o feito de fer ista distinción ye por razons cheograficas d'explicar os rasgos que se veyen es estudios filolochicos de cada comarca u parzana, caracters no necesariament diferents d'a comarca u parzana d'o costato.

Morfolochía

Existe articlo o, os, a, as, cheneral en aragonés. Manimenos en bels lugars trobamos dezaga vocal ro, ros, ra, ras:

• Antes de ra guerra
• Tiene ra casa aquí

Apareixe en o baixo Vero (Colungo, Buera, Guerta, Pozán, Castillazuelo), en Salas Altas, Salas Baixas, Rodellar, As Almunias). Tamién ye rechistrato en Biarche (ya no s'emplega), Sant Pelegrín, Val de Nocito, Coscullano y Abiego, ya fuera d'a comarca.

En Lo Grau, Nabal, Cosculluela de Fantova, Oz y Costeán existe a forma lo, los, la, las.

S'emplega o pronombre tos, como ye normal en a zona oriental, en cuenta de vos, l'orichinal, y que huei ye propio d'a zona occidental.

O present d'o verbo fer se fa como en aragonés estandar, a diferencia d'o semontano d'Ayerbe: foi, fas, fa, femos, fez, fan

O pasato imperfecto d'indicativo d'o verbo estar-ser en cambeo ha perdito a diftongación (en o güegal baixorribagorzano no diftonga) y se fa como en castellano: era, eras, era, eramos, eraz, eran

O preterito perfecto de subchuntivo se fa como en belsetán y benasqués: sía, sías, sía, siamos, siaz, sían.

O diminutivo -et se pronuncia /-ed/.

Como repuis de participios en –ato, -ito tenemos tozal de Lo Pingato, en o termin municipal de Costeán.

Se documenta l'uso d'a preposición cuentra, d'uso en textos medievals y que seguntes Chabier Tomás Arias debeba estar cheneral en os lugars en o curso d'os ríos Vero y Alcanadre.

Bibliografía

• Chesús de Mostolay: El aragonés en el Somontano de Barbastro. Aneto publicaciones, 2007

Variedatz meridionals de l'aragonés
Ayerbense | Aragonés d'o Semontano de Balbastro incluindo o Navalés | Aragonés d'o Viello Sobrarbe

• Datos: Q13048390