สมัญญานาม

สมัญญานาม
ชื่อภาษาจีน
อักษรจีนตัวเต็ม	諡號
อักษรจีนตัวย่อ	谥号
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน shì hào จู้อิน ㄕˋ ㄏㄠˋ
ชื่อภาษาเวียดนาม
จื๋อโกว๊กหงือ	thụy hiệu
จื๋อฮ้าน	諡號
ชื่อภาษาเกาหลี
ฮันกึล	시호
ฮันจา	諡號
การถอดเสียง อาร์อาร์ siho เอ็มอาร์ siho
ชื่อภาษาญี่ปุ่น
คันจิ	諡号
คานะ	しごう
การถอดเสียง โรมาจิ shigō

สมัญญานาม หรือ ชื่อเฮ่า คือนามที่แต่งตั้งให้บุคคลที่เสียชีวิตไปเพื่อบ่งบอกถึงการกระทำในช่วงที่มีชีวิตอยู่[1]

สำหรับยุคราชวงศ์จักรวรรดิ เมื่อสมเด็จพระจักรพรรดิหรือสมเด็จพระจักรพรรดินีเสด็จสวรรคต เหล่าราชบัณฑิตก็จะรวมตัวกันประชุมเพื่อคัดสรรพระราชสมัญญานามและเมื่อมีฉันทามติก็จึงนำขึ้นทูลเกล้าถวายแด่องค์จักรพรรดิในรัชกาลปัจจุบันเพื่อทรงมีพระราชวินิจฉัยเห็นชอบ แล้วจึงประกาศใช้

สำหรับพระราชวงศ์ เมื่อสิ้นพระชนม์แล้ว ก็จะได้รับพระราชทานพระสมัญญานามจากสมเด็จพระจักรพรรดิ ตัวอย่างเช่น กงชินอ๋อง (恭亲王) ทรงได้รับพระราชทานพระสมัญญานามว่า จง (忠) แปลว่า ภักดี, ซื่อสัตย์

สำหรับขุนนาง เมื่อถึงแก่กรรม ก็จะได้รับพระราชทานสมัญญาจากราชสำนัก ตัวอย่างเช่น จูกัดเหลียง ได้รับพระราชทานสมัญญานามว่า จงอู่โหฺว (忠武侯 Zhōngwǔ hóu)[2]

ในยุคแรกเริ่มสมัญญานามนั่นยังมีความยาวไม่มาก และสมัยต่อมาสมัญญานามก็เริ่มมีความยาวมากขึ้นเรื่อยๆ ตัวอย่างเช่น

สมเด็จพระจักรพรรดินีเซี่ยวกงเหริน

พระราชสมัญญานาม
แบบเต็ม	เซี่ยวกงซวนฮุ่ยเหวินซู่ติ้งอวี้ฉือฉุนชินมู่จ้านเทียนเฉิงเซิ่งเหรินหวงโฮ่ว 孝恭宣惠溫肅定裕慈純欽穆贊天承聖仁皇后
แบบสั้น	"เซี่ยวกงเหรินหวงโฮ่ว" (孝恭仁皇后)

สมเด็จพระจักรพรรดิหมิงไท่จู่

พระราชสมัญญานาม
แบบเต็ม	ไคเทียนสิงเต้าจ้าวจี้ลี่จี๋ต้าเซิ่งจื้อเสินเหรินเหวินอี้อู่จวิ้นเต๋อเฉิงกงเกาหวงตี้ 開天行道肇紀立極大聖至神仁文義武俊德成功高皇帝
แบบสั้น	"เกาหวงตี้" (จีน: 高皇帝; พินอิน: gāo huángdì)

ในบันทึกส่วนใหญ่นิยมนำเอาพระอารามนามและสมัญญานามมารวมเข้าด้วยกัน ซึ่งพระอารามนามจะถูกวางไว้ก่อน ตัวอย่าง

พระราชอารามนาม	พระราชสมัญญานาม	รวมกัน
สมเด็จพระจักรพรรดิหงอู่
ไท่จู่ (太祖)	เกาหวงตี้ (高皇帝)	ไท่จู่เกาหวงตี้ (太祖高皇帝)
สมเด็จพระจักรพรรดิคังซี
เซิ่งจู่ (聖祖)	เหรินหวงตี้ (仁皇帝)	เซิ่งจู่เหรินหวงตี้ (聖祖仁皇帝)

ประเภทสมัญญานาม

สมัญญานามสามารถแบ่งได้ 3 ประเภท

ประเภทยกย่อง
อักษร	ความหมาย	สำหรับ	ผู้ได้รับ	หมายเหตุ
เหวิน (文)	คุณธรรม, ความรู้ (วรรณกรรม, ภาษา)	ผู้เคารพหลักศีลธรรม มีความอ่อนน้อมเป็นเลิศ การกระทำดีด้วยซื่อสัตย์มีจิตเมตตา การปกครองด้วยคุณธรรม ผู้ใส่ใจการปกครองและประชาชน	จักรพรรดิสุยเหวิน	หนึ่งในสมัญญานามที่มีเกียรติที่สุด
อู่ (武)[3]	หาญกล้า	ผู้หาญกล้ายึดมั่นในความถูกต้อง ผู้รักษาความสงบและความยุติธรรม การปกครองด้วยปัญญาตั้งมั่นในศีลธรรม ผู้ขยายขอบขัณฑสีมา ผู้มากด้วยบารมีอันยิ่งใหญ่		หนึ่งในสมัญญานามที่มีเกียรติที่สุด
เฉิง (诚)	สัตย์ซื่อจริงใจ	การมีคุณธรรมอันบริสุทธิ์ การมีคุณธรรมที่เที่ยงตรง การปกครองด้วยความสัตย์ซื่อจริงใจ การยึดมั่นในคุณธรรม การชี้นำผู้อื่นด้วยความซื่อสัตย์ การจริงใจไม่หลอกลวง การทำดีโดยไม่หวังผล	จักรพรรดิจิ้นเฉิง	มาจากพระนามของพระเจ้าชางทัง
กง (恭)	นับถือ	การยกย่องคนที่มีคุณธรรม การให้เกียรติผู้อาวุโส การทำหน้าที่ด้วยความสัตย์ซื่อ	จักรพรรดิเว่ย์กง
อี้ (懿)	ความดีงาม	ผู้ที่มีความเมตตากรุณาการุณย์ ปกครองประชาชนด้วยคุณธรรมบริสุทธิ์	พระเจ้าโจวอี้
จิ่ง (景)[4]	สง่างาม (มุมมอง, ทิวทัศน์)	ผู้ที่ช่วยเหลือประชาชนอย่างชอบธรรม การประสบความสำเร็จโดยยึดมั่นในคุณธรรม ผู้มีคุณธรรมน่ายกย่อง ผู้ปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเที่ยงตรง
ฮุ่ย (惠)	เมตตา	การมีความกรุณาเมตตาต่อประชาชน การปกครองใส่ใจถึงความเป็นอยู่ของประชาชน ผู้ที่ปฏิบัติต่อผู้คนด้วยความเมตตากรุณา
ทัง (湯)	ฟื้นฟู, ชี้นำ (ซุป, น้ำร้อน)	ผู้ที่ปราบปรามสิ่งชั่วร้ายและปัดเป่าความทุกข์ การมีคุณธรรม เป็นนักปกครองที่ดี		มาจากพระนามของพระเจ้าชางทัง
หมิง (明)	สว่าง, ชัดเจน, แจ่มใส, รุ่งโรจน์	ผู้ที่มีน้ำใจและมองการณ์ไกล การปกครองที่โปร่งใสและมีความยุติธรรม
มู่ (穆)[5]	ทรงธรรม	การปฏิบัติตามคุณธรรมและยึดมั่นในสิ่งที่ถูกต้อง การปกครองที่สงบสุข ผู้สร้างสมดุลการปกครอง แผ่นดินสี่ทิศมั่นคง ผู้ขจัดอธรรมทั้งใกล้และไกล
เกา (高)	สูง	ผู้มีคุณธรรมครอบคลุมสรรพสิ่ง การกระทำคุณงามความดีที่ยิ่งใหญ่ ผู้มีอำนาจเสมอฟ้า		หนึ่งในสมัญญานามที่มีเกียรติที่สุด
หวน (桓)[6]	มั่นคง (ไม้, ต้นไม้)	ผู้บุกเบิกขยายดินแดน
ประเภทติเตียน
อักษร	ความหมาย	สำหรับ	ผู้ได้รับ	หมายเหตุ
หยาง (煬)	เผาผลาญ	ผู้ละทิ้งธรรมจริยาและไม่เอาใจใส่ประชาชน การละเลยไม่ใส่ใจในหน้าที่การปกครอง การปกครองที่ทำให้ประชาชนตกอยู่ในความลำบาก การไม่ยึดมั่นในหลักการยุติธรรม ผู้ที่ต่อต้านสวรรค์และกดขี่ประชาชน	จักรพรรดิสุยหยาง
ประเภทสงสาร
อักษร	ความหมาย	สำหรับ	ผู้ได้รับ	หมายเหตุ
อาย (哀)	คร่ำครวญ	การสูญเสียบุพการีในวัยเยาว์ หรือเป็นกำพร้า การขาดคุณธรรมความดีงาม การไม่สามารถสร้างคุณธรรมได้ การเผชิญกับความทุกข์ยากเกินกว่าจะทนได้ การจบชีวิตลงอย่างไม่ยุติธรรม	จักรพรรดิฮั่นอาย
เต้า (悼)	อาลัย	ผู้ที่ละเว้นต่อการเซ่นไหว้บรรพบุรุษ ผู้ที่จากไปก่อนถึงวัยแก่ชรา ผู้ที่จากไปก่อนถึงวัยกลางคน
หมิน (愍)	สงสาร	ผู้ที่ต้องประสบเคราะห์กรรมต่างๆในช่วงที่มีชีวิตอยู่
ชาง (殤)	โศกเศร้า	ผู้ที่ล่วงลับไปก่อนวัยอันควรโดยไม่มีผลงานมากนัก

สมัญญานามในญี่ปุ่น

เมื่อจักรพรรดิญี่ปุ่นเสด็จสวรรคต จะได้รับพระราชสมัญญานาม โดยญี่ปุ่นมีหลักการตั้งสมัญญานามแบ่งออกได้หลายประเภท เช่น

สมัญญานามแบบจีน

สืบเนื่องจากญี่ปุ่นได้รับอิทธิพลมาจากประเพณีการตั้งสมัญญานามให้ผู้ที่ถึงแก่กรรมในสมัยราชวงศ์ถัง ซึ่งนิยมใช้อักษรเพียง 2 ตัว เช่น จักรพรรดิจิมมุ (神武天皇), จักรพรรดิโคเม (孝明天皇), จักรพรรดินีเก็มเม (元明天皇), หรือ จักรพรรดินินโก (仁孝天皇)[7]

สมัญญานามแบบญี่ปุ่น

เป็นนามที่ใช้เรียกจักรพรรดิและบุคคลสำคัญในญี่ปุ่น นิยมใช้อักษรหลายตัว เช่น จักรพรรดิคามุยามาโตะอิวาเรบิโกะโนะ (神日本磐余彦天皇), จักรพรรดิโอฮัตสึเซะวากาตาเกรุ (大泊瀬幼武天皇) และ จักรพรรดินีนาถยามาโตะเนโกะทากามิซูกิโยตาราชิฮิเมะ (日本根子天津御代豊国成姫)[8]

ต่อมาในช่วงปลายยุคเฮอังความนิยมสมัญญานามแบบญี่ปุ่นค่อยๆลดลง จนกระทั้งเมื่อจักรพรรดิโคกากุสวรรคตในช่วงปลายสมัยเฮอัง พระองค์ทรงได้รับการเฉลิมพระราชสมัญญานามแบบจีน ทำให้การตั้งสมัญญานามแบบญี่ปุ่นจึงหมดความนิยมลง

การเฉลิมพระราชสมัญญานามแด่พระเจ้าแผ่นดินญี่ปุ่นครั้งล่าสุดคือ เมื่อวันที่ 31 มกราคม ค.ศ. 1989 เป็นการประกาศพระราชสมัญญานามทางการแด่จักรพรรดิโชวะ (昭和天皇) อันเป็นสมัญญานามแบบจีน[9]

อ้างอิง

1. Nordvall, L. Christian (2020)."The Inconsistent Translation of Posthumous Epithets". Translation Quarterly, no. 96, pp. 69–79.
2. 邱煇塘，中央圖書館：〈《全臺詩》之大醇小疵〉^[ลิงก์เสีย]
3. 武：刚强直理曰武；威强敌德曰武；克定祸乱曰武；刑民克服曰武；夸志多穷曰武；威强睿德曰武；除伪宁真曰武；威强恢远曰武；帅众以顺曰武；保大定功曰武；刚强以顺曰武；辟土斥境曰武；折冲御侮曰武；除奸靖难曰武；拓地开封曰武；肃将天威曰武；安民和众曰武；克有天下曰武；睿智不杀曰武；恤民除害曰武；赴敌无避曰武；德威遐畅曰武；
4. 景：由义而济曰景；耆意大虑曰景；布义行刚曰景；致志大图曰景；繇义而成曰景；德行可仰曰景；法义而齐曰景；明照旁周曰景
5. 穆：布德执义曰穆；中情见貌曰穆；贤德信修曰穆；德政应和曰穆；敬和在位曰穆；德化肃和曰穆；圣敬有仪曰穆；粹德深远曰穆；肃容持敬曰穆；容仪肃敬曰穆
6. 桓：辟土服远曰桓；克敬勤民曰桓；辟土兼国曰桓；武定四方曰桓；克亟成功曰桓；克敌服远曰桓；能成武志曰桓；壮以有力曰桓；
7. 汉风谥号指为中国式的谥号，通常为两字如：“神武天皇”、“孝明天皇”、“元明天皇”和“仁孝天皇”。但在平安时代中后期渐渐放弃了汉风谥号。直至光格天皇薨逝时恢复自光孝天皇以来近千年没有使用的汉风谥号。明治维新后，汉风谥号渐渐不使用，转而使用一世一元的追号。
8. 指为日本式的谥号，通常为多字如：“神日本磐余彦天皇”、“大泊瀬幼武天皇”、“渟中仓太珠敷天皇”和“日本根子天津御代豊国成姫天皇”。但在平安时代中后期渐渐放弃了和风谥号。光格天皇薨逝时并没恢复自平安时代早期以来近千年没有使用的和风谥号。和风谥号至此消失在历史的长河。
9. 目前最后一次上谥号，是在昭和天皇的大丧之礼，昭和六十四年1月31日，由海部俊树公布大行天皇裕仁的正式谥号，即“昭和天皇”。

หมวดหมู่:ประวัติศาสตร์จีน หมวดหมู่:ราชวงศ์จีน หมวดหมู่:สมัญญานาม