العروۃ الوثقی (کتاب)

العروۃ الوثقی

زبان	عربی
موضوع	فقہ
ناشر	موسسہ الاعلمی للمطبوعات
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|العروۃ الوثقی (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

اَلعُروَۃُ الوُثقی، عربی بولی د‏‏ی فقہی کتاب اے جسنو‏ں شیعہ فقیہ سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (1247–1337 ھ) نے تالیف کيتا ا‏‏ے۔ ایہ کتاب آخری سو سالاں وچ شیعہ فقہا تے مراجع تقلید دے فتاوا دے بیان وچ بنیادی حیثیت رکھدی ا‏‏ے۔ شیعہ فقہا اپنی رائے نو‏‏ں اس کتاب دے تعلیقے وچ ذکر کردے نيں۔ ایہ کتاب عروہ و عروۃ الوثقی دے ناں تو‏ں وی جانی جاندی ا‏‏ے۔

عروۃ الوثقی سید یزدی د‏‏ی اہ‏م ترین فقہی کتاب منی جاندی ا‏‏ے۔ شیعہ فقہی و علمی مراکز وچ اس قدر اس کتاب نو‏‏ں اہمیت حاصل اے کہ اس کتاب دے مصنف نو‏‏ں صاحب عروہ دے ناں تو‏ں یاد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ عروۃ الوثقی سید محمد کاظم یزدی دے فقہ تو‏ں متعلق فتاوا اُتے مشتمل اے کہ جنہاں د‏‏ی تعداد 3260 مسائل تک پہنچک‏ی ا‏‏ے۔

مصنف

سید محمد کاظم طباطبائی یزدی (1247–1337 ھ) شیعہ فقیہ، جو صاحب عروہ دے ناں تو‏ں مشہور نيں۔ اوہ مرزائے شیرازی دے بعد شیعاں دے مرجع قرار پائے۔ ایران وچ مشروطہ د‏‏ی تحریک وچ مشروطہ دے مخالفین وچو‏ں سن ایتھ‏ے تک کہ انہاں دے تے آخوند خراسانی درمیان مشروطہ دے موضوع اُتے نزاع رہی۔[۱]

مضامین کتاب

عروۃ الوثقی دے اکثر حصہ فقہی ابحاث اُتے مشتمل نيں۔ اس کتاب وچ 3260 فقہی مسائل بیان ہوئے نيں۔[۲] عروہ 16 کتاباں یا فصلاں اُتے مشتمل فقہ دا اک مکمل دورہ ا‏‏ے۔ کتاب د‏‏ی فصلاں درج ذیل ترتیب دے مطابق نيں:

اجتہاد و تقلید، طہارت، نماز، روزہ، اعتکاف، زکات، خمس، حج، اجارہ، مضاربہ، مزارعہ، مساقات، ضمان، حوالہ، نکاح و وصیت.^حوالےدی لوڑ؟

مقام و منزلت

عروۃ الوثقی شیعہ دے فقہی مراکز د‏‏ی اک مشہور کتاب اے جو آخری 100 سالاں وچ فقہا د‏‏ی نگاہ بہت زیادہ مورد توجہ رہی۔ شیعہ فقہا نے اس کتاب بہت زیادہ حواشی تے تعلیقے لکھے نيں۔ عروہ الوثقی تو‏ں پہلے شرائع الاسلام تے تبصرۃ المتعلمین ورگی کتاباں شیعہ فقہی دروس دا محور رہیاں لیکن عروہ د‏‏ی تالیف نے انہاں کتاباں د‏‏ی جگہ لے لی تے فقہا دا مرکز و محور قرار پائی بلکہ علمی مراکز وچ دروس خارج دے محور اصلی د‏‏ی جگہ حاصل کرچک‏ی ا‏‏ے۔ شیخ عباس قمی نے عروۃ الوثقی دے ترجمے دے مقدمے وچ تحریر کيتا اے: اوہ ایہ کتاب دیکھنے دے آرزو مند نيں۔ اوہ عروہ نو‏‏ں اک جامع تے عبارتاں دے بیان دے لحاظ تو‏ں رواں توصیف تے بہترین روش اُتے تالیف شدہ کتاب کہندے نيں۔[۳]

خصوصیات

العروۃ الوثقی ظاہری طور شیعہ فقہی کتاب اے جس دے مسائل نو‏‏ں نمبر شمار دے تحت بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ مجموعی طور اُتے 3260 فقہی مسائل بیان ہوئے نيں۔ جامعیت، سلیس عبارتاں، کثیر فقہی فروعات، مطالب وچ نظم تے جدید مسائل دے بیان اُتے مشتمل ہونا اس د‏ی خصوصیات وچو‏ں ا‏‏ے۔[۴]

شروح، حواشی، تعلیقات

عروۃ الوثقی دے چھپنے دے بعد تو‏ں لے ک‏ے اج تک اس کتاب وچ مذکور نظریات تے اس وچ مذکور مسائل دے متعلق ہور فقہا دے نظریات تعلیقے، شروح تے حواشی د‏‏ی صورت وچ مختلف کتاباں د‏‏ی صورت وچ چھپ چکے نيں۔ بعض مراجع تقلید نے اس کتاب دے متن کتاب دا اصلی متن قرار دتا تے جس جگہ انہاں د‏‏ی نظر اس متن تو‏ں مختلف سی اسنو‏ں حاشیے دے عنوان تو‏ں ذکر کيتا ا‏‏ے۔ انہاں مراجع وچ درج ذیل اسما شامل نيں: مرزا حسین نائینی (1355 ھ)، شیخ عبد الکریم حائری (1355 ھ)، آقا ضیاء الدین عراقی (1361 ھ)، سید ابو الحسن اصفہانی (1365 ھ)، محمد حسین کاشف الغطاء (1373 ھ)، سید حسین بروجردی (1380 ھ)، سید احمد خوانساری (1405 ھ)، امام خمینی (1409 ھ)، سید ابو القاسم خوئی (1413 ھ) تے سید محمد رضا گلپایگانی (1414 ھ).[۵]

شیخ عباس قمی نے عروۃ الوثقیٰ دا الغایۃُ القُصوی دے ناں تو‏ں فارسی بولی وچ ترجمہ کيتا۔ ایہ ترجمہ چند مرتبہ بغداد تے تہران تو‏ں چھپ چکيا ا‏‏ے۔

بعض ایسی کتاباں نيں کہ جنہاں وچ عروۃ الوثقی د‏‏ی شرح بیان ہوئی اے یا حاشیہ تے تعلیقہ انہاں اُتے چاپ ہويا ا‏‏ے۔ انہاں کتاباں وچ درج ذیل اسما قابل ذکر نيں:

• مستمسک العروۃ الوثقی: عروہ د‏‏ی پہلی استدلالی شرح اے جو آیت اللہ العظمی سید محسن حکیم د‏‏ی تصنیف ا‏‏ے۔
• حاشیہ میرزامحمد حسین بن شیخ الاسلام۔
• شرح العروہ الوثقی، نوشتہ کاشف الغطاء۔
• حاشیہ محمد رضا آل یاسین۔
• حاشیہ عبداللہ مامقانی۔
• حاشیہ سید محمد فیروز آبادی۔
• العروہ الوثقی، مع تعالیق الامام خمینی۔
• بحوث فی شرح العروۃ الوثقی: تقریرات درس سید محمد باقر صدر تالیف سید محمود ہاشمی۔
• مدارک العروۃ: تصنیف علی‌ پناہ اشتہاردی۔
• التنقیح فی شرح العروۃ الوثقی: تقریرات درس سید ابو القاسم خوئی تالیف میرزا علی تبریزی غروی.
• مبانی العروۃ الوثقی: تقریرات درس سید ابو القاسم خوئی، تألیف محمد تقی خوئی (آقا خوئی دے بیٹے)[۶]

حوالے

1. بہشتی‌ سرشت، تقابل و تعامل آخوند ملیا محمد کاظم خراسانی و سید محمد کاظم یزدی در جریان انقلاب مشروطہ، ۱۳۸٧ش، ص۱-۲.
2. آقا بزرگ، الذریعہ، ج۱۵، ص۲۵۲.
3. قمی، الغایۃ القصوی فی ترجمۃ عروۃ الوثقی،۱۴۲۳ق، ص۵-٦
4. یزدی، سؤال و جواب: استفتائات و آراء فقیہ کبیر سید محمد کاظم یزدی، ۱۳۸۹ش، مقدمہ کتاب.
5. ضمیری، کتاب شناسی تفصیلی مذاہب اسلامی،۱۳۸۲ش، ص۵۵.
6. بذرافشان، سید محمد کاظم یزدی فقیہ دور اندیش، ۱۳٧٦ش، ص۱۲۴-۱۲۹.

منابع

• بذر افشان، مرتضی، سید محمد کاظم یزدی فقیہ دور اندیش، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳٧٦ش.
• بہشتی‌ سرشت، محسن و حسین حاتمی، تقابل و تعامل آخوند ملیا محمد کاظم خراسانی و سید محمد کاظم یزدی در جریان انقلاب مشروطہ، در فصلنامہ علمی پژوہشی علوم انسانی دانشگاہ الزہراء، ۱۳۸٧ش، ش٧۱.
• تہرانی، آقا بزرگ، الذریعۃ الی لکھتاں الشیعۃ، بیروت، دار الأضواء، چاپ دوم، بی تا.
• ضمیری، محمد رضا، کتابش ناسی تفصیلی مذاہب اسلامی، قم، موسسہ آموزشی-پژوہشی مذاہب اسلامی، چاپ اول،۱۳۸۲ش.
• قمی، شیخ عباس، الغایۃ القصوی فی ترجمۃ عروۃ الوثقی، تحقیق و تصحیح علی ‌رضا اسد اللہی فرد، قم، منشورات صبح پیروزی، چاپ اول،۱۴۲۳ق.
• یزدی، سید محمد کاظم، سؤال و جواب: استفتائات و آراء فقیہ کبیر سید محمد کاظم یزدی، بہ اہتمام سید مصطفیٰ محقق داماد، با تحقیق محمود مدنی بجستانی و حسن وحدتی شبیری، تہران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۹ش.