Slangenhalsschildpadden

Slangenhalsschildpadden
Exemplaren van de macquarischildpad (Emydura macquarii) in Adelaide, Australië.
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Orde:Testudines (Schildpadden)
Onderorde:Pleurodira (Halswenders)
Familie
Chelidae
Gray, 1825
Matamata (Chelus fimbriatus)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Slangenhalsschildpadden op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Herpetologie

Slangenhalsschildpadden[1] of langnekmoerasschildpadden[2] (Chelidae) zijn een familie van schildpadden.

Naam en indeling

De slangenhalsschildpadden worden vertegenwoordigd door 69 verschillende soorten, verdeeld over 15 geslachten. Hiervan er zes monotypisch, dit wil zeggen dat ze worden vertegenwoordigd door slechts een enkele soort.[3] De geslachten worden verder onverdeeld in vier onderfamilies, waarvan er twee eveneens monotypisch zijn; Hydromedusinae (Hydromedusa) en Pseudemydurinae (Pseudemydura).

De naam Chelidae is afgeleid van het bekendste geslacht Chelus, en deze naam is op zijn beurt weer afgeleid van het Griekse χέλυς (khélus), dat schildpad betekent.

Evolutie

Fossielen uit het Krijt zijn gevonden in Argentinië en meer recente soorten zijn als fossiel bekend uit het Paleogeen (Naiadochelys patagonia). Vertegenwoordigers van de moderne Zuid-Amerikaanse slangenhalsschildpadden uit het geslacht Hydromedusa zijn al bekend sinds het late Eoceen.[4] In collecties zijn vele tientallen fossielen van slangenhalsschildpadden bekend, uit verschillende tijdvakken en meestal in de omgeving van Australië, Zuid-Amerika en Indonesië. De soort Chelone costata echter werd aangetroffen in sedimenten uit het Krijt in Tilgate (Verenigd Koninkrijk).[5]

Uiterlijke kenmerken

Slangenhalsschildpadden hebben een relatief afgeplat lichaam, de kop is eveneens afgeplat en is daarnaast erg groot of breed. De achterpoten zijn voorzien van goed ontwikkelde zwemvliezen. Met name soorten uit de geslachten Chelodina en Hydromedusa doen de familienaam eer aan en hebben een zeer lange, bijna slang-achtige nek. De soorten worden in de regel niet groter dan vijftig centimeter, de kleinste soorten blijven rond vijftien cm.

Verspreiding en habitat

Alle moderne soorten leven in Australië, in Azië in de omgeving van Indonesië en een aantal soorten leeft in Zuid-Amerika. Slangenhalsschildpadden zijn vrij sterk tot zeer sterk aan water gebonden en leven in rivieren, kleine stroompjes en andere stromende wateren.

Levenswijze

Sommige soorten gebruiken de cloaca om zuurstof op te nemen uit het water. Van enkele soorten is bekend dat ze de eieren afzetten onder water, wat erg ongewoon is binnen de reptielenwereld.[6]

Taxonomie

De familie omvat de volgende geslachten, met de auteur, het soortenaantal en het verspreidingsgebied:

Naam Auteur Soorten Verspreidingsgebied
Onderfamilie Chelinae
Acanthochelys Gray, 1873
4
Zuid-Amerika; Argentinië, Bolivia, Brazilië en Paraguay
Chelus Duméril, 1806
2
Zuid-Amerika; Bolivia, Peru, Ecuador, Colombia, Venezuela, Guyana, Frans-Guyana, Suriname, Brazilië, Trinidad, geïntroduceerd in de Verenigde Staten (Florida)
Kikkerkopschildpadden (Mesoclemmys) Gray, 1873
9
Noord- en Midden- (Colombia, Peru, Bolivia, Brazilië, Frans-Guyana, Suriname, Venezuela, Paraguay, Argentinië, Ecuador, Trinidad, Guyana)
Paddenkopschildpadden (Phrynops) Wagler, 1830
4
Zuid-Amerika (Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru, Brazilië, Bolivia, Paraguay, Argentinië, Uruguay, Guyana)
Platemys Schneider, 1792
1
Zuid-Amerika (Colombia, Venezuela, Guyana, Frans-Guyana, Suriname, Ecuador, Peru, Bolivia, Brazilië)
Ranacephala Mertens, 1967
1
Zuid-Amerika (Brazilië)
Rhinemys Spix, 1824
1
Zuid-Amerika (Colombia, Brazilië)
Onderfamilie Chelodininae
Australische slangenhalsschildpadden
(Chelodina)
Fitzinger, 1826
17
Azië; Nieuw-Guinea, Papoea-Nieuw-Guinea, Indonesië en Australië
Elseya Gray, 1867
15
Azië (Nieuw-Guinea, Papoea-Nieuw-Guinea, Indonesië, Salomonseilanden), Australië
Elusor Cann & Legler, 1994
1
Australië
Spitskopschildpadden (Emydura) Bonaparte, 1836
6
Australië, Azië (Nieuw-Guinea, Indonesië)
Myuchelys Thomson & Georges, 2009
4
Australië
Rheodytes Cann & Legler, 1980
1
Australië
Onderfamilie Hydromedusinae
Zuid-Amerikaanse slangenhalsschildpadden (Hydromedusa) Wagler, 1830
2
Zuid-Amerika; Brazilië, Paraguay, Argentinië, Uruguay
Onderfamilie Pseudemydurinae
Onechte spitskopschildpad (Pseudemydura) Siebenrock, 1901
1
Australië

Bronvermelding