Lijst van wapenspreuken en lijfspreuken

Dit is een lijst van wapenspreuken en lijfspreuken. Hieronder vallen ook deviezen (motto's).

Wapenspreuk

Strikt genomen zijn leuzen en wapenspreuken in de heraldiek verschillende zaken, maar de termen worden vaak door elkaar gebruikt. Een leus staat boven het wapen of op de rand van de wapentent; de wapenspreuk of het motto staat op een bandelier of lint onder het wapen. Onder sommige wapenschilden is een strook aangebracht waarop een motto, devies of wapenspreuk (wapenkreet, vroeger ghecri genoemd) staat geschreven. Zo staat onder het Nederlandse wapen de tekst: Je maintiendrai (ik zal handhaven, ik zal standhouden).

Staten

Wapenspreuk	Vertaling	Plaats
L'union fait la force	Eendracht maakt macht	België
A mari usque ad mare	Van zee naar zee	Canada
Einigkeit und Recht und Freiheit	Eenheid en gerechtigheid en vrijheid	Duitsland
Liberté, égalité, fraternité	Vrijheid, gelijkheid, broederschap	Frankrijk
Eleftheria i thanatos	Vrijheid of de dood	Griekenland
Deo Juvante	Met Gods hulp	Monaco
Je maintiendrai	Ik zal handhaven	Nederland
Plus ultra	Steeds verder	Spanje
Pravda vítězí	De waarheid zal overwinnen	Tsjechië
Dieu et mon droit	God en mijn recht	Verenigd Koninkrijk
E pluribus unum	Uit velen één	Verenigde Staten
Concordia res parvae crescunt	Door eendracht groeien kleine dingen	Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Austriae est imperare Orbi Universo afgekort: AEIOU	Het is aan Oostenrijk te heersen over de ganse wereld	Heilige Roomse Rijk
Fortitudo Eius Rhodum tenuit	Door zijn dapperheid wist hij Rhodos te behouden	Koninkrijk Italië (1861-1946)
Bella gerant alii, tu felix Austria nube!	Laat anderen oorlog voeren, jij, gelukkig Oostenrijk, trouwt	Heilige Roomse Rijk
Nihil sine Deo	Niets zonder God	Koninkrijk Roemenië (1881-1947)
Eendragt maakt magt	Eendracht maakt macht	Zuid-Afrikaansche Republiek

Deelstaten, regio's en provincies

Wapenspreuk	Vertaling	Plaats
Fortis et liber	Sterk en vrij	Alberta
Vis unita fortior	Vereende kracht is sterker	Groningen
Post Tenebras Lux	Licht na de duisternis	Genève
Ense Petit Placidam, Sub Libertate Quietem	Met behulp van het zwaard zoeken we vrede, maar vrede alleen onder vrijheid	Massachusetts
Qua patet orbis	Zo wijd de wereld strekt	Nassau
Excelsior	Altijd omhoog	New York
Orta Recens Quam Pura Nites	Zopas opgegaan, nu al helder stralend	New South Wales
In My Defens God Me Defend	In mijn verdediging verdedige God mij	Schotland
Cymru am byth	Wales voor altijd	Wales
Luctor et emergo	Ik worstel en kom boven (strijd maakt sterker)	Zeeland
Vigilate Deo confidentes	Waakt, vertrouwende op God	Zuid-Holland

Steden

Wapenspreuk	Vertaling	Plaats
Alcmaria Victrix	Alkmaar is de overwinnaar	Alkmaar
Heldhaftig - Vastberaden - Barmhartig	Zich met deze eigenschappen verzetten tegen onrecht	Amsterdam
Vis temperata fortior	Beheerste kracht is sterker	Baarn (van 1867 tot 1969)
Mille periculis supersum	Duizend gevaren kom ik te boven	Bergen op Zoom
Libertatis primitiæ	Eerstelingen der vrijheid	Den Briel
Een Draght Maeckt Maght	Eendracht maakt macht, samen ben je sterk(er)	Brooklyn
SPQB (Senatus populusque Brugensis)	Senaat en volk van Brugge	Brugge
Multis periculis supersum	Ondanks vele gevaren besta ik	Coevorden
Vrede en Recht[1]		Den Haag
Libertas	Vrijheid	Dubrovnik en Republiek Ragusa
Nisi Dominus Frustra	Zonder de Heer is alles vergeefs	Edinburgh
Ex undis	Uit de golven (ontstaan)	Eemsmond (voorheen Hefshuizen en Uithuizermeeden)
Fides et amor	Hou en (ge)trouw, geloof en liefde	Gent
Fortes creantur fortibus	Sterken brengen sterken voort	Gorinchem
Per aspera ad astra	Door moeilijkheden naar de sterren	Gouda
Vicit vim virtus	Dapperheid heeft geweld overwonnen	Haarlem
Haec libertatis ergo	Dit omwille van de vrijheid	Leiden
Loven boven, altijd God loven	Te allen tijden is God eren het belangrijkste	Leuven
Domine dirige nos	Heer, leid ons	Londen
In trouwen vast (in fide constans)	Sterk in en door geloof en vertrouwen	Mechelen
SPQO (Senatus populusque Olomouci)	Senaat en volk van Olomouc	Olomouc
Fluctuat nec mergitur	Het schommelt op de golven, maar gaat niet onder	Parijs
Praga caput rei publicae	Praag, hoofd van de republiek	Praag
Aequitas judicia tua Domine	Heer, Uw oordeel is gerechtigheid	Roermond
Sterker door strijd	Beproevingen overwinnen door moed en kracht	Rotterdam
Unitas, justitia, spes	Eenheid, gerechtigheid, hoop	Vilnius
Semper invicta	Altijd onoverwinnelijk	Warschau

Universiteiten

Wapenspreuk	Vertaling	Universiteit
Hinc lucem et pocula sacra	Vanaf deze plek komen licht en gewijde kennis tot ons	Universiteit van Cambridge
Mens agitat molem	De geest brengt de materie in beweging	Technische Universiteit Eindhoven
Inter utrumque	Tussen beide	Universiteit Gent
Verbum Domini lucerna pedibus nostris	Het woord des Heren is een licht voor onze voeten	Rijksuniversiteit Groningen
Veritas	Waarheid	Harvard-universiteit
Libertatis praesidium	Bolwerk der vrijheid	Universiteit Leiden
Sedes sapientiae	Zetel der wijsheid	Katholieke Universiteit Leuven
In Dei nomine feliciter	Voorspoedig in Gods naam	Radboud Universiteit Nijmegen
Dominus illuminatio mea	De Heer is mijn licht	Universiteit van Oxford
Sol iustitiae illustra nos	Zonne der gerechtigheid, verlicht ons	Universiteit Utrecht
Rege duce pro jure et honore	Onder leiding van de vorst voor recht en eer	Koninklijke Militaire School (België)
Scientia vincere tenebras	Duisternis overwinnen door wetenschap	Vrije Universiteit Brussel
Lux et veritas	Licht en waarheid	Yale-universiteit

Blazoen bij adellijke families

De meeste Belgische en Europese geslachten voeren een korte wapenspreuk, die vaak de ideologie van de familie krachtig verwoordt. Meestal in het Latijn, maar andere talen zijn ook gebruikelijk.

Wapenspreuk	Vertaling	Familie (Huis)
Plus d'honneur que d'honneurs	Meer eer dan eerbetoon	Huis Merode
A jamais Croÿ	Croÿ voor altijd	Huis de Croÿ
In te Domine, Spero	Op U, Heer, heb ik mijn hoop gevestigd	Huis von Battenberg
Nemo impune lacesset inermem	Niemand zal ongestraft de weerloze tergen	Huis de Beauharnais
Spes In Deo Non Vana	Hoop, op God gevestigd, is geen ijdele hoop	Huis de Béthune
Victorious à tou lou azars	Elk gevaar overwinnend	Huis de Bonneval
Pour l’avenir	Voor de toekomst	Huis de Broglie
Si omnes ego non	Als elkeen, dan ik niet	Huis de Clermont-Tonnere
Virtute et tempore	Vastberaden en volhardend	Huis de Cossé-Brissac
Sans peur et sans reproche	Zonder vrees en zonder verwijt	Huis de Dampierre
A nido devota tonanti	Van in het nest gewijd aan donderrede	Huis de Foresta
Mon cœur comme mon houx arde	Mijn hart brandt zoals mijn hulsthout	Huis d'Huart
Sans sortir de l’ornière	Vasthoudend aan de traditie	Huis de la Tremoïlle
Roi ne puis, prince ne daigne, Rohan suis	Koning mag ik niet zijn, prins zal ik niet worden, ik ben en blijf mezelf	Huis de Rohan
Quo res cumque cadunt, stat semper linea recta	Hoe de zaken ook uitpakken, de rechte lijn blijft onveranderd	Huis Ligne
Noblitas virtute nititur	Adel onderscheidt zich door de kracht van haar ziel	Huis d'Oultremont
In Bello fortis	Dapper in Strijd	Huis de Beauffort
Concordia integritas industria	Eendracht, onberispelijkheid, vlijt	Huis de Rothschild
Ver non semper viret	Ook de lente gaat voorbij	Huis de Rothschild
Le frois me chasse	De koude jaagt mij	Huis de Sévigné
Re que Diou	Niets dan God alleen	Huis de Talleyrand-Périgord
Per visibilia ad Invisibilia	Via het zichtbare naar het Onzichtbare	Huis Herreweghe
Bello et jure senesco	Door oorlog en recht word ik oud	Huis d'Udekem d'Acoz
Christus protector meus	Christus is mijn beschermheer	Huis d'Arenberg
Condit opes virtus	Deugd grondvest vermogen	Huis van Rijckevorsel
Conservare ac procedere	Het goede bewaren en voortgaan	Huis Vanden Abeele
Deo et labore	Met God en werk	Huis Meester de Ravenstein
Deo regi patriae	Voor God, koning en vaderland	Huis Mertens de Wilmars
Deus ante omnia	God voor alles	Huis de Meester de Betzenbroeck
De gulden middenweg	Zoek naar een tussenoplossing, vermijd conflicten	Huis Vanoudenhoven
De l'être au devenir	Van zijn tot wording	Huis Prigogine
Ex castro non ex castris	Van de vesting, niet van de legerplaats	Huis de Borchgrave
Faille sans faillir	Faille zonder falen	Huis della Faille de Waerloos
Fide et virtute	Met trouw en deugd	Huis Desclée de Maredsous
Fortis fide fretus	De sterke put kracht uit zijn geloof	Huis Delvaux de Fenffe
Houd voet bij stuk	Blijf bij je standpunt, geef niet toe	Huis van Dievoet
Humilitas	Nederigheid	Huis Borromeo
Je marche droit	Ik ga recht	Huis Limburg Stirum
Je surmonterai	Ik zal te boven komen	Huis de Coppens de Houthulst
Jus et Fidelitas	Recht en trouw	Huis Hayoit de Termicourt
Justitiae et fide	Voor recht en trouw	Huis Anciaux Henry de Faveaux
Labeur sans relâche	Het werk zonder ophouden	Huis de Hemptinne
Vulnerat et sanat	Hij kwetst, maar niet zonder te helen	Huis de Hemptinne
Laet vaeren nydt Vaernewyck	Laat kwaad zijn en afgunst los	Huis de Ghellinck d'Elseghem Vaernewyck
Vaar en wijk niet	Houd koers	Huis Vaerwyck
Love and faith	Liefde en Hoop	Huis de Snoy d'Oppuers
L'Union fait la Paix	Zonder eensgezindheid geen duurzame vrede	Huis Triffin
Maar zomeren zal't	Al zit het tegen, houd goede moed	Huis d'Opsomer
Omnia bene	Alles goed	Huis Ruffo di Calabria
Plutôt mourir que changer Hennin	Liever sterven dan Hennin veranderen	Huis de Hennin de Boussu de Walcourt
Popel gsem a popel Budu	Stof ben ik, stof zal ik blijven	Huis Lobkowicz
Post tenebras spero Lucem	Ik zie uit naar het Licht na de duisternis	Huis de Granges de Surgères
Pro aliorum vita	Voor andermans leven	Huis de Thibault de Boesinghe
Pro Deo, pro rege, amor sum	Voor mijn God en voor mijn koning ken ik slechts liefde	Huis de Hamoir
Proximo constans	Als een vaste waarde voor mijn naaste	Huis Beeckmans de West-Meerbeeck
Atis et sapientia	Eerbied en wijsheid	Huis Cautaerts
Quis me fortior aut fidelior	Wie is mij in moed en trouw de baas	Huis de Broqueville
Recht is lant's ere	Het beschavingspeil van een land meet men af aan zijn rechtspraak	Huis de Lantsheere
Renovabitur et orietur viror	Het jonge groen zal opnieuw opschieten	Huis Ullens de Schooten Whettnall
Rêver l'impossible	Niets voor onmogelijk houden	Huis De Landsheere
Repos ailleurs	Rust elders	Huis de Marnix de Saint-Aldegonde
Tres in uno pro rege	Drie in een voor de koning	Huis de Lichtervelde
Per aspera montis laureae quaerendae sunt	De weg naar succes voert door onherbergzame contreien	Huis d'Aspremont Lynden
Usque ad fines	Tot het einde toe	Huis de Gerlache de Gomery
Vaincre le mal par le bien	Het kwaad overwinnen door het goede te doen	Huis de Lantonnois van Rode
Vaincre ou mourir	Overwin of sterf	Huis du Parc Locmaria
Vince te ipsum	Overwin uzelf	Huis Cogels van Reyneghom
Vige ac Vigila	Wees sterk en waak	Huis de Callataÿ
Virtus victrix in cruce	Slechts in het teken van het kruis kan deugd de winnaar zijn	Huis de Selys Longchamps
Virtute decet non stemmate niti	Zich niet laten voorstaan op afkomst maar op eigen verdienste	Huis de Crombrugghe de Schipsdaele
Vivo leo cespite tutus	Ik, de Leeuw (d.i., de Republiek Holland), leef veilig dankzij de zode (d.i., de dijk).	Huis de Roest d'Alkemade Oem de Moesenbroeck
Voor 't Volk		Huis Eyskens
Mille verba imago dicit	Een beeld zegt duizend woorden	Huis Sleen
Ad musicam aeternam	Naar de eeuwige muziek	Huis Boeykens
Amat victoria curam	Geen overwinning zonder inspanning	Huis Frère
Crescit in arduis	Hij groeit, ondanks tegenslag	Huis Cardon de Lichtbuer
Veni etinam	Tot hier ben ik gekomen	Huis Cardon
Eenvoud siert	Uit soberheid spreekt karakter	Huis Coninx
Ni par l'argent ni par les larmes, mais par l'honneur et par les armes	Niet met geld of met tranen, doch met eer en te wapen	Huis de Haveskercke
Gode lof	Alle eer is aan God	Huis de la Kethulle de Ryhove
Het woord getrouw	Zijn woord houdend	Huis Van Paemel
Arbeid adelt	Werken is goed voor een mens	Huis Sablon
Den Lande en Volke getrouw	Trouw aan land en volk	Huis Lannoo
Eigen haard is goud waard	Een eigen onderkomen is zo waardevol als goud	Huis Campo
Finis in fine	Er is niet voor niets een einde aan alles	Huis Verstraete
In ootmoet hoog moet	In nederigheid schuilt het gevaar om hoogmoedig te zijn	Huis Vanden Berghe
Ken uzelf		Huis Piot
Kleine zaden rijke oogsten	In het kleine schuilt het grote	Huis Bockstaele
Nulla dies sine nota	Geen dag zonder teken	Huis Fontyn
Omnes quantum potes juva	Help elkeen zoveel je kan	Huis Douxchamps Segesser de Brunegg
Semper Amor	Altijd liefde	Huis Tollet
Quaere lumen	Tracht het licht te vinden	Huis de Bandt
Van oever tot oever		Huis Carson
Vita florosa	Bloemrijk leven	Huis Vanderhaeghen
Wees uzelf		Huis Van Waeyenberge
Wit bewaar steeds uw geheim		Huis Raveel
Nihil metuere	Vrees nooit	Huis Lippens
I Die for those I love	Ik Sterf voor hen die mij lief zijn	Huis Stacpoole[2]
Domine ad adjuvandum me festina	Heer, onthoud mij Uw hulp niet langer	Huis de Dion de Wandonne
Domine ad adjuvandum me festina	Heer, onthoud mij Uw hulp niet langer	Huis de Roy

Clerici

Mgr de Nelis heeft als motto Ne Lis.

Abt Gerard Rubens van Hemiksem: in pace et equitate

Abt Benedict Blommaert: flores apervervnt

Wapenspreuk	Vertaling	Prelaat
Caelestia cude arma	Smeed Hemelse Wapens	Jan Baptist de Smet
super Astra Sophia		Jan-Baptist Sophie
per crucem		Charles Van der Cruyssen
Ministerium tuum imple		Augustinus van Eeckhout
Totus Tuus	Geheel de Uwe	Johannes Paulus II
Cooperatores veritatis	Medewerkers in de waarheid	kardinaal Ratzinger
Miserando atque eligendo	Gekozen uit genade	Paus Franciscus
Confidens in Christo	In vertrouwen op Christus	Gerard de Korte
Noli recusare Laborem	Weiger het werk niet!	Wim Eijk
Veritatem in Caritate	Waarheid in Liefde	Johannes Willebrands
Evangelizare divitias Christi	Christus' rijkdommen verkondigen	Bernardus Alfrink
Apparuit Humanitas Dei nostri	Verschenen is de menslievendheid van onze God	Godfried Danneels
God is in allen	God is in elk mens waarneembaar	Jan De Bie
In Nomine Patris	In de Naam van de Vader	Luc Van Looy
Agnus pascet illos	Het Lam zal hen weiden	Johan Bonny
Non ut iudicet, sed ut salvetur	Niet om te oordelen, maar om te redden	Patrick Hoogmartens
Virtus in infirmitate perficitur	Mijn kracht wordt in zwakheid volbracht	Pierre Warin
Libertati nos liberavit	Voor de vrijheid heeft hij ons vrijgemaakt	Paul Van den Berghe
Considerate Jesum	Richt uw ogen op Jezus	Roger Vangheluwe
Sine Minerva nihil	Niets zonder wetenschap	Felix Brenart
Duc nos quo tendimus	Leid ons naar het doel dat wij beogen	Gustavus Josephus Waffelaert
Patiens esto	Wees geduldig	Eugeen Albert d'Allamont
Crucier ne crucier	Dat ik mijn kruis opneme om niet gekruisigd te worden	Karel van den Bosch
Benedicam Dominum in omni tempore	Ik zal de Heer te allen tijde loven	Servaas de Quinckere
Victrix fortunae sapientia	Wijsheid overwint het lot	Andreas Creusen
Vivat Jesus	Leve Jezus	Antoon Stillemans

Kloosterordes en congregaties

Devies	vertaling	Kloosterorde
Ad Majorem Dei Gloriam (AMDG)	Tot meerdere glorie van God	Jezuïeten
Ad omne opus bonum paratus	Tot elk goed werk bereid	Norbertijnen, Broeders Penitenten
Ora et labora	Bid en werk	Benedictijnen
Cistercium mater nostra	Cîteaux Onze Moeder	Cisterciënzers
Amor meus Pondus meum	My love is my weight	Augustijnen
Cor unum et anima una	Een van ziel en een van Geest	Congregatie van het Onbevlekt Hart van Maria
Laudare, benedicere, praedicare	Loven, Zegenen, Prediken	Dominicanen
Da mihi animas caetera tolle	Geef mij de geestkracht om door te gaan	Salesianen van Don Bosco
Bonitatem et disciplinam et scientiam doce me	Leer mij goedheid, tucht en kennis	Basilianen

Abdijen en kapittels

Wapenspreuk	Vertaling	instituut
Stella Duce		Abdij van Boudelo
Pour Bien		OLV Sint-Pietersabdij
Vita Brevis		Abdij van Dronghen
Honos et Virtus		Abdij van Waarschoot
God doet meer		Sint-Baafskapittel
Deo Vacare		Abdij van Egmond

Ridderorden

Wapenspreuk	Vertaling	Plaats
In varietate concordia	In verscheidenheid verenigd	Europese Unie
Honi Soit Qui Mal Y Pense	Wee hij, die er slecht over denkt Die arg denkt, vaar arg in 't hart	Orde van de Kousenband
Nemo me impune lacessit	Niemand raakt mij ongestraft	Orde van de Distel
Quis separabit?	Wie zal ons scheiden?	Orde van Sint-Patrick
Tria juncta in uno	Drie sloot in een	Orde van het Bad
Je suis petite, mais mes piqûres sont profondes	Ik ben klein, maar steek hard	Orde van de Bij
Cominus et eminus	Van Heinde en Verre	Orde van het Stekelvarken
Duce et auspice	Leid mij in wat ik onderneem	Orde van de Heilige Geest
Travail et Progrès	Werk en Vooruitgang	Kroonorde
Altiora peto	Ik streef hoger	Orde van Alfons XII
A la Lealtad Acrisolada	Voor bewezen trouw	Orde van Isabella de Katholieke
Non tebo milia me circumdantium	Onder alle omstandigheden	Orde van de Eik
Aequant munera comparis	In haar werk gelijk haar man	Orde van de Heilige Catharina
Isänmaan hyväksi	Voor het welzijn van het vaderland	Orde van de Witte Roos (Finland)
Magnanimi Pretium	Prijs van vrijgevigheid	Orde van de Olifant
Iesus Hominum Salvator	Jezus, redder van mensen	Orde van de Serafijnen
Nescit Occasum	Zij gaat nooit onder	Orde van de Poolster
Ret og Sandhed	Gerechtigheid en waarheid	Orde van Sint-Olaf
Desiderantes melioram patriam	Strevend naar een beter land	Orde van Canada

Militaire deviezen

Wapenspreuk	Vertaling	Plaats
Veni, vidi, vici	Ik kwam, zag en overwon	Julius Caesar
Ultima Ratio Regum	De laatste argument van de koning	Lodewijk XIV van Frankrijk
Nec pluribus impar	Ook tegen een overmacht opgewassen	Lodewijk XIV van Frankrijk
Aime Dieu et va ton chemin	Heb uw God lief en ga uw levensweg	Pauselijke Zoeaven
Eens Grenadier, steeds Grenadier!	Volhard tot het einde	Regiment Grenadiers
Per Ardua ad Astra	Door tegenspoed tot de sterren	Royal Air Force
Honneur et Fidélité	Eer en Trouw	Vreemdelingenlegioen
Legio Patria Nostra	Het Legioen is ons Vaderland	Vreemdelingenlegioen

Instituten

Wapenspreuk	Vertaling	Plaats
Limpia, fija y da Esplendo	Reinigt, repareert en geeft kracht	Koninklijke Academie van Spanje
Nullius in verba	Onafhankelijk, naar eigen inzicht	Royal Society
Citius, Altius, Fortius	Sneller, hoger, meer	IOC
Service above Self	Zichzelf wegcijferend	Rotary
We serve!	Wij zijn dienstbaar	Lions Club
Ut vivat, crescat et floreat!	Leve, groeie en bloeie!	Lijfspreuk onder studentenverenigingen

Devies vergelijkbaar met een wapenspreuk

Verschillende staten hanteren geen wapenschild, maar hebben wel een motto.

Leus	Vertaling	Plaats
Mir wëlle bleiwe wat mir sinn	We willen blijven wat we zijn	Luxemburg
Пролетарии всех стран, соединяйтесь!	Proletariërs aller landen, verenigt u!	Sovjet-Unie
E pluribus unum	Uit velen één	Verenigde Staten (1789-nu)
In God we trust	In God stellen wij ons vertrouwen	Verenigde Staten (1956-nu)

Lijfspreuk

Een motto van een persoon wordt lijfspreuk of credo genoemd, bijvoorbeeld: "Mijn lijfspreuk is: niet zeuren, gewoon doen."

Lijfspreuk	Vertaling	Titularis
Adimplendo indefessus	Zich onvermoeibaar van zijn taak kwijtend	Arthur Ligy
Adversis major, par secundis	Tegenslag de baas, opgewassen tegen voorspoed	Edward Bulwer-Lytton
Alles komt terecht	Alles zal goed komen	Robert Fruin
Als ich can	Als ik kan (samengesteld uit Nederlands. Duits en Engels)	Jan van Eyck
Alterius non sit, qui potest esse sui	Hij die eigen baas kan zijn, diene geen ander	Paracelsus
Ama nesciri	Leef in het verborgene	Thomas a Kempis
Aut bene, aut non	Goed, of helemaal niet	Petrus Camper
Aut Caesar, aut nihil	Of Caesar, of niets (alles of niets)	Cesare Borgia
Bene vixit qui bene latuit	Een leven in het verborgene is het beste leven	Wessel Gansfort
Caute	Voorzichtig	Baruch Spinoza
Concedo nulli	Ik wijk voor niemand	Desiderius Erasmus
Constantia et labore	Met volharding en inspanning	Christoffel Plantijn
Dieu et mon droit	God en mijn recht (zijn aan mijn zijde)	Richard I
Door meten tot weten	Proefondervindelijk onderzoek leidt tot kennis	Heike Kamerlingh Onnes
Dum spiro, spero	Zolang ik adem, heb ik hoop	Franciscus Gomarus
Dispereert niet	Wanhoopt niet	Jan Pieterszoon Coen
Famam extendere factis	Zijn roem door daden vermeerderen	Carl Linnaeus
Fato prudentia minor	Verstand vermag weinig tegen het noodlot	Lamoraal, graaf van Egmond
Fiat justitia & pereat mundus	Laat het recht zegevieren, al gaat de wereld ten onder	Ferdinand I
Invia virtuti nulla est via	Waar een wil is, is een weg	Hendrik IV
Je maintiendrai Chalon	Ik sta pal voor Chalon	René van Chalon
Je maintiendrai Nassau	Ik sta pal voor Nassau	Willem I
Justus fide vivit	De rechtvaardige leeft door zijn geloof	Joost van den Vondel
Ken uzelf (nosce te ipsum, Latijn)	Inzicht begint bij zelfkennis	Socrates
Men hoeft niet op succes te rekenen om tòch te trachten!	Probeer te doen wat je kan, ook al zie je er geen resultaat van	Willem van Oranje
Mens cujusque is est quisque	De individuele geest, dat is de echte mens	Samuel Pepys/Cicero (De re publica)
Natura potentior arte	De natuur is sterker dan de kunst	Titiaan
Most people live and die with their music still unplayed	De meesten sterven zonder hun diepste zelf te hebben ontplooid	Yves Leterme
Nec spe, nec metu	Zonder hoop, zonder vrees	Filips II
Nec temere, nec timide	Vermetel noch bedeesd	Gustaaf II Adolf van Zweden
Oderint dum metuant	Laten ze me maar haten, als ze me maar vrezen	Caligula
Omnibus idem	Zonder onderscheid des persoons	P.C. Hooft
Palma sub pondere crescit	De jonge loot groeit tegen de verdrukking in	Emma der Nederlanden
Patere et abstine	Duld en zie af	Paus Adrianus VI
Plus ultra	Nog verder streven	Keizer Karel V
Pro rege, lege et grege	Voor koning, wet en volk	Willem I
Que sais-je	Wat weet ik nou eigenlijk	Michel de Montaigne
Saevis tranquillus in undis	Onverstoord tussen de woeste golven	Willem I en Wilhelmina
Sapientia: nul pouvoir, un peu de savoir, un peu de sagesse, et le plus de saveur possible	Wijsheid is: geen enkele macht, een beetje kennis, een beetje gezond verstand en zoveel mogelijk karakter	Roland Barthes
Scio cui credidi	Ik weet op wie ik mijn vertrouwen stel	Blaise Pascal
Semper eadem	Immer dezelfde	Elizabeth I
Simplex sigillum veri	De waarheid kenmerkt zich door eenvoud	Herman Boerhaave
Sursum corda	Hoog de harten	Thomas Morus
't Kan verkeren	Het lot is wispelturig	Gerbrand Adriaensz. Bredero
Tandem bona causa triumphat	Uiteindelijk overwint de goede zaak	Frederik August I
Tandem fit surculus arbor	De jonge spruit groeit uit tot een boom	Maurits van Oranje
Viribus unitis	Met vereende krachten	Frans Jozef I
Vitam impendere vero	Zijn leven wijden aan de waarheid	Jean-Jacques Rousseau
Walk and don't look back	Ga, zonder om te zien	Patrick Janssens
Wonder en is gheen wonder	Men noemt het een wonder, maar het is er geen	Simon Stevin
Wovon man nicht sprechen kann, darüber muß man schweigen	Waarvan men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen	Ludwig Wittgenstein

Het motto kan ook een rebus zijn zoals bij Jacques Cœur waarin twee harten zijn opgenomen. Het staat ook onder zijn wapenschild.

Motto

De regeringsmotto's van de Habsburgers

De vorsten van het Huis Habsburg kozen bij de aanvang van hun regering een motto dat ook een politiek programma was.

• Keizer Karel VI 1711 - 1740, "CONSTANTIA ET FORTIDVNE". Zijn vignet was een door wolken omringde aardbol waarop Italië prominent is afgebeeld.
• Maria Theresia, 1740 - 1780, "IVSTITIA ET CLEMENTIA"
• Keizer Frans I Stefan, 1745 - 1765, "DEO ET IMPERIO"
• Keizer Jozef II, 1765 - 1790, "PRO DEO ET POPVLO"
• Keizer Leopold II, 1790 - 1792,"PIETATE ET CONCORDIA" ook "OPUS REGUM CORDA SUBDITORVM".
• Keizer Frans II, 1792 - 1835, "IVSTITIA REGNORVM FVNDAMENTVM". Zijn vignet was een weegschaal met daarboven scepter en mercuriusstaf.
• Ferdinand I, 1835 - 1848, "RECTA TVERI".
• Frans Jozef I, 1848 - 1916, "VIRIBVS VNITIS".
• Karel I van Oostenrijk 1916 - 1918, "INDIVISIBILITER AC INSEPERABILITER".

De keizers en koningen lieten tot 1916 ieder een "Medaille met het Allerhoogste Regeringsmotto" slaan en uitreiken voor bijzondere verdiensten.

Bronnen, noten en/of referenties

1. Den Haag krijgt wapenspreuk, nos.nl, 27 september 2012. Gearchiveerd op 2 december 2023.
2. The General Armory of England, Scotland, Ireland, and Wales, p. 958