Pen-y-bont ar Ogwr

Pen-y-bont ar Ogwr

Math	tref, tref farchnad
Poblogaeth	49,404
Daearyddiaeth
Sir	Pen-y-bont ar Ogwr
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.5072°N 3.5784°W
Cod OS	SS905805
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Sarah Murphy (Llafur)
AS/au y DU	Chris Elmore (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Am leoedd eraill o'r enw "Penybont" neu "Pen-y-bont", gweler Pen-y-bont (gwahaniaethu).

Tref a chymuned ym mwrdeistref sirol Pen-y-bont ar Ogwr yw Pen-y-bont ar Ogwr[1] (Saesneg: Bridgend).[2] Mae ganddi oddeutu 40,000 o bobol.

Tan yr 20g, tref marchnad oedd hi yn bennaf. Mae hi bellach yn dref ddiwydiannol oherwydd datblygu ystadau diwydiannol ger yr M4 sydd wedi denu cwmnïau megis Sony a Ford i'r ardal. Mae Pen-y-bont yn gartref hefyd i bencadlys Heddlu De Cymru. Adeiladwyd carchar preifat (Carchar Parc Ei Mawrhydi) yn niwedd y 1990au ar safle hen ysbyty seiciatreg ar gyrion y dref uwchben pentref Coety.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Sarah Murphy (Llafur)[3] ac yn Senedd y DU gan Chris Elmore (Llafur).[4]

Lleolir Carchar y Parc - carchar masnachol i ddynion a throseddwyr ifainc, yn agos i'r dref.

Ardaloedd

• Pendre
• Llidiart (Saesneg: Litchard)
• Hendre (Saesneg: Nolton)
• Castell Newydd (Saesneg: Newcastle)
• Cefn Glas
• Bryntirion
• Bragle (Saesneg: Brackla)
• Hen Gastell (Saesneg: Oldcastle)
• Melin Wyllt (Saesneg: Wildmill)
• Chwarela (Saesneg: Quarella)

Afonydd

Mae Afon Ogwr yn llifo trwy'r dref, gyda'r Nant Morfa yn ei chyfarfod ger Meysydd y Bragdy. Mae'r Afon Ewenni yn llifo ar gyrion y dref yn Nhredŵr i gyfarfod yr Ogwr ger Castell Ogwr ar ben yr aber.

Cysylltiadau ffyrdd a rheilffordd

Mae Pen-y-bont yn agos i gyffyrdd 35 a 36 traffordd yr M4, hanner ffordd rhwng dinas Abertawe a dinas Caerdydd.
Mae gan Pen-y-bont orsaf rheilffordd ar lein y Great Western, gyda gwasanaethau cyflym i ddinas Llundain ac Abertawe. Mae yna orsaf arall ym Melin Wyllt ar lein Maesteg. Mae gwasanaethau lleol yn rhedeg i Gaerdydd a Gorllewin Lloegr ar y brif lein a lein Bro Morgannwg. I'r gorllewin mae gwasanaethau lleol i Abertawe a Gorllewin Cymru. Hefyd mae gwasanaethau lleol i Faesteg. Gweithredir y gwasanaethau lleol gan Trafnidiaeth Cymru, a'r gwasanaethau cyflym gan Great Western Railway.

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[5][6][7][8]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Pen-y-bont ar Ogwr (pob oed) (14,912)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Pen-y-bont ar Ogwr) (1,289)			8.9%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Pen-y-bont ar Ogwr) (11688)			78.4%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Pen-y-bont ar Ogwr) (2,834)			42.6%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Adeiladau a chofadeiladau

• Castell Coety
• Castell Newydd
• Eglwys Sant Illtyd
• Island Farm
• Yr Hen Bont

Enwogion

• Huw Edwards, cyflwynwr newyddion y BBC
• David Emanuel (cynllunydd ffasiwn)
• Gavin Henson (chwaraewr rygbi)
• Robert Howley (chwaraewr rygbi)
• Amanda Levete (pensaer)
• Gareth Llewellyn (chwaraewr rygbi)
• JPR Williams (chwaraewr rygbi)
• Michael Williams, Barwn Baglan (1949 – 2017), diplomydd

Ysgolion

• Ysgol Gyfun Brynteg
• Ysgol Gyfun Bryntirion
• Ysgol Gyfun Pencoed
• Ysgol Gyfun Ynysawdre
• Ysgol Gyfun Ogwr
• Ysgol Gynradd Penybont
• Ysgol Gynradd yr Hen Gastell
• Ysgol Gynradd Bragle
• Ysgol Gynradd Gymraeg Bro Ogwr
• Ysgol Gynradd Tremaen
• Ysgol Archddeon John Lewis yr Eglwys yng Nghymru
• Ysgol Gynradd Llidiart
• Ysgol Plant Bach Bryntirion
• Ysgol Plant Iau Llangewydd
• Ysgol Gynradd Brynmenyn
• Ysgol Gynradd Ffaldau
• Ysgol Gynradd Betws

Hamdden

Ceir Coetir Ysbryd Llynfi ar gyrion tref Maesteg sy'n ardal o goedwig ac hamdden gyda llwybrau cerdded, rhedeg a seiclo. Planwyd y coetir ar safle hen bwll glo Coegnant a Golchfa Maesteg.

Eisteddfod Genedlaethol

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol ym Mhen-y-bont ar Ogwr ym 1948. Am wybodaeth bellach gweler:

• Eisteddfod Genedlaethol Cymru Pen-y-bont ar Ogwr 1948

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bro Ogwr 1998 ym Mhencoed.

Oriel

• 
  Eglwys Sant Illtyd, Pen-y-bont ar Ogwr
• 
  Cae rygbi'r dref
• 
  Ysbyty St Ioan; adeilad o'r 16g

Gefeilldrefi

Yr Almaen - Langenau  Ffrainc - Villenave D'Ornon

Gweler hefyd

• Etholaeth Pen-y-bont ar Ogwr

Cyfeiriadau

1. "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 13 Hydref 2021.
2. British Place Names; adalwyd 25 Hydref 2021
3. Gwefan Senedd Cymru
4. Gwefan Senedd y DU
5. "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
6. Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
7. Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
8. Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013^[dolen farw]

Trefi a phentrefi Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr

Trefi
Maesteg  · Pen-coed  · Pen-y-bont ar Ogwr  · Pontycymer  · Porthcawl
Pentrefi
Abercynffig  · Abergarw  · Betws  · Blaengarw  · Bracla  · Bryncethin  · Brynmenyn  · Caerau  · Cefncribwr  · Cwmogwr  · Cynffig  · Drenewydd yn Notais  · Gogledd Corneli  · Heol-y-cyw  · Llangeinwyr  · Llangrallo  · Llangynwyd  · Melin Ifan Ddu  · Merthyr Mawr  · Mynyddcynffig  · Nant-y-moel  · Notais  · Pen-y-fai  · Y Pîl  · Price Town  · Sarn  · Ton-du  · Trelales  · Ynysawdre