Ewenni

Ewenni

Math	pentref, cymuned
Poblogaeth	768, 738
Daearyddiaeth
Sir	Bro Morgannwg
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	857.76 ha
Cyfesurynnau	51.4822°N 3.5769°W
Cod SYG	W04000654
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Jane Hutt (Llafur)
AS/au y DU	Alun Cairns (Ceidwadwr)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Pentref a chymuned ym mwrdeistref sirol Bro Morgannwg, Cymru, yw Ewenni (Saesneg: Ewenny). Saif ar lan afon Ewenni. Y dref agosaf yw Pen-y-bont ar Ogwr, sy'n 3.1 km (1.9 milltir) i ffwrdd. Mae'r pentref yn enwog am adfeilion yr hen briordy a'i heglwys hynafol.

Priordy Ewenni

Tyfodd y pentref o gwmpas Priordy Ewenni a'r eglwys ynghlwm wrtho. Codwyd Eglwys Sant Fihangel ar y dull Normanaidd yn y 12g gan yr arglwydd lleol William de Londres.

Bu'r ardal yn enwog am ei diwydiant crochenwaith, sy'n dyddio i 1427 o leiaf. Tyfodd yno oherwydd y cyflenwad lleol o glai i wneud crochenwaith a phriddlestri coch a gwaith ceramig, digon o garreg i wneud yr odynnau a glo i'w tanio. Sefydlwyd Crochendy Ewenni yno yn y flwyddyn 1610 ac mae'n dal i weithio.

Dywedir fod ysbryd yr Arglwyddes Wen yn aflonyddu cae a lôn ger y priordy ers yr Oesoedd Canol.

Ceir gwarchodfa natur Coed-y-Bwl gerllaw, lle ceir hyd at chwarter miliwn cennin pedr "gwyllt" yn tyfu; cawsant eu plannu yno yn y 19g gan Mrs Nicholl, Merthyr Mawr. Ceir pont hynafol ger y gwarchodfa a godwyd gan y Rhufeiniaid yn ôl traddodiad (mae'n fwy tebygol ei bod yn ganoloesol).

Brodor o Ewenni oedd y llenor Edward Mathews, awdur Hanes Siencyn Penhydd (1850).

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[1][2][3][4]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Ewenni (pob oed) (768)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Ewenni) (126)			16.8%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Ewenni) (554)			72.1%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Ewenni) (107)			34.6%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Cyfeiriadau

1. "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
2. Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
3. Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
4. Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013^[dolen farw]

Dolenni allanol

• (Saesneg) Hanes y pentref Archifwyd 2006-05-03 yn y Peiriant Wayback
• (Saesneg) Gwefan y pentre Archifwyd 2006-05-08 yn y Peiriant Wayback
• Llun o briordy Ewenni Archifwyd 2007-03-12 yn y Peiriant Wayback

Trefi a phentrefi Bro Morgannwg

Trefi
Y Barri  · Y Bont-faen  · Llanilltud Fawr  · Penarth
Pentrefi
Aberogwr  · Aberddawan  · Aberthin  · City  · Clawdd-coch  · Corntwn  · Dinas Powys  · Eglwys Fair y Mynydd  · Ewenni  · Ffontygari  · Gwenfô  · Larnog  · Llanbedr-y-fro  · Llancarfan  · Llancatal  · Llandochau  · Llandochau Fach  · Llandŵ  · Llanddunwyd  · Llan-faes  · Llanfair  · Llanfihangel-y-pwll  · Llanfleiddan  · Llangan  · Llansanwyr  · Llwyneliddon  · Llyswyrny  · Marcroes  · Merthyr Dyfan  · Ogwr  · Pendeulwyn  · Pen-llin  · Pennon  · Pen-marc  · Y Rhws  · Sain Dunwyd  · Saint Andras  · Sain Nicolas  · Sain Siorys  · Sain Tathan  · Saint-y-brid  · Sili  · Silstwn  · Southerndown  · Trebefered  · Trefflemin  · Tregatwg  · Tregolwyn  · Tresimwn  · Y Wig  · Ystradowen