|
Pandicosa
Pandicosa (Panticosa en castellano) ye un municipio d'a provincia de Uesca situato en a comarca de l'Alto Galligo. A suya población ye de 909 habitants en una superficie de 95,9 km² y una densidat de población de 9,48 hab/km². As chents de Pandicosa son conoixitas con o chentilicio de panticutos anque a suya embotada en a val ye a de "malcalzaus" u "mangarrotas". Cheografía Se situga en a parti central d'a val de Tena chunto a os ríos Caldarés y Bolática a 1.184 metros d'altaria. D'antis mas formaba o Quinyón de Pandicosa chunto a O Pueyo de Tena y Oz de Tena. Hue forma un termin municipal independient chunto con O Pueyo (dende 1970) y os Banyos de Pandicosa. Rodiata d'alteras montanyas, muitas d'ellas fan curiosas formas y ye por ixo que os habitants de Panticosa lis dan nombres como "a cara de Dios" (entre Piniecho y Baldairán), "o Indio", "o Triptico" u "a Forqueta ras Palomas" (en a zona de Telera) u a mas conoixita de totas, "a Muller Dormita" (entre Bucuesa y Lana Mayor), formando a suya capeza y naso Os Cuchitars, o peito Pena Nevera, a centura As Canals de Bucuesa, o chenullo Pala Rayos y o piet Pena Retona. En iste municipio se troba a estación d'esquí d'Aramón Panticosa. HistoriaOs romanos ya conoixeban y aproveitaban as auguas termals de l'actual balneario de Pandicosa. Bi ha repuis d'un balneario romano de dificil acceso con monedas d'ofrenda d'a epoca d'Augusto y Tiberio. A primera vegata que apareixe documentata Pandicosa ye en o sieglo XIII como capital d'o Quinyón de Pandicosa. Allora a ciudat se dividiba en cuatre vicos: o vico de Santa María que se trobaba a on hue ye a ilesia, o vico de San Salvador chunto a l'ermita d'o suyo nombre (actual fosal) y os vicos de Sus (actual "ro Vico") y d'Exena que desapareixió chunto a la suya ermita en o sieglo XV. Alifonso XII iba muito ta o balniario moderno de Pandicosa y esto esplica parte d'a decoración d'o complexo hotelero. ParlaA parla panticuta ye a forma millor conservata y mas viva de l'aragonés tensino. NombreO suyo nombre puet venir d'o latín FONTICOSA con influencia fonetica basca que por no tener F- inicial a sobén la adapta ta p- como en pago, cosa que se vei tamién en l'aragonés pantasma. A forma con -nd- la documentó como minoritaria Francho Nagore cuan fació a tesi sobre l'aragonés local y ye documentata en unos textos medievals entre 1425 y 1450. Demografía
AdministraciónReparto de concellers
Alcaldes
Molimentos A Ilesia de Nuestra Sinyora de l'Asumpción de Pandicosa ye adedicata a l'Asumpción de Nuestra Sinyora, estando-ne la suya ilesia parroquial.[6] D'estilo gotico tardano (sieglo XII) tien planta rectangular y tres naus desapartatas l'una de l'atra por columnas celindricas. O retablo mayor se fació en o sieglo XVIII, anque se cremó cuasi de raso en 1978. Atros retablos intresants son os d'os Santos Fundadors, Inmaculata (sieglo XVIII, tamién cremato graument en o incendio de 1978), d'o Rosario (sieglo XVII), de Sant Lorient (sieglo XVI) y d'a Epifanía (sieglo XV). A ilesia ye protechita legalment dende 2002 con a suya declaración como Bien d'Intrés Cultural.[7] Bi ha tres ermitas en Pandicosa adedicatas a Sant Salvador, Sant Per y Sant Chuan. Entre a resta de construccions d'a villa destacan a Fuande de ro Vico d'os sieglo XIX u los puents Viello sobre o Caldarés y A Zoche sobre o río Bolatica. Son a-saber-las as fuents (localment fuandes) que se troban arredol de Pandicosa como son Fuenfría d'Ordicuso a Fuent de Yenefrito, Escalar-La Laguna u Fuent Salata. GastronomíaPersonalidaz naixitas de Pandicosa
Referencias
Bibliografía
Vinclos externos
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.svg){kind=small}
