La Infortunada
La Infortunada[1][2] (/lajn.for.tu.'na.da/), La Enfortunada[3] (/lan.for.tu.'na.da/) u L'Enfortunada[4] (/len.for.tu.'na.da/) (oficialment y en castellano «Lafortunada»), ye un lugar aragonés d'o municipio de Tella-Sin, en a provincia de Uesca y comarca de Sobrarbe. A suya población ye de 109 habitants (2018).[5] En l'actualidat, o nuclio de La Infortunada ye lo mas poblau d'o municipio de Tella-Sin, d'el que actúa como cabecera municipal. En A Infortunada se troba la Casa d'a Villa y bels equipamientos municipals, como a escuela municipal d'Educación Primaria (tancada dende o curso escolar 2008-2009[6]), o Centro de Salut y o Museu d'a Electricidat. La Infortunada ye un nuclio fincau en a ladera d'a carretera A-138 de l'Aínsa ta Bielsa, en a ribera d'a Cinca, con una economía dedicada a lo sector d'os servicios (hostelería, restauración) per lo que concentra una población important de treballadors foranos. No s'ha puesto dar treslau d'a presencia de La Infortunada d'en antes d'a segunda mitat d'o sieglo XVIII, en fendo-la un d'os nuclios mas chóvens de Sobrarbe, posiblement naixida como un barrio de Badaín (que dista poquez cientos de metros) debaixo d'él en o canto d'o río. Dos casas el composaban dica la primer ventena d'anyos d'o sieglo XX, Casa Tomás y Casa Cuadrado, totas dos de grans dimensions que heban servido ta fonda y hespital en a ribera d'a Cinca dica l'arribada d'as obras hidraulicas. A gran transformación de La Infortunada arribó con os intereses d'a empresa basca «La Ibérica» (dimpués «Iberduero», y en l'actualidat «Iberdrola»), que escomenzó as obras de construcción d'a Central hidroelectrica de La Infortunada sobre lo río Cinca en 1919,[1] dentrando en funcionamiento la primer parte l'1 de chiner de 1923.[7] Con a instalación de la dita central, que ha gosau estar a industria que ha dau la vida a la localidat en cuasi tot lo sieglo XX, a estructura de La Infortunada cambeó radicalment, disenyando-se la población nueva de tot, que ye como se conoix en l'actualidat, a la moda d'una colonia industrial con gran cantidat de treballadors foranos (primer ta las obras, dimpués ta las fayenas d'a central). Muitos d'os edificios d'uso comunal que i existen (como a ilesia parroquial, o museu u la Casa d'a Villa) en primeras yeran propiedat d'a Companyía, y se i contruyoron ta dar-le servicio a la colonia de treballadors que i vivivan. A central de La Infortunada produce una potencia total de 83.000 KWh,[7] per lo que ye la mas important de tot lo Pireneu de Uesca.[7] En a Cinca per debaixo de La Infortunada, a bel kilometro en dirección ta l'Aínsa, existe un entibo de mida redueita, que ha nombre oficial de Entibo de La Espunya («Embalse de Laspuña») perque s'emplega ta canalizar l'augua que alimenta la central de La Espunya, pero que en a comarca se conoix popularment como «Embalse de La Infortunada».[1] ToponimiaSe conoixen bellas versions populars diferents que dicen d'as oríchens d'iste peculiar toponimo. Totas coinciden en atribuir-le la oríchen en un accident escaito en bel momento impreciso con una moncha d'o convento benedictino de Badaín. A versión mas conoixida diz que un grupet de monchas de lo dito convento yeran fendo una pelegrinación ta la Comuna cuan que las pilló un mayenco primeral ta alto de Salinas. A mayoría de monchas s'adubioron a sortir de l'augua u salvar-se de bella manera, puyando-se ta as penyas. Cuan o grupo se reunió, les ne faltaba una, que la trobón afogada a l'altro día en a glera d'a Cinca a on que huei se troba La Infortunada. Y diz que d'aquella moncha «infortunada» le quedó lo nombre. L'altra versión popular, menos conoixida, parla tamién d'una desgracia sufierta per una moncha de Badaín, pero en iste caso en as penyas d'a Penya Villa, a man de Tella (que ye chusto alto de La Infortunada), a on que la relichiosa se i habría eslizau, en cayendo ta baixo per as tarteras que de Tella dan ta La Infortunada. Lo calabre habría puesto arribar baixín-baixando dica la ribera, per lo que habría rematau en o puesto a on se troba La Infortunada. En toz dos casos, o nombre dimana d'una muller «infortunada», que habría muerto en ixe endrecho, que ye debant de Badaín, y as primeras casas habrían puesto construir-se dimpués per lo que o puesto ya tendría ixe nombre. Una altra versión, mes de tipo culto, diz que lo nombre dimana de bel personache romano d'hipotetico nombre Fortunatus[8] y desestima de tot as ditas etimolochías populars. Ista teoría, manimenos, se troba con a falta d'informacions anteriors a 1750 que se tiene de La Infortunada, y a falta d'enrunas u trazas que faigan pensar de construccions anteriors a Casa Tomás y Casa Cuadrado (a ermita de Sant Chusé, que beluns heban quiesto considerar antiga, s'ha probau que data tamién d'o sieglo XVIII[1]). De cualsiquier forma, o nombre se cambeó de formal en 1903[9] a «Lafortunada», chusto el contrario de como ye patrimonial, ta privar os efectos disuasorios que l'apelativo «Infortunada» podese tener en a clientela d'as dos fondas que i heba a par d'alavez.[7] Demografía
Imáchens
Fiestas
Referencias
Se veiga tamiénVinclos externos
|
Portal di Ensiklopedia Dunia