|
A Chacetania (en castellano Jacetania) ye a comarca mas nortoccidental d'Aragón, dividida entre as provincias de Uesca y Zaragoza. Muga con Francia por o norte, Navarra por l'ueste, y por o sud y l'este con as comarcas aragonesas de Cinco Villas, Plana de Uesca y Alto Galligo. En plens Pireneus, s'articula por o río Aragón y os suyos afluyents.
En ella se i formó lo primitivo condau d'Aragón que en 1035, cuan morió o rei Sancho III "o Mayor" de Navarra, adquirió la categoría de reino con capital en a ciudat de Chaca y con Remiro I como monarca. Resultau d'ista ampla historia son dos grans molimentos historico-artisticos, a seu de Chaca y o monesterio de Sant Chuan d'a Penya.
A suya mayor altaria ye o pico Collarada (2.886 metros), y conta con dos d'as estacións d'esquí mas importants y antigas da Peninsula: Candanchú y Astún, en a val de l'Aragón.
Tien una superficie de 1.857,9 km² y una población en 2010 de 18.664 hab. (con una densidat de población de 10,05 hab/km²) y a suya capital ye a ciudat de Chaca, que aculle o 71% d'a población comarcal.
A suya prencipal festividat ye Santa Orosia, patrona d'ista comarca, y que se celebra o 25 de chunio.
A luenga vernacla d'a Chacetania ye l'aragonés, charrando-se a suya variedat l'aragonés occidental, chunto con o castellano que en ye l'oficial.
Composan a Chacetania 20 municipios.[2]
Territorio y población
| Municipio
|
Superficie
(km²)[3]
|
%
d'o total
|
Población
(2011)[4]
|
%
d'o total
|
Densidat
(hab/km²)
|
Altaria
(metros)
|
Distancia
ta
Chaca
(km)
|
Lugars
|
| Aísa
|
81,0
|
4,4
|
379
|
2,0
|
4,68
|
1.043
|
20,80
|
Candanchú, Esposa, Sinués
|
| Ansó
|
223,1
|
12,0
|
475
|
2,5
|
2,13
|
860
|
53,00
|
Zuriza
|
| Aragüés de lo Puerto
|
64,4
|
3,5
|
133
|
0,7
|
2,07
|
970
|
33,00
|
|
| Artieda
|
13,6
|
0,7
|
92
|
0,5
|
6,76
|
652
|
46,90
|
|
| Bailo
|
164,4
|
8,8
|
300
|
1,6
|
1,82
|
714
|
26,20
|
Alastuei, Arbués, Arrés, Especiello, Esporret, Gabás, Larués, Paternoi, Villanoviella d'Alastuei.
|
| Borau
|
41,7
|
2,2
|
85
|
0,4
|
2,04
|
1.008
|
14,40
|
|
| A Canal de Berdún
|
133,3
|
7,2
|
382
|
2,0
|
2,87
|
688
|
30,00
|
Berdún, Biniés, Huertolo, Maixons, Martés, Villa-reyal d'a Canal
|
| Canfranc
|
71,6
|
3,9
|
620
|
3,3
|
8,66
|
1.040
|
17,80
|
Os Aranyons.
|
| Castiello de Chaca
|
17,3
|
0,9
|
257
|
1,4
|
14,86
|
921
|
7,20
|
Aratorés
|
| Chaca
|
406,3
|
21,9
|
13.299
|
71,1
|
32,73
|
818
|
--
|
Abai, Avena, Ara, Araguás d'o Solano, Ascara, Asieso, Atarés, Acín, Badaguás, Banaguás, Baraguás, Barós, Bernués, Bescós de Garcipollera, Binué, Botaya, Caniars, Espuéndolas, o Fraixinal, Gracionépel, Guasa, Guasillo, Ipás, Latiesas Altas, Latiesas Baixas, Lerés, Martillué, Navasa, Navasiella, Novés, Orante, Osia, Puerto d'Astún, Ulle, Villanoviella, Xarlata, Yosa de Garcipollera.
|
| Chasa
|
8,9
|
0,5
|
113
|
0,6
|
12,70
|
944
|
30,40
|
|
| Fago
|
28,8
|
1,6
|
30
|
0,2
|
1,04
|
888
|
53,00
|
|
| Mians
|
14,8
|
0,8
|
41
|
0,2
|
2,77
|
692
|
48,90
|
|
| Puent d'a Reina de Chaca
|
48,1
|
2,6
|
290
|
1,6
|
6,03
|
707
|
21,20
|
Santa Engracia de Chaca, Xabierregai
|
| Salvatierra d'Esca
|
81,2
|
4,4
|
226
|
1,2
|
2,78
|
582
|
52,90
|
Focheto, Lorbés
|
| Santa Cilia
|
28,1
|
1,5
|
208
|
1,1
|
7,40
|
649
|
14,70
|
Fosato Alto, Fosato Baixo, Somanés
|
| Santa Cruz d'as Serors
|
27,0
|
1,5
|
189
|
1,0
|
7,00
|
788
|
15,90
|
Binacua
|
| Sigüés
|
101,8
|
5,5
|
131
|
0,7
|
1,29
|
521
|
47,90
|
Aringo, Asso-Veral, Escó, los Banyos, Miramont, Tiermas
|
| Val d'Echo
|
234,4
|
12,6
|
947
|
5,1
|
4,04
|
800
|
44,40
|
Catarecha, Ciresa, Echo, Embún, Santa Lucia, Urdués
|
| Villanuga
|
58,2
|
3,1
|
512
|
2,7
|
8,80
|
953
|
14,10
|
Aruex, Cenarbe
|
| Total
|
1.857,9(*)
|
|
18.709
|
|
10,07
|
|
|
(*) Adhibindo-ie a superficie d'o "común d'Ansó y Fago" (9,9 km²)
 Densidat de población d'a Chacetania
Demografía
Gastronomía
Se veiga tamién
Referencias
|
.svg)
