Киев

Киев
укр. Київ
Байрак^[d]	Илтамга^[d]
Нигезләнү датасы	482
Рәсми исем	Київ[1]
Кушамат/тәхәллүс	Мати міст Руських, Новий Єрусалим, Місто, де все починається һәм Мать городов русских
... хөрмәтенә аталган	Кий^[d]
Демоним	Kiévien[2], Kiévienne[2], Kyivan, Kievan, Kyjevan, Kyjevanka, kiovalainen һәм kijivano
Нигезләүче	Кий^[d], Щек^[d], Хорив^[d] һәм Лыбедь^[d]
Рәсми тел	украин теле
Гимн	Как тебя не любить, Киев мой!^[d]
Дөнья кисәге	Европа
Дәүләт	Украина
Нәрсәнең башкаласы	Украина
Административ-территориаль берәмлек	Украина
Сәгать поясы	DAZD^[d], UTC+02:00, UTC+03:00 һәм җәйге вакыт
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Днипро
Территориясенә дәгъва итә	Рейхскомиссариат Украина^[d], Украина Совет Социалистик Республикасы, Вооружённые силы Юга России^[d], Польша Җөмһүрияте (1918—1939) һәм Россия
Геомәгълүматлар	Data:Ukraine/Kyiv City.map
Хөкүмәт башлыгы	Виталий Владимирович Кличко^[d][3]
Идарә итүче орган	Киевская городская государственная администрация^[d]
Канунбирү органы	Киевский городской совет^[d]
Әгъзалык	Тарихи шәһәрләр лигасы^[d][4] һәм Бөтендөнья мирас шәһәрләре оешмасы^[d][5]
Халык саны	2 952 301 (1 гыйнвар 2022)[6]
Административ бүленеше	Голосеевский район^[d], Дарницкий район^[d], Деснянский район^[d], Днепровский район^[d], Печер районы^[d], Оболонский район^[d], Соломәнка районы^[d], Святошинский район^[d], Шевченковский район^[d] һәм Подольский район^[d]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	179 ± 0 метр
Кардәш шәһәр	Мүнхен[7][8][9]^[…], Вилнүс[10][8][11]^[…], Эдинбург[7][8][12]^[…], Рига[10][8][13]^[…], Бакы[8][14][15]^[…], Братислава[16][7][8]^[…], Белград[8][17][13], Чикаго[10][8][18]^[…], Краков[10][19][8]^[…], Флоренция[7][8][20]^[…], Кьото[7][8][21]^[…], Рио-де-Жанейро[8][22][13], Тбилиси[8][23][13]^[…], Тирана[13][24][25], Тампере[7][10][26]^[…], Лейпциг[7][27][8]^[…], Берлин[8][28][29]^[…] һәм Сараево[13][30]
Моның хуҗасы	Старт^[d] һәм Киев метрополитены
Нәрсә белән чиктәш	Киев өлкәсе
Кулланылган тел	украин теле һәм рус теле
Бүләкләр	Украинаның каһарман шәһәре^[d] (6 март 2022) Герой шәһәр (8 май 1965)
Телгә алынган хезмәтләр	Civilization V^[d]
Мәйдан	848 км²[31]
Почта индексы	01000–06999
Рәсми веб-сайт	kyivcity.gov.ua​(укр.)
Нинди веб-биттә тасвирланган	tripadvisor.com/Tourism-g294474-Kyiv-Vacations.html​(ингл.)[32] һәм wikitravel.org/en/Kyiv​(ингл.)[33]
Һәйкәлләр исемлеге	памятники Киева^[d]
Яклаучы изге	баш фәрештә Микайла^[d]
Ачык мәгълүматлар порталы	Kyiv city Open Data Portal^[d]
Феноменның икътисады	экономика Киева^[d]
Социаль медиаларда күзәтүчеләре	198 678 һәм 7110 ± 9[34]
Җирле телефон коды	44
Номер тамгасы коды	AA һәм KA
Шәрәфле ватандашлар төркеме	^[d]
Монда җирләнгәннәр төркеме	^[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	^[d]
Киев Викиҗыентыкта

Киев (укр. Київ - Кыйив) — Украинаның башкаласы, Киев өлкәсенең административ үзәге (аның эченә керми). Герой шәһәр. Шәһәр Днепр елгасында урнашкан. Мәйданы — 835,6 км², халкы — 2799,9 мең кеше (2011 елның 1 апреленә).

Тарих

• 864 елны Аскольд белән Дир Киевны басып алалар.
• 10 гасырда Киев Русе дәүләте барлыкка килгән. 988 елда праваслау динен кабул иткән.
• 1132-1134 елдан соң Киев Русе күп кенәзлекләргә таркалган. 1132 елда Полоцк, 1134 елда Новгород шәһәре Киев кенәзенең хакимиятен танырга туктаганнар, «разодралась вся земля русская» (Новгород кулъязмасы). Аерым рус кенәзлекләре үз кенәзе белән идарә ителгән, кайчакта рус кенәзлекләре арасында үзара сугышлар булганнар.
• 1240 елда Бату хан Киев шәһәрен басып җимергән. Алтын Урда ханнары Владимир кенәзләренә ярлык бирә башлаган. Шулай итеп, Киев шәһәре башкала вазифасын югалткан.
• 1941 елның 19 сентябрь — Икенче бөтендөнья сугышы барышында Киев алман гаскәрләре тарафыннан алына.

«Киев халкын чукындыру», Клавдий Лебедев

География

Шәһәр Көнчыгыш-Европа тигезлегендә, Днепр елгасы өстендә урнаша. Шулай ук Днепр елгасының кушылдыклары: Десна, Дарница, Лыбедь, Горенка, Любка, һәм тагын якынча 20 елга һәм гөрләвек ага.

Киевтан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)
			Калып:Байрак/БелоРоссияПинск ~ 360 км. Калып:Байрак/БелоРоссияМинск ~ 430 км. Варшава ~ 680 км.	Калып:Байрак/БелоРоссияҺомел ~ 225 км. Смоленск ~ 500 км. Санкт-Петербург ~ 1050 км.	Чернигов ~ 125 км. Брянск ~ 410 км. Мәскәү ~ 750 км.
			Житомир ~ 135 км. Ровно ~ 305 км. Луцк ~ 370 км.	Җилләр розасы	Сумы ~ 315 км. Харковь ~ 405 км. Белгород ~ 435 км.
			Винница ~ 200 км. Хмельницкий ~ 275 км. Ивано-Франковск ~ 450 км.	Кишенәү ~ 395 км. Николаев ~ 400 км. Әдис ~ 435 км.	Кременчуг ~ 260 км. Днепр ~ 390 км. Запорожье~ 440 км

Климат

• Уртача еллык температура — +8,4 °C
• Уртача еллык җил тизлеге — 2,5 м/с
• Уртача еллык һава дымлылыгы — 74%

Киев климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	11,1	17,3	22,4	30,2	33,6	35,0	39,4	39,9	33,8	27,9	23,2	14,7	39,9
Уртача максимум, °C	−0,9	0,0	5,6	14,0	20,7	23,5	25,6	24,9	19,0	12,5	4,9	0,0	12,5
Уртача температура, °C	−3,5	−3	1,8	9,3	15,5	18,5	20,5	19,7	14,2	8,4	1,9	−2,3	8,4
Уртача минимум, °C	−5,8	−5,7	−1,4	5,1	10,8	14,2	16,1	15,2	10,2	4,9	0,0	−4,6	4,9
Абсолют минимум, °C	−31,1	−32,2	−24,9	−10,4	−2,4	2,4	5,8	3,3	−2,9	−17,8	−21,9	−30	−32,2
Явым-төшем нормасы, мм	36	39	36	46	57	82	72	61	58	40	48	44	619

Административ бүленеш

Киев 10 районына бүленә:

1. Голосеево районы
2. Дарница районы
3. Днепр районы
4. Десна районы
5. Соломенка районы
6. Святошино районы
7. Оболонь районы
8. Подол районы
9. Печерск районы
10. Шевченко районы

Киевта туганнар

• Галина Сачек (Яруллина) (1915), балет артисты, татар композиторы Ф. Яруллинның хатыны.
• Нәҗип Хәмитов (1963), язучы, фәлсәфә фәннәре докторы, профессор.
• Николай Носов (1908-1976), рус совет балалар язучысы.
• Сергей Кузьмин (1955), вице-адмирал, РФ Каһарманы.
• Клара Новикова (1946), юмор остасы, РФ халык артисты.
• Лев Карпов (1879—1921), инкыйлабчы, химик-технолог, РСФСР химия сәнәгатенә нигез салучыларның берсе, Бондюг химия заводы директоры (1915-1918 елларда).
• Сергей Михнов (1860―1924), медицина фәннәре докторы (1889), ординар профессор (1905).
• Андрей Михнов (1983), һөнәри хоккейчы (һөҗүмче).
• Александр Аринин (1955), тарихчы һәм сәясәтче, тарих фәннәре кандидаты, сәяси фәннәр докторы, доцент.
• Лев Каминский (1889―1962), медицина фәннәре докторы (1940), профессор (1941), медицина хезмәте полковнигы (1943).

Галерея

• 
  Киев консерваториясе
• 
  Алтын капкалар
• Азатлык мәйданы
  Азатлык мәйданы
• 
  Әр-Рахма мәчете

Моны да карагыз

• Киев метросы

Сылтамалар

1. Верховна Рада України. Адміністративно-територіальний устрій
2. http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
3. Київський міський голова — Киевская городская государственная администрация.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q11739162
4. https://web.archive.org/web/20240528114922/https://www.lhc-s.org/member_cities/
5. https://web.archive.org/web/20240528143447/https://www.ovpm.org/members/cities/
6. Государственная служба статистики Украины Чисельність наявного населення Українина 1 січня 2022 — Киев: Государственная служба статистики Украины.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q115154676https://wikidata.org/wiki/Track:Q1899https://wikidata.org/wiki/Track:Q7603543
7. http://www.shevkyivlib.org.ua/diznaysya/traditsiyi-i-svyata/117-mista-pobratimi-zagalny-spisok.html
8. https://old.kyivcity.gov.ua/files/2018/2/15/Mista-pobratymy.pdf
9. https://www.muenchen.de/rathaus/Stadtpolitik/Partnerstaedte/Kiew.html
10. https://kievcity.gov.ua/news/205.html
11. http://www.ivilnius.lt/pazink/apie-vilniu/miestai-partneriai
12. https://www.edinburghlive.co.uk/news/edinburgh-news/edinburghs-ten-sisters-remarkable-cities-18177349
13. https://kyivcity.gov.ua/kyiv_ta_miska_vlada/pro_kyiv/mista-pobratimi_z_yakimi_kiyevom_pidpisani_dokumenti_pro_poridnennya_druzhbu_spivrobitnitstvo_partnerstvo/
14. http://azerbaijans.com/content_1719_az.html
15. https://baku-ih.gov.az/az/page/26.html
16. http://www.bratislava-city.sk/bratislava-twin-towns
17. https://www.beograd.rs/index.php?lang=cir&kat=beoinfo&sub=1225698%3f
18. http://www.chicagosistercities.com/sister-cities/kyiv-ukraine/
19. http://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,miasto,1,0,otwarty_na_swiat.html
20. https://www.comune.fi.it/pagina/firenze-internazionale/gemellaggi-e-patti-di-amicizia
21. https://www.city.kyoto.lg.jp/sogo/page/0000117802.html
22. http://mail.camara.rj.gov.br/APL/Legislativos/contlei.nsf/50ad008247b8f030032579ea0073d588/3f4147a57ed8aa3483257e8800663664?OpenDocument
23. https://tbilisi.gov.ge/img/original/2018/6/12/tbilisiinfigures.pdf
24. http://www.tirana.gen.al/sister_cities.php
25. https://tirana.al/uploads/2023/6/20230627125928_marreveshje-shoqata.pdf
26. Ystävyyskaupungit — Тампере.
    https://wikidata.org/wiki/Track:Q40840
27. https://www.leipzig.de/buergerservice-und-verwaltung/partnerstaedte/kiew/
28. https://www.berlin.de/rbmskzl/aktuelles/pressemitteilungen/2023/pressemitteilung.1366074.php
29. https://www.berlin.de/rbmskzl/politik/senatskanzlei/internationales/staedtepartnerschaften/#headline_1_9
30. https://n1info.ba/english/news/sarajevo-and-kyiv-sign-agreement-on-establishing-friendly-relations/
31. https://web.archive.org/web/20150918152231/http://atu.gki.com.ua/atu/26
32. Tripadvisor — 2000.
    https://wikidata.org/wiki/Track:Q242345https://wikidata.org/wiki/Track:P3134https://wikidata.org/wiki/Track:Q1770710
33. برودرومو إ. Wikitravel — 2003.
    https://wikidata.org/wiki/Track:Q2017https://wikidata.org/wiki/Track:Q14530788
34. Интерфейс программирования приложения YouTube
    https://wikidata.org/wiki/Track:Q8056784

Шулай ук карагыз

• Бөек Киев кенәзләре

Калып:Европа башкалалары