Дебёсы

Дебёсы
удм. Дэбес
Байрак	Илтамга
Рәсми исем	Дэбес
Дәүләт	Россия[1]
Нәрсәнең башкаласы	Дебёсское сельское поселение^[d][2], Дебесы районы, Дебёсы өязе һәм Тольёнское сельское поселение^[d]
Административ-территориаль берәмлек	Дебёсское сельское поселение^[d][2]
Сәгать поясы	UTC+04:00
Халык саны	5663 (2021)[3]
Почта индексы	427060
Җирле телефон коды	34151
Дебёсы Викиҗыентыкта

һәм [1]

Дебёсы (удм. Дэбес, рус. Дебёсы) — Удмуртиядә урнашкан авыл, Дебёсы районының административ үзәге, 1921—1923 елларда — шәһәр.

Халык саны — 5 720 кеше (2010 ел).[4]

География

Авыл Чүпче елгасында, Ижаудан 141 километрга төньяк-көнчыгшрак урнаша. Авыл янында Р242 (Пермь — Екатеринбург) трассасы уза. Иң якын тимер юл станциясе — Кез.

Тарих

Беренче тапкыр 1646 елда телгә алына.

XIX гасырдан авыл аша Себер тракты уза башлаган; шуның өстенә, авылда Себер трактының ике тармак тоташканнар. Тракт ихтыяҗлары өчен монда почта һәм зимства станцияләре, коралханә, этап төрмәсе һәм хәрби лазарет төзелә.[5]

1920 елда Вәтәк автономияле өлкәсе составына кертелә, Дебёсы өязе үзәге була һәм шәһәр статусын ала.

1923 елда Дебёсы өязе юкка чыгарыла һәм Глазов өязе составына кертелә, Дебёсы шәһәр статусы югалта.

1929 елдан — Дебёсы районының үзәге.

Халык

1959[6]	1970[7]	1979[8]	1989[9]	2002[10]	2010[4]
2 898	3 506	4 355	5 383	5 828	5 720

Милли состав: арлар — 64,4%, руслар — 32,2%, татарлар — 0,5%.[11]

Социаль инфраструктура

Мәктәп, балалар бакчасы, сәнгать мәктәбе, хастаханә, клуб, Себер тракты музее.

Искәрмәләр

1. GEOnet Names Server — 2018.
   https://wikidata.org/wiki/Track:P2326https://wikidata.org/wiki/Track:Q1194038
2. ОКТМО
   https://wikidata.org/wiki/Track:P764https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203
3. Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684906
4. Численность населения УР(үле сылтама)
5. архив күчермәсе, archived from the original on 2012-05-04, retrieved 2012-10-27 
6. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg3.php
7. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg3.php
8. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg3.php
9. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg3.php
10. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg3.php
11. Дебёсы(үле сылтама)