මෙක්සිකෝව

එක්සත් මෙක්සිකානු ජනපදය Estados Unidos Mexicanos  (ස්පාඤ්ඤ)
ජාතික ධජය රාජ්‍ය ලාංඡනය
ජාතික ගීය:  Himno Nacional Mexicano (සිංහල: මෙක්සිකානු ජාතික ගීය)
බටහිර අර්ධගෝලයේ මෙක්සිකෝව මෙක්සිකෝව සහ එහි ජනපද
අගනුවර සහ විශාලතම නගරය	මෙක්සිකෝ නගරය 19°26′N 99°8′W
නිල භාෂා(ව)	ස්පාඤ්ඤ භාෂාව (de facto) නැත (de jure)
සම-නිල භාෂා	දේශීය භාෂා 68
ජනවාර්ගික කණ්ඩායම්	පහත බලන්න
ආගම (2020)[1]	88.9% ක්‍රිස්තියානි - 77.7% කතෝලික - 11.2% රෙපරමාදු 8.1% අනාගමික 2.4% වෙනත් 0.5% නොකියා සිටී
ජාති නාම(ය)	මෙක්සිකානුවන්
රජය	ෆෙඩරල් ජනාධිපති ජනරජය[2]
• ජනාධිපති	ක්ලෝඩියා ෂයින්බෝම්
• සෙනෙට් සභාවේ සභාපති	ජෙරාඩෝ ෆර්නැන්ඩෙස් නොරෝනා
• නියෝජිත මණ්ඩලයේ සභාපති	සර්ජියෝ ගුටියෙරෙස් ලූනා
• අගවිනිසුරු	නෝර්මා ලුසියා පිනා හර්නැන්ඩෙස්
ව්‍යවස්ථාදායකය	කොංග්‍රසය
• උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය	සෙනෙට් සභාව
• පහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලය	නියෝජිත මණ්ඩලය
ස්වාධීනත්වය  ස්පාඤ්ඤය සිට
• නිදහස් සටනේ ආරම්භය	1810 සැප්තැම්බර් 16
• ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ	1821 සැප්තැම්බර් 27
• පිළිගැනීම	1836 දෙසැම්බර් 28
• පළමු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව	1824 ඔක්තෝබර් 4
• දෙවන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව	1857 පෙබරවාරි 5
• වත්මන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව	1917 පෙබරවාරි 5
වර්ග ප්‍රමාණය
• සම්පූර්ණ	1,972,550 km^2 (761,610 sq mi) (13 වෙනි)
• ජලය (%)	1.58 (2015 වන විට)[3]
ජනගහණය
• 2025 ඇස්තමේන්තුව	131,946,900[4] (10 වෙනි)
• 2020 ජන සංගණනය	126,014,024[5]
• ජන ඝණත්වය	61/km^2 (158.0/sq mi) (142 වෙනි)
දදේනි (ක්‍රශසා)	2025 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ	ඇ.ඩො. ට්‍රිලියන 3.408[6] (12 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල	ඇ.ඩො. 25,557[6] (70 වෙනි)
දදේනි (නාමික)	2025 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ	▼ ඇ.ඩො. ට්‍රිලියන 1.818[6] (12 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල	▼ ඇ.ඩො. 13,630[6] (63 වෙනි)
ගිනි (2022)	40.2[7] මධ්‍යම
මාසද (2023)	0.781[8] ඉහළ · 77 වෙනි
ව්‍යවහාර මුදල	මෙක්සිකානු පෙසෝ (MXN)
වේලා කලාපය	UTC−8 to −5 (මෙක්සිකෝවේ වේලාවන් බලන්න)
• ගිම්හාන (DST)	UTC−7 to −5 (varies)
දින ආකෘති	දිදි/මාමා/වවවව
රිය ධාවන මං තීරුව	දකුණ
ඇමතුම් කේතය	+52
ISO 3166 code	MX
අන්තර්ජාල TLD	.mx
^ ආදිවාසීන්ගේ භාෂාමය අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පොදු නීතියේ 4 වන වගන්තිය[9][10] ^ Spanish is de facto the official language in the Mexican federal government.

මෙහිකෝ හෙවත් මෙක්සිකෝ ,[a][b] නිල වශයෙන් එක්සත් මෙක්සිකානු ජනරජය,[c] උතුරු ඇමරිකාවේ දකුණු කොටසේ පිහිටි රටකි. එය උතුරින් එක්සත් ජනපදයට සහ ගිනිකොන දෙසින් ග්වාතමාලාව සහ බෙලීස් සමඟ මායිම් වේ; බටහිරින් පැසිෆික් සාගරය, ගිනිකොන දෙසින් කැරිබියන් මුහුද සහ නැගෙනහිරින් මෙක්සිකෝ බොක්ක සමඟ සමුද්‍ර මායිම් ඇති අතර[12] මෙක්සිකෝව වර්ග කිලෝමීටර 1,972,550 (761,610 වර්ග සැතපුම්) ආවරණය කරයි,[13] සහ භූමි ප්‍රමාණය අනුව ලෝකයේ දහතුන්වන විශාලතම රට වේ; ජනගහනය මිලියන 130 ඉක්මවයි. මෙක්සිකෝව ලෝකයේ දහවන වැඩිම ජනගහනයක් සිටින රට වන අතර විශාලතම ස්වදේශික ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා කරන්නන් සංඛ්‍යාවට නිවහන වේ.[1] මෙක්සිකෝ නගරය අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වන අතර එය ලෝකයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ අගනගර ප්‍රදේශ අතර ශ්‍රේණිගත වේ.

පූර්ව-කොලොම්බියානු මෙක්සිකෝවේ මානව පැවැත්ම ක්‍රි.පූ. 8,000 දක්වා දිවෙන අතර එය ශිෂ්ටාචාරයේ තොටිල්ලන් හයෙන් එකක් ලෙස පවතී. මෙසෝඇමරිකාව ඔල්මෙක්, මායා, සැපොටෙක්, ටියෝටිහුවාකන් සහ පුරේපෙචා ඇතුළු ශිෂ්ටාචාර සඳහා සත්කාරකත්වය සපයයි. ස්පාඤ්ඤය ඇස්ටෙක් අධිරාජ්‍යය යටත් කර ගැනීමට පෙර මෙම ප්‍රදේශයේ ඇස්ටෙක් ආධිපත්‍යය දැරූ අතර, එය පැරණි අගනුවර වන ටෙනොච්ටිට්ලන් (දැන් මෙක්සිකෝ නගරය) කේන්ද්‍ර කර ගනිමින් නව ස්පාඤ්ඤයේ යටත් විජිතයක් ස්ථාපිත කළේය.[14] 19 වන සියවසේ මුල් භාගයේ මෙක්සිකානු නිදහස් යුද්ධයෙන් පසුව දේශපාලන හා සමාජ ආර්ථික කැලඹීම් ඇති විය. මෙක්සිකානු-ඇමරිකානු යුද්ධයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1848 දී සැලකිය යුතු භෞමික පාඩු සිදුවිය.[15] 1857 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ හඳුන්වා දුන් ලිබරල් ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් දේශීය ගැටුම්, ප්‍රංශ මැදිහත්වීම සහ අධිරාජ්‍යයක් පිහිටුවීමට හේතු වූ අතර, එය බෙනිටෝ ජුවාරෙස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් රිපබ්ලිකන් ප්‍රතිරෝධය මගින් ප්‍රතිරෝධය දැක්වීය. 19 වන සියවසේ පෝර්ෆිරියෝ ඩියාස්ගේ ආඥාදායකත්වයේ නැගීම[16] 1910 දී මෙක්සිකානු විප්ලවය ඇති කළ අතර එය 1917 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව වැනි ගැඹුරු වෙනස්කම් වලට තුඩු දුන්නේය. 20 වන සියවස තුළ මෙක්සිකෝව සැලකිය යුතු ආර්ථික වර්ධනයක් මෙන්ම මර්දනය සහ මැතිවරණ වංචා පිළිබඳ ගැටළු ද අත්විඳින ලදී. 20 වන සියවසේ අගභාගයේදී නව ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති දෙසට මාරුවීමක් දක්නට ලැබුණු අතර, එය 1994 දී චියාපාස් හි නොසන්සුන්තාව මධ්‍යයේ උතුරු ඇමරිකානු නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම (NAFTA) අත්සන් කිරීමෙන් පෙන්නුම් කෙරේ.

මෙක්සිකෝව යනු ජනාධිපති පාලන ක්‍රමයක් සහිත ෆෙඩරල් ජනරජයක් වන අතර එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාමුවකින් සහ බලතල ශාඛා තුනකට වෙන් කිරීම මගින් සංලක්ෂිත වේ: විධායක, ව්‍යවස්ථාදායක සහ අධිකරණ. ෆෙඩරල් ව්‍යවස්ථාදායකය සමන්විත වන්නේ ජනගහනය නියෝජනය කරන නියෝජිත මණ්ඩලයෙන් සහ සෑම ප්‍රාන්තයකටම සමාන නියෝජනයක් ලබා දෙන සෙනෙට් සභාවෙන් සමන්විත සංගමයේ ද්වි-මණ්ඩල සම්මේලනයෙනි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මඟින් රජයේ මට්ටම් තුනක් ස්ථාපිත කරයි: ෆෙඩරල් සංගමය, ප්‍රාන්ත ආණ්ඩු සහ නාගරික ආණ්ඩු. මෙක්සිකෝවේ ෆෙඩරල් ව්‍යුහය එහි ප්‍රාන්ත 32 ට ස්වයං පාලනයක් ලබා දෙන අතර එහි දේශපාලන පද්ධතිය ස්වදේශික සම්ප්‍රදායන් සහ යුරෝපීය ප්‍රබුද්ධ පරමාදර්ශ මගින් ගැඹුරින් බලපෑමට ලක් වේ.

මෙක්සිකෝව යනු නාමික GDP සහ PPP යන දෙකින්ම ලෝකයේ 12 වන විශාලතම ආර්ථිකය සහිත අලුතින් කාර්මිකකරණය වූ සහ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි,[17] මෙක්සිකෝව ඇමරිකාවේ පළමු ස්ථානයේ සිටින අතර යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවි සංඛ්‍යාවෙන් ලෝකයේ හත්වන ස්ථානයේ සිටී.[18] එය ලෝකයේ මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකකි, ස්වාභාවික ජෛව විවිධත්වයෙන් පස්වන ස්ථානයේ සිටී.[19] එය ප්‍රධාන සංචාරක ගමනාන්තයකි: 2022 වන විට, එය ලොව වැඩියෙන්ම සංචාරය කරන හයවන රට වන අතර, ජාත්‍යන්තර වශයෙන් මිලියන 42.2ක් පැමිණ ඇත.[20] මෙක්සිකෝවේ විශාල ආර්ථිකය සහ ජනගහනය, ගෝලීය සංස්කෘතික බලපෑම සහ ස්ථාවර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය එය කලාපීය සහ මධ්‍යම බලයක් බවට පත් කරයි,[21][22] නැගී එන බලයක් ලෙස වැඩි වැඩියෙන් හඳුනා ගැනීම.[23][24][25][26] කෙසේ වෙතත්, ලතින් ඇමරිකාවේ බොහෝ ප්‍රදේශවල මෙන්ම, දරිද්‍රතාවය, පද්ධතිමය දූෂණය සහ අපරාධ බහුලව පවතී.[27] 2006 වසරේ සිට, මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම් සින්ඩිකේට් අතර පවතින ගැටුමක් හේතුවෙන් 127,000කට අධික පිරිසක් මිය ගොස් ඇත.[28][29][30] මෙක්සිකෝව එක්සත් ජාතීන්ගේ, G20, OECD, WTO, APEC සංසදය, OAS, CELAC සහ OEI හි සාමාජිකයෙකි.

නිරුක්තිය

මෙක්සිහ්කෝ යනු ඇස්ටෙක් අධිරාජ්‍යයේ හදවත වන මෙක්සිකෝ නිම්නය සහ අවට ප්‍රදේශ සඳහා නහුවාට්ල් යෙදුම වන අතර එහි ජනතාව මෙක්සිකාව ලෙස හැඳින්වේ. සාමාන්‍යයෙන් ඇනහුවාක් කොන්ග්‍රසයේ නියෝජිතයින් විසින් අත්සන් කරන ලද නිදහස ප්‍රකාශනය ඇස්ටෙක් ත්‍රිත්ව සන්ධානය සඳහා ප්‍රාථමික ජනවාර්ගික නාමයේ ආරම්භය බව විශ්වාස කෙරේ, නමුත් එය අනෙක් පැත්ත වන්නට ඇත.[31] යටත් විජිත යුගයේ (1521–1821) මෙක්සිකෝව නව ස්පාඤ්ඤය ලෙස හැඳින්වූ විට මෙම මධ්‍යම කලාපය මෙක්සිකෝවේ ඉන්ටෙන්ඩන්සි බවට පත් විය. 1821 දී නිව් ස්පාඤ්ඤය ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යයෙන් නිදහස ලබා ස්වෛරී රාජ්‍යයක් බවට පත්වීමෙන් පසු ඉන්ටෙන්ඩන්සි මෙක්සිකෝ ප්‍රාන්තය ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත් අතර, නව රට එහි අගනුවර වන මෙක්සිකෝ නගරය ලෙස නම් කරන ලදී. රජයේ ස්වරූපය වෙනස් වී ඇති බැවින් රටේ නිල නාමය වෙනස් වී ඇත. ඇනහුවාක් කොංග්‍රසයේ නියෝජිතයින් විසින් 1813 නොවැම්බර් 6 වන දින අත්සන් කරන ලද නිදහස ප්‍රකාශනය ඇමරිකාව සෙප්ටෙන්ට්‍රියනල් (උතුරු ඇමරිකාව) ලෙස හැඳින්විණි; 1821 ඉගුවාලා සැලැස්ම ද ඇමරිකා සෙප්ටෙන්ට්‍රියනල් භාවිතා කළේය. අවස්ථා දෙකකදී (1821–1823 සහ 1863–1867), රට ඉම්පීරියෝ මෙක්සිකානෝ (මෙක්සිකානු අධිරාජ්‍යය) ලෙස හැඳින්විණි. ෆෙඩරල් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා තුනම (1824, 1857 සහ 1917, වත්මන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව) එස්ටාඩෝස් යුනිඩෝස් මෙක්සිකානෝස්[32] යන නම හෝ එස්ටාඩෝස්-යුනිඩෝස් මෙක්සිකානෝස්[33] යන ප්‍රභේදය භාවිතා කළ අතර, ඒ සියල්ල "එක්සත් මෙක්සිකානු රාජ්‍යයන්" ලෙස පරිවර්තනය කර ඇත. රෙපබ්ලිකා මෙක්සිකානා, "මෙක්සිකානු ජනරජය" යන වාක්‍ය ඛණ්ඩය 1836 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා නීතිවල භාවිතා විය.[34]

ඉතිහාසය

යුරෝපීය සම්බන්ධතා වලට පෙර ස්වදේශික ශිෂ්ටාචාර (1519 ට පෙර)

ටියෝටිහුවාකන් එහි උච්චතම අවස්ථාවේ දී (ක්‍රි.ව. 1 සිට ක්‍රි.ව. 500 දක්වා) ලොව 6 වන විශාලතම නගරය විය.

මායා නගරයේ චිචෙන් ඉට්සා හි කුකුල්කන් දේවාලය (එල් කැස්ටිලෝ)

එකල ඇමරිකාවේ ඇස්ටෙක් අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වූ මෙක්සිකෝ-ටෙනොච්ටිට්ලන් හි කලාත්මක නිරූපණය. 1521 දී ටෙනොච්ටිට්ලන් වටලෑමේදී නගරය සම්පූර්ණයෙන්ම විනාශ වී මෙක්සිකෝ නගරය ලෙස නැවත ගොඩනඟන ලදී.

මෙක්සිකෝවේ පැරණිතම මානව කෞතුක වස්තු වන්නේ මෙක්සිකෝ නිම්නයේ ගිනි උදුන අසල තිබී හමු වූ ගල් මෙවලම් කැබලි සහ වසර 10,000 කට පමණ පෙර රේඩියෝ කාබන් දින නියම කර ඇත.[35] මෙක්සිකෝව යනු බඩ ඉරිඟු, තක්කාලි සහ බෝංචි ගෘහාශ්‍රිතකරණයේ ස්ථානයක් වන අතර එමඟින් කෘෂිකාර්මික අතිරික්තයක් ඇති විය. මෙය ක්‍රි.පූ. 5000 දී පමණ ආරම්භ වූ පැලියෝ-ඉන්දියානු දඩයම්කරුවන්ගෙන් උදාසීන කෘෂිකාර්මික ගම්මාන වෙත සංක්‍රමණය වීමට හැකි විය.[36] මෙසෝඇමරිකාවේ ආරම්භක කාල පරිච්ඡේදය ශිෂ්ටාචාරයේ ස්වාධීන තොටිල්ලන් හයෙන් එකක් ලෙස සැලකේ, මෙම යුගයේ ආගමික හා සංකේතාත්මක සම්ප්‍රදායන්, බඩ ඉරිඟු වගාව, කලාත්මක හා ගෘහ නිර්මාණ සංකීර්ණ මෙන්ම මෙක්සිකානු සංස්කෘතීන්ගෙන් මෙසෝඇමරිකානු සංස්කෘතික ප්‍රදේශයේ ඉතිරි කොටස දක්වා ව්‍යාප්ත වූ විජෙසිමල් (පාදක 20) සංඛ්‍යාත්මක පද්ධතියක්[37] වැනි සුවිශේෂී සංස්කෘතික ලක්ෂණවල ආරම්භය දක්නට ලැබුණි. මෙම කාල පරිච්ඡේදයේදී, ගම්මාන ජනගහනය අනුව වඩාත් ඝන බවට පත් වූ අතර, ශිල්පීන් පන්තියක් සමඟ සමාජීය වශයෙන් ස්ථරීකරණය වී, ප්‍රධාන රාජ්‍යයන් බවට වර්ධනය විය. බලවත්ම පාලකයින්ට ආගමික හා දේශපාලන බලය තිබූ අතර, විශාල උත්සව මධ්‍යස්ථාන ඉදිකිරීම සංවිධානය කළහ.[38]

මෙක්සිකෝවේ පැරණිතම සංකීර්ණ ශිෂ්ටාචාරය වූයේ ඔල්මෙක් සංස්කෘතිය වන අතර එය ක්‍රි.පූ. 1500 දී පමණ ගල්ෆ් වෙරළ තීරයේ සමෘද්ධිමත් විය. ඔල්මෙක් සංස්කෘතික ලක්ෂණ මෙක්සිකෝව හරහා චියාපාස්, ඔක්සාකා සහ මෙක්සිකෝ නිම්නයේ අනෙකුත් සංස්කෘතීන් දක්වා ව්‍යාප්ත විය.[39] පසුකාලීන පූර්ව-සම්භාව්‍ය යුගයේදී, මායා සහ සැපොටෙක් ශිෂ්ටාචාර පිළිවෙලින් කැලක්මුල් සහ මොන්ටේ ඇල්බන් හි සංකීර්ණ මධ්‍යස්ථාන සංවර්ධනය කරන ලදී. මෙම කාල පරිච්ඡේදය තුළ පළමු සැබෑ මෙසෝඇමරිකානු ලේඛන පද්ධති එපි-ඔල්මෙක් සහ සැපොටෙක් සංස්කෘතීන් තුළ සංවර්ධනය කරන ලදී. මෙසෝඇමරිකානු ලේඛන සම්ප්‍රදාය සම්භාව්‍ය මායා හයිරොග්ලිෆික් අක්ෂර මාලාවේ එහි උච්චතම ස්ථානයට ළඟා වූ අතර, පැරණිතම ලිඛිත ඉතිහාසයන් මෙම යුගයේ සිට පැවත එන්නකි. 1521 දී ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණයෙන් පසු ලිවීමේ සම්ප්‍රදාය වැදගත් වූ අතර, ස්වදේශික ලේඛකයින් ඔවුන්ගේ භාෂා අකාරාදී අක්ෂරවලින් ලිවීමට ඉගෙන ගත් අතර, රූපමය පෙළ නිර්මාණය කිරීම දිගටම කරගෙන ගියේය.[40][41]

මධ්‍යම මෙක්සිකෝවේ, සම්භාව්‍ය යුගයේ උච්චතම අවස්ථාව වූයේ ටියෝටිහුවාකාන් හි නැගීම දුටු අතර එය හමුදා සහ වාණිජ අධිරාජ්‍යයක් නිර්මාණය කළේය. 150,000 කට අධික ජනගහනයක් සහිත ටියෝටිහුවාකන්, පූර්ව-කොලොම්බියානු ඇමරිකාවේ විශාලතම පිරමිඩීය ව්‍යුහයන් කිහිපයක් තිබුණි.[42] ක්‍රි.ව. 600 දී පමණ ටියෝටිහුවාකන් බිඳවැටීමෙන් පසු, මධ්‍යම මෙක්සිකෝවේ ෂොශිචැල්කෝ සහ චොලුලා වැනි වැදගත් දේශපාලන මධ්‍යස්ථාන කිහිපයක් අතර තරඟයක් ඇති විය. මෙම අවස්ථාවේදී, එපි-ක්ලැසික් සමයේදී, නාහුවා ජනයා උතුරේ සිට මෙසෝඇමරිකාවට දකුණට සංක්‍රමණය වීමට පටන් ගත් අතර, ඔටෝ-මැන්ගුවියානු භාෂා කතා කරන්නන් අවතැන් කිරීමත් සමඟ මධ්‍යම මෙක්සිකෝවේ දේශපාලනිකව හා සංස්කෘතික වශයෙන් ප්‍රමුඛ විය. මුල් පශ්චාත්-සම්භාව්‍ය යුගයේදී (ක්‍රි.ව. 1000–1519 පමණ), මධ්‍යම මෙක්සිකෝව ටොල්ටෙක් සංස්කෘතිය විසින් ද, ඔක්සාකා මික්ස්ටෙක් විසින් ද, පහත්බිම් මායා ප්‍රදේශය චිචෙන් ඉට්සා සහ මායාපන් හි වැදගත් මධ්‍යස්ථාන තිබුණි. පශ්චාත් සම්භාව්‍ය යුගයේ අවසානය වන විට, ඇස්ටෙක්වරු (හෝ මෙක්සිකාව) ආධිපත්‍යය පිහිටුවූ අතර, මධ්‍යම මෙක්සිකෝවේ සිට ග්වාතමාලාවේ දේශසීමාව දක්වා විහිදුනු ටෙනොචිට්ලන් (නූතන මෙක්සිකෝ නගරය) නගරය පදනම් කරගත් දේශපාලන සහ ආර්ථික අධිරාජ්‍යයක් ස්ථාපිත කරන ලදී.[43]

ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණය සහ යටත් විජිත යුගය (1519–1821)

කෝර්ටෙස් සහ ඔහුගේ භටයින් විසින් තියෝකලි කුණාටුවෙන් අල්ලා ගැනීම (1848 දී පින්තාරු කරන ලදී)

ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය 1493 සිට කැරිබියන් දූපත් වල ජනපද පිහිටුවුවද ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් මෙක්සිකෝව ගැන මුලින්ම දැනගත්තේ 1518 ජුවාන් ඩි ග්‍රිජල්වා ගවේෂණ සමයේදීය. ස්පාඤ්ඤයේ ඇස්ටෙක් අධිරාජ්‍යය ආක්‍රමණය කිරීම ආරම්භ වූයේ 1519 පෙබරවාරි මාසයේදී හර්නාන් කෝර්ටේස් ස්පාඤ්ඤ නගරයක් වන වෙරක්රුස් ආරම්භ කළ අවස්ථාවේදීය. 1521 දී ටෙනොච්ටිට්ලන් අල්ලා ගැනීම සහ එහි නටබුන් මත ස්පාඤ්ඤ අගනුවර වන මෙක්සිකෝ නගරය පිහිටුවීම වසර 300 ක යටත් විජිත යුගයක ආරම්භය වූ අතර, එම කාලය තුළ මෙක්සිකෝව නුවෙවා එස්පානා (නව ස්පාඤ්ඤය) ලෙස හැඳින්විණි. මෙක්සිකෝව ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යයේ මැණිකක් බවට පත් කළ සාධක දෙකක් වූයේ කප්පම් ගෙවූ සහ අනිවාර්ය ශ්‍රමය ඉටු කළ විශාල, ධූරාවලිමය වශයෙන් සංවිධානය වූ මෙසෝඇමරිකානු ජනගහනයේ පැවැත්ම සහ උතුරු මෙක්සිකෝවේ විශාල රිදී නිධි සොයා ගැනීමයි.[44]

ගුවානජුවාටෝ යනු නිව් ස්පාඤ්ඤයේ ධනවත්ම සහ ධනවත්ම නගරවලින් එකකි.

ඇස්ටෙක් අධිරාජ්‍යයේ නටබුන් වලින් නව ස්පාඤ්ඤ රාජධානිය නිර්මාණය විය. ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ කුළුණු දෙක වූයේ රාජ්‍යය සහ රෝමානු කතෝලික පල්ලිය වන අතර, දෙකම ස්පාඤ්ඤ කිරීටයේ අධිකාරිය යටතේ පැවතුනි. 1493 දී පාප් වහන්සේ ස්පාඤ්ඤ රාජාණ්ඩුවට එහි විදේශීය අධිරාජ්‍යය සඳහා පුළුල් බලතල ලබා දී තිබූ අතර, ඔටුන්න එහි නව ප්‍රදේශවල ක්‍රිස්තියානි ධර්මය ව්‍යාප්ත කළ යුතු බවට වූ කොන්දේසිය මත එය පැවතුනි. 1524 දී, පළමුවන චාල්ස් රජු එහි විදේශීය ප්‍රදේශවල රාජ්‍ය බලය අධීක්ෂණය කිරීම සඳහා ස්පාඤ්ඤය පදනම් කරගත් ඉන්දීය කොදෙව් කවුන්සිලය නිර්මාණය කළේය; නිව් ස්පාඤ්ඤයේ ඔටුන්න මෙක්සිකෝ නගරයේ ඉහළ උසාවියක්, රියල් ඕඩියන්සියා ('රාජකීය ප්‍රේක්ෂකයින්' හෝ 'රාජකීය විනිශ්චය සභාව') ස්ථාපිත කළ අතර, පසුව 1535 දී නිව් ස්පාඤ්ඤයේ උප රාජකීයත්වය නිර්මාණය කළේය. උප රාජකීයයා රාජ්‍යයේ ඉහළම නිලධාරියා විය. ආගමික ක්ෂේත්‍රය තුළ, 1530 දී මෙක්සිකෝ රදගුරු පදවිය නිර්මාණය කරන ලද අතර 1546 දී මෙක්සිකෝ අගරදගුරු පදවිය දක්වා උසස් කරන ලද අතර, අගරදගුරුතුමා පල්ලියේ ධූරාවලියේ ප්‍රධානියා විය. කැස්ටිලියානු ස්පාඤ්ඤ භාෂාව පාලකයන්ගේ භාෂාව විය. කතෝලික ඇදහිල්ලට පමණක් අවසර දී තිබූ අතර, කතෝලික නොවන අය සහ අසම්මත අදහස් දරන කතෝලිකයන් (ඉන්දියානුවන් හැර) 1571 දී පිහිටුවන ලද මෙක්සිකානු විමර්ශනයට යටත් විය.[45]

ස්පාඤ්ඤ හමුදා හමුදා, සමහර විට ස්වදේශික සහචරයින් සමඟ, යටත් විජිත යුගය පුරා භූමි ප්‍රදේශය අත්පත් කර ගැනීමට හෝ කැරලි මැඩපැවැත්වීමට ගවේෂණ මෙහෙයවීය. වරින් වර ජනාකීර්ණ උතුරු නිව් ස්පාඤ්ඤයේ කැපී පෙනෙන ඇමරින්ඩියන් කැරලි අතරට චිචිමෙකා යුද්ධය (1576–1606),[46] ටෙපෙහුආන් කැරැල්ල (1616–1620),[47] සහ පුවෙබ්ලෝ කැරැල්ල (1680), 1712 ට්සෙල්ටල් කැරැල්ල කලාපීය මායා කැරැල්ලක් විය.[48] බොහෝ කැරලි කුඩා පරිමාණ සහ දේශීය වූ අතර, පාලක ප්‍රභූන්ට ප්‍රධාන තර්ජනයක් නොවීය.[49] ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ සහ ලන්දේසි මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ප්‍රහාරවලින් මෙක්සිකෝව ආරක්ෂා කර ගැනීමට සහ ඔටුන්න හිමි ආදායම් ඒකාධිකාරය ආරක්ෂා කිරීමට, විදේශ වෙළඳාම සඳහා විවෘතව තිබුණේ වරායන් දෙකක් පමණි - අත්ලාන්තික් සාගරයේ වේරාක්‍රස් (ස්පාඤ්ඤයට සම්බන්ධ) සහ පැසිෆික් සාගරයේ ඇකපුල්කෝ (පිලිපීනයට සම්බන්ධ). වඩාත් ප්‍රසිද්ධ මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ප්‍රහාර අතර 1663 කැම්පෙචේ ගෝනිය[50] සහ 1683 වේරාක්‍රස් ප්‍රහාරය වේ.[51] කිරීටයට වැඩි සැලකිල්ලක් දැක්වූයේ විදේශීය ආක්‍රමණය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයයි, විශේෂයෙන් බ්‍රිතාන්‍යය 1762 දී සත් අවුරුදු යුද්ධයේදී හවානා සහ මැනිලා යන ස්පාඤ්ඤ වරායන් අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසුවය. එය ස්ථාවර හමුදාවක් නිර්මාණය කළේය, වෙරළබඩ බලකොටු වැඩි කළේය, සහ උතුරු ප්‍රෙසිඩියෝ සහ මෙහෙයුම් ඇල්ටා කැලිෆෝනියාවට පුළුල් කළේය. මෙක්සිකෝ නගරයේ නාගරික දුප්පතුන්ගේ අස්ථාවරත්වය 1692 සොකාලෝ හි ඇති වූ කැරැල්ලේදී පැහැදිලි විය. බඩ ඉරිඟු මිල පිළිබඳ කෝලාහලය බල ආසනවලට පූර්ණ පරිමාණ ප්‍රහාරයක් දක්වා වර්ධනය වූ අතර, උපරාජික මාලිගාව සහ අගරදගුරුතුමාගේ නිවසට මැරයන් විසින් පහර දෙන ලදී.[52]

නිදහස් යුගය (1808–1855)

1810 සැප්තැම්බර් 16 වන දින ජේ.ජේ. ඩෙල් මොරල් විසින් රචිත මිගෙල් හිඩාල්ගෝ වයි කොස්ටිල්ලාගේ ඩොලෝරස්ගේ කෑගැසීම. ආයුධ සඳහා කැඳවීම ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත පාලනයට එරෙහිව මෙක්සිකෝවේ නිදහස් යුද්ධයේ ආරම්භය සනිටුහන් කරයි.

1810 සැප්තැම්බර් 16 වන දින ලෞකික පූජක මිගෙල් හිඩාල්ගෝ වයි කොස්ටිලා ගුවානාජුවාටෝ හි ඩොලෝරස් කුඩා නගරයේදී "නරක රජයට" එරෙහිව ප්‍රකාශ කළේය. Cry of Dolores (ස්පාඤ්ඤ: Grito de Dolores) ලෙස හඳුන්වන මෙම උත්සවය සෑම වසරකම සැප්තැම්බර් 16 වැනි දින මෙක්සිකෝවේ නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.[53] 1808 දී නැපෝලියන් බොනපාට් ස්පාඤ්ඤය ආක්‍රමණය කිරීම හේතුවෙන් ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යයේ ඇති වූ කැලඹීම, එහි නව ලෝක ප්‍රදේශ බොහොමයක් නිදහස ලැබීමට හේතු විය. හිඩාල්ගෝ සහ ඔහුගේ සොල්දාදුවන් කිහිප දෙනෙකු අවසානයේ අල්ලා ගන්නා ලදී, හිඩාල්ගෝව බලයෙන් පහ කරන ලද අතර, 1811 ජූලි 31 වන දින වෙඩි තැබීමේ කණ්ඩායමක් විසින් ඔවුන් ඝාතනය කරන ලදී. මෙක්සිකෝවේ නිදහසෙන් පසු පළමු වසර 35 දේශපාලන අස්ථාවරත්වය සහ මෙක්සිකානු රාජ්‍යය අස්ථිර රාජාණ්ඩුවක සිට බිඳෙනසුලු ෆෙඩරල් ජනරජයක් දක්වා වෙනස් වීම මගින් සලකුණු විය.[54]හමුදා කුමන්ත්‍රණ, විදේශ ආක්‍රමණ, කොන්සර්වේටිව්වරුන් සහ ලිබරල්වාදීන් අතර දෘෂ්ටිවාදාත්මක ගැටුම් සහ ආර්ථික එකතැන පල්වීම සිදුවිය.

1810 සැප්තැම්බර් 28 වන දින, හොසේ ඩියාස් ඩෙල් කැස්ටිලෝ විසින් හිඩාල්ගෝගේ හමුදාව විසින් ගුවානාජුවාටෝ හි අල්හොන්ඩිගා ඩි ග්‍රනාඩිටාස් අල්ලා ගැනීම

1821 සැප්තැම්බර් 27 වන දින ඇපකරුවන් තිදෙනාගේ හමුදාව මෙක්සිකෝ නගරයට ඇතුළු වීම.

අලුතින් ස්වාධීන වූ මෙක්සිකෝව යුරෝපයෙන් ව්‍යවස්ථාපිත රාජාණ්ඩුවක් සොයන බැවින්, හිටපු රාජකීය හමුදා ජෙනරාල් ඇගස්ටින් ඩි ඉටුර්බයිඩ් රීජන්ට් බවට පත් විය. යුරෝපීය රාජකීය පවුලක කිසිදු සාමාජිකයෙකු එම තනතුරට අකමැති වූ විට, ඉටුර්බයිඩ් විසින්ම I වන අගස්ටින් අධිරාජ්‍යයා ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. මෙක්සිකෝවේ ස්වාධීනත්වය පිළිගත් පළමු රට එක්සත් ජනපදය වූ අතර, අධිකරණයට තානාපතිවරයෙකු යවා මෙක්සිකෝවට මැදිහත් නොවන ලෙස මොන්රෝ මූලධර්මය හරහා යුරෝපයට පණිවිඩයක් යවන ලදී. අධිරාජ්‍යයාගේ පාලනය කෙටි කාලීන විය (1822–1823) සහ කැසා මාටා සැලැස්මේ හමුදා නිලධාරීන් විසින් ඔහුව බලයෙන් පහ කරන ලදී.[55] රජතුමා බලහත්කාරයෙන් ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පසු, මධ්‍යම ඇමරිකාව සහ චියාපාස් මධ්‍යම ඇමරිකානු ෆෙඩරල් ජනරජය පිහිටුවීම සඳහා සංගමයෙන් ඉවත් විය. 1824 දී පළමු මෙක්සිකානු ජනරජය පිහිටුවන ලදී. හිටපු කැරලිකාර ජෙනරාල් ගුවාඩලූප් වික්ටෝරියා ජනරජයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා බවට පත්විය - ජනාධිපති ධුරය දැරූ බොහෝ හමුදා ජෙනරාල්වරුන්ගෙන් පළමුවැන්නා විය. 1829 දී, නිදහස ලබා ගත් ඉගුවාලා සැලැස්මට අත්සන් කළ හිටපු කැරලිකාර ජෙනරාල් සහ දරුණු ලිබරල් විසෙන්ට් ගුවෙරේරෝ මතභේදාත්මක මැතිවරණයකින් ජනාධිපති බවට පත්විය. 1829 අප්‍රේල් සිට දෙසැම්බර් දක්වා ඔහුගේ කෙටි ධුර කාලය තුළ ඔහු වහල්භාවය අහෝසි කළේය.[56] ඔහුගේ කොන්සර්වේටිව් උප සභාපති, හිටපු රාජකීය ජෙනරාල් ඇනස්ටේෂියෝ බුස්ටමැන්ටේ, ඔහුට එරෙහිව කුමන්ත්‍රණයක් මෙහෙයවූ අතර ගුවෙරේරෝ අධිකරණමය වශයෙන් ඝාතනය කරන ලදී.[57]

මෙක්සිකෝවේ ස්වාධීනත්වය පවත්වා ගැනීමට සහ ශක්‍ය රජයක් පිහිටුවීමට ඇති හැකියාව ප්‍රශ්නාර්ථයක් විය. 1820 ගණන්වලදී ස්පාඤ්ඤය එහි පැරණි යටත් විජිතය නැවත අත්පත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ නමුත් අවසානයේ එහි ස්වාධීනත්වය පිළිගත්තේය. මෙක්සිකෝවේ නොසන්සුන්තාව අතරතුර තම පුරවැසියන්ට හිමි පාඩු නැවත ලබා ගැනීමට ප්‍රංශය උත්සාහ කළ අතර 1838-1839 ඊනියා පේස්ට්‍රි යුද්ධයේදී ගල්ෆ් වෙරළ තීරය අවහිර කළේය.[58] ජෙනරාල් ඇන්ටෝනියෝ ලෝපෙස් ද සැන්ටා ඇනා මෙම ගැටුම් දෙකෙහිම ඔහුගේ භූමිකාව නිසා ජාතික වීරයෙකු ලෙස මතු විය; සැන්ටා ඇනා ඊළඟ වසර 25 තුළ දේශපාලනය ආධිපත්‍යය දැරූ අතර, එය බොහෝ විට "සැන්ටා ඇනාගේ යුගය" ලෙස හැඳින්වෙන අතර, 1855 දී ඔහු බලයෙන් පහ කරන තෙක්.[59]

ජනාධිපති ඇන්ටෝනියෝ ලෝපෙස් ද සැන්ටා ඇනාගේ නායකත්වයෙන් යුත් මෙක්සිකානු හමුදාව සහ ඇමරිකානු හමුදා අතර එල් ඇලමෝ සටන (1836).

මෙක්සිකෝව උතුරේ මෙක්සිකෝව හිමිකරගත් භූමිය පාලනය කළ ස්වදේශික කණ්ඩායම් සමඟ ද සටන් කළේය. නිදසුනක් වශයෙන්, කොමන්චේ ජනාකීර්ණ මධ්‍යම සහ උතුරු ටෙක්සාස්හි විශාල භූමි ප්‍රදේශයක් පාලනය කළේය.[60] එම ප්‍රදේශය ස්ථාවර කිරීමට සහ සංවර්ධනය කිරීමට අවශ්‍ය වීම - සහ මධ්‍යම මෙක්සිකෝවෙන් ස්වල්ප දෙනෙක් මෙම දුරස්ථ හා සතුරු භූමියට නැවත පදිංචි වීමට තෝරාගෙන තිබීම - මෙක්සිකානු රජය එම එක්සත් ජනපදයට මායිම් වූ කලාපයක් වන වර්තමාන ටෙක්සාස් වෙත ඇන්ග්ලෝ-ඇමරිකානු සංක්‍රමණය දිරිමත් කළේය. නීතියෙන් මෙක්සිකෝව කතෝලික රටක් විය; ඇන්ග්ලෝ-ඇමරිකානුවන් ප්‍රධාන වශයෙන් දකුණු එක්සත් ජනපදයෙන් පැමිණි රෙපරමාදු ඉංග්‍රීසි කතා කරන්නන් විය. සමහරු ඔවුන්ගේ කළු වහලුන් ගෙන ආ අතර, එය 1829 න් පසු මෙක්සිකානු නීතියට පටහැනි විය. 1835 දී, සැන්ටා ඇනා මෙක්සිකෝවේ රජයේ පාලනය මධ්‍යගත කිරීමට උත්සාහ කළ අතර, 1824 ව්‍යවස්ථාව අත්හිටුවා බලය ඔහුගේ අතේ තැබීය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, රට පුරා සිවිල් යුද්ධය පැතිර ගියේය. නව ආණ්ඩු තුනක් නිදහස ප්‍රකාශ කළහ: ටෙක්සාස් ජනරජය, රියෝ ග්‍රෑන්ඩ් ජනරජය සහ යුකැටන් ජනරජය.[61]:129–137 මෙක්සිකෝවට එල්ල වූ විශාලතම පහර වූයේ 1846 දී මෙක්සිකානු-ඇමරිකානු යුද්ධයේදී එක්සත් ජනපදය මෙක්සිකෝව ආක්‍රමණය කිරීමයි. 1848 දී ග්වාඩලූප් හිඩාල්ගෝ ගිවිසුමෙන් මුද්‍රා තැබූ එහි විරල ජනාකීර්ණ උතුරු ප්‍රදේශයෙන් වැඩි කොටසක් මෙක්සිකෝවට අහිමි විය. එම විනාශකාරී පාඩුව නොතකා, අයුට්ලා හි ලිබරල් විප්ලවයෙන් නෙරපා හැර පිටුවහල් කිරීමට පෙර සැන්ටා ඇනා නැවත ජනාධිපති ධුරයට පැමිණියේය.

ලිබරල් යුගය (1855–1911)

ලිබරල් ජනාධිපති බෙනිටෝ ජුවාරෙස්ගේ ප්‍රතිමූර්තිය. විශේෂයෙන් 19 වන සියවසේ මැද භාගයේදී රට නවීකරණය කිරීමට, එහි ස්වෛරීභාවය ආරක්ෂා කිරීමට සහ ලිබරල් ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රවර්ධනය කිරීමට ඔහු දැරූ උත්සාහයන් සඳහා ප්‍රසිද්ධය.

සැන්ටා ඇනා බලයෙන් පහ කිරීම සහ ලිබරල්වාදීන් විසින් සිවිල් රජයක් පිහිටුවීම මගින් මෙක්සිකෝවේ ආර්ථික සංවර්ධනය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය යැයි සැලකූ නීති පැනවීමට ඔවුන්ට ඉඩ සැලසුණි. ලිබරල් ප්‍රතිසංස්කරණය මගින් මෙක්සිකෝවේ ආර්ථිකය සහ ආයතන ලිබරල් මූලධර්ම ඔස්සේ නවීකරණය කිරීමට උත්සාහ කරන ලදී. ඔවුන් 1857 දී නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ප්‍රකාශයට පත් කළ අතර, පල්ලිය සහ රාජ්‍යය වෙන් කරමින්, පල්ලියට සහ හමුදාවට ඔවුන්ගේ විශේෂ වරප්‍රසාද (fueros) ඉවත් කළහ; පල්ලිය සතු දේපළ විකිණීම සහ ආදිවාසී ප්‍රජා ඉඩම් විකිණීම සහ අධ්‍යාපනය ලෞකිකකරණය කිරීම අනිවාර්ය කළහ.[62] කොන්සර්වේටිව්වරු කැරලි ගැසූ අතර, ප්‍රතිවාදී ලිබරල් සහ කොන්සර්වේටිව් ආණ්ඩු අතර සිවිල් යුද්ධයක් ඇති කළහ (1858–1861).

ලිබරල්වාදීන් යුධ පිටියේදී කොන්සර්වේටිව් හමුදාව පරාජය කළ නමුත්, කොන්සර්වේටිව්වරු ප්‍රංශ ජාතිකයන්ගේ විදේශ මැදිහත්වීම හරහා බලය ලබා ගැනීම සඳහා තවත් විසඳුමක් සොයමින්, මෙක්සිකෝවේ රාජ්‍ය නායකයා ලෙස යුරෝපීය රජෙකු පත් කරන ලෙස III වන නැපෝලියන් අධිරාජ්‍යයාගෙන් ඉල්ලා සිටියහ. ප්‍රංශ හමුදාව මෙක්සිකානු හමුදාව පරාජය කර, මෙක්සිකානු කොන්සර්වේටිව්වරුන්ගේ සහාය ඇතිව සහ ප්‍රංශ හමුදාව විසින් මුක්කු කරන ලද මෙක්සිකෝවේ අලුතින් පිහිටුවන ලද සිංහාසනය මත මැක්සිමිලියන් හැබ්ස්බර්ග් පත් කළහ. බෙනිටෝ ජුවාරෙස් යටතේ ලිබරල් ජනරජය අභ්‍යන්තර පිටුවහල් කරන ලද රජයක් වූ නමුත් 1865 අප්‍රේල් මාසයේදී එක්සත් ජනපදයේ සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමත් සමඟ, නැවත එක්සත් වූ එක්සත් ජනපද රජය මෙක්සිකානු ජනරජයට ආධාර කිරීමට පටන් ගත්තේය. වසර දෙකකට පසු, ප්‍රංශ හමුදාව සිය සහයෝගය ඉවත් කර ගත් නමුත් මැක්සිමිලියන් මෙක්සිකෝවේ රැඳී සිටියේය. රිපබ්ලිකන් හමුදා ඔහුව අල්ලා ගත් අතර ඔහු ඝාතනය කරන ලදී. "ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කරන ලද ජනරජය" ජනාධිපති ලෙස ජුවාරෙස් නැවත පැමිණීම දුටුවේය.[63]

ප්‍රංශ ආක්‍රමණිකයන් සමඟ ඔවුන්ගේ සහයෝගීතාවය නිසා කොන්සර්වේටිව්වරු මිලිටරිමය වශයෙන් පරාජයට පත් වූවා පමණක් නොව, දේශපාලනික වශයෙන් අපකීර්තියට පත් වූ අතර ලිබරල්වාදය දේශප්‍රේමයට සමාන පදයක් විය.[64] යටත් විජිත රාජකීය හමුදාවේ සහ පසුව මුල් ජනරජයේ හමුදාවේ මූලයන් තිබූ මෙක්සිකානු හමුදාව විනාශ වූ අතර ප්‍රතිසංස්කරණ යුද්ධයෙන් සහ ප්‍රංශ ජාතිකයන් සමඟ ගැටුමෙන් නව හමුදා නායකයින් මතු වී සිටියහ, විශේෂයෙන් සින්කෝ ද මායෝ හි වීරයෙකු වූ පෝර්ෆිරියෝ ඩියාස්, දැන් සිවිල් බලය සොයමින් 1867 දී ජුවාරෙස්ට නැවත තේරී පත්වීමේදී අභියෝග කළේය. පසුව ඩියාස් කැරලි ගැසූ නමුත් ජුවාරෙස් විසින් ඔහුව තලා දැමීය. නැවත මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කිරීමෙන් පසු, ජුවාරෙස් 1872 ජූලි මාසයේදී ධුරයේ දී මිය ගිය අතර, ලිබරල් සෙබස්තියන් ලර්ඩෝ ද ටෙජාඩා ජනාධිපති බවට පත් වූ අතර, නීතියේ ආධිපත්‍යය, සාමය සහ සාමය සඳහා "රාජ්‍යයේ ආගමක්" ප්‍රකාශ කළේය. ලර්ඩෝ නැවත මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වූ විට, ඩියාස් සිවිල් ජනාධිපතිවරයාට එරෙහිව කැරලි ගසා ටක්ස්ටෙපෙක් සැලැස්ම නිකුත් කළේය. ඩියාස්ට වැඩි සහයෝගයක් ලැබුණු අතර ලර්ඩෝට එරෙහිව ගරිල්ලා යුද්ධයක් දියත් කළේය. යුධ පිටියේ ඩියාස්ගේ ජයග්‍රහණය අද්දර, ලර්ඩෝ ධුරයෙන් පිටුවහල් කිරීමට පලා ගියේය.[65]

මැක්සිමිලියන් අධිරාජ්‍යයාගේ ඝාතනය, 1867 ජූනි 19. ජෙනරාල් ටොමස් මෙජියා, වමේ; මැක්සිමියන්, මධ්යස්ථානය; ජෙනරාල් මිගෙල් මිරාමන්, හරි. 1868 එඩ්වඩ් මැනට් විසින් පින්තාරු කිරීම

1810 සිට 1876 දක්වා මෙක්සිකෝවේ ඇති වූ කැලඹීමෙන් පසු, ලිබරල් ජෙනරාල් පෝර්ෆිරියෝ ඩියාස් (රාජ්‍යය 1876–1911) ගේ වසර 35ක පාලනය මෙක්සිකෝවට "පිළිවෙල සහ ප්‍රගතිය" ලෙස සංලක්ෂිත කාල පරිච්ඡේදයක් තුළ වේගයෙන් නවීකරණය වීමට ඉඩ සැලසීය. පෝර්ෆිරියාටෝ ආර්ථික ස්ථාවරත්වය සහ වර්ධනය, සැලකිය යුතු විදේශ ආයෝජන සහ බලපෑම, දුම්රිය මාර්ග ජාලයේ සහ විදුලි සංදේශවල ව්‍යාප්තිය සහ කලා හා විද්‍යාවන්හි ආයෝජන මගින් සංලක්ෂිත විය.[66] ඩියාස් උපදේශක කණ්ඩායමක් සමඟ පාලනය කළ අතර එය සයන්ටිෆිකෝස් ('විද්‍යාඥයින්') ලෙස ප්‍රසිද්ධ විය.[67] වඩාත්ම බලගතු සයන්ටිෆිකෝ වූයේ මුදල් ලේකම් ජෝස් ඉව්ස් ලිමන්ටෝර් ය.[68] පෝර්ෆිරියානු පාලන තන්ත්‍රය ධනාත්මකවාදයෙන් බලපෑමට ලක් විය.[69] ජාතික සංවර්ධනය සඳහා විද්‍යාත්මක ක්‍රමවේදයන් යෙදීමට පක්ෂව ඔවුන් දේවධර්මය සහ විඥානවාදය ප්‍රතික්ෂේප කළහ. ලිබරල් ව්‍යාපෘතියේ අනිවාර්ය අංගයක් වූයේ ලෞකික අධ්‍යාපනයයි. ඩයස් රජය යාකිවරුන්ට එරෙහිව දිග්ගැස්සුනු ගැටුමකට නායකත්වය දුන් අතර එය අවසන් වූයේ යාකි දහස් ගණනක් යුකැටන් සහ ඔක්සාකා වෙත බලහත්කාරයෙන් නැවත පදිංචි කිරීමෙනි. නිදහසේ ශත සංවත්සරය ළං වන විට, ඩියාස් සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් ලබා දුන් අතර එහිදී ඔහු පැවසුවේ ඔහු වයස අවුරුදු 80 ක් වන 1910 මැතිවරණයට ඉදිරිපත් නොවන බවයි. දේශපාලන විරුද්ධත්වය මර්දනය කර තිබූ අතර නව පරම්පරාවේ නායකයින් සඳහා මාර්ග කිහිපයක් තිබුණි. නමුත් ඔහුගේ නිවේදනය දේශපාලන ක්‍රියාකාරකම්වල උමතුවක් ඇති කළ අතර, ධනවත් ඉඩම් හිමි පවුලක උරුමක්කාරයෙකු වන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ අයි. මැඩෙරෝගේ අපේක්ෂකත්වය අපේක්ෂා කළ නොහැකි විය. ඩියාස් තම අදහස වෙනස් කර මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වී මැඩෙරෝව සිරගත කළ විට මැඩෙරෝ පුදුම සහගත දේශපාලන සහයෝගයක් දිනා ගත්තේය. සැප්තැම්බර් නිදහස් ශත සංවත්සර සැමරුම පෝර්ෆිරියාටෝගේ අවසාන සැමරුම විය. 1910 දී ආරම්භ වූ මෙක්සිකානු විප්ලවය "මෙක්සිකෝව හමා ගිය සුළඟ" ලෙස හැඳින්වෙන දශකයක සිවිල් යුද්ධයක් දුටුවේය.[70]

මෙක්සිකානු විප්ලවය (1910–1920)

1910 මැතිවරණයේදී වංචනික ලෙස ඩියාස්ට අභියෝග කළ ෆ්‍රැන්සිස්කෝ අයි. මැඩෙරෝ, 1911 මැයි මාසයේදී ඩියාස්ට ඉල්ලා අස්වීමට බල කළ විට ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය.

මෙක්සිකානු විප්ලවය දශකයක් පුරා පැවති පරිවර්තනීය ගැටුමකි.[71] එය ආරම්භ වූයේ 1910 වංචනික මැතිවරණයෙන් පසු ජනාධිපති ඩියාස්ට එරෙහිව විසිරී ගිය නැගිටීම්, 1911 මැයි මාසයේදී ඔහු ඉල්ලා අස්වීම, කැරලිකාර හමුදා බලමුලු ගැන්වීම, පැරණි ආරක්ෂක භටයෙකුගේ අන්තර්කාලීන ජනාධිපති ධුරය සහ 1911 සරත් සෘතුවේ දී ධනවත්, සිවිල් ඉඩම් හිමියෙකු වන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ අයි. මැඩෙරෝගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණය සමඟිනි. 1913 පෙබරවාරි මාසයේදී, එක්සත් ජනපදයේ සහාය ඇතිව හමුදා කුමන්ත්‍රණයක් මැඩෙරෝගේ රජය පෙරලා දැමූ අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ෆෙඩරල් හමුදා ජෙනරාල් වික්ටෝරියානෝ හුවර්ටාගේ නියෝජිතයන් විසින් මැඩෙරෝ ඝාතනය කරන ලදී. විප්ලවය අතරතුර, ටෆ්ට් හි එක්සත් ජනපද රිපබ්ලිකන් පරිපාලනය මැඩෙරෝට එරෙහිව හුවර්ටා කුමන්ත්‍රණයට සහාය දුන් නමුත් 1913 මාර්තු මාසයේදී ඩිමොක්‍රටික් වුඩ්‍රෝ විල්සන් ජනාධිපති ලෙස ආරම්භ වූ විට, විල්සන් හුවර්ටාගේ පාලනය පිළිගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර ව්‍යවස්ථාවාදීන්ට ආයුධ විකිණීමට අවසර දුන්නේය. 1914 දී උපායමාර්ගිකව වෙරාක්‍රස් වරාය අත්පත් කර ගැනීමට විල්සන් හමුදාවන්ට නියෝග කළ අතර එය ඉවත් කරන ලදී.[72] උතුරේ හුවර්ටා විරෝධී බලවේග, කොහුයිලා ආණ්ඩුකාර වෙනුස්ටියානෝ කැරන්සාගේ නායකත්වයෙන් යුත් ව්‍යවස්ථාමය හමුදාව සහ දකුණේ එමිලියානෝ සපාටා යටතේ ගොවි හමුදාවක් එක්ව 1914 දී ෆෙඩරල් හමුදාව පරාජය කළ අතර ඉතිරි වූයේ විප්ලවවාදී බලවේග පමණි.[73]

හුවර්ටාට එරෙහිව විප්ලවවාදීන්ගේ ජයග්‍රහණයෙන් පසු, ඔවුන් සාමකාමී දේශපාලන විසඳුමක් සඳහා මැදිහත් වීමට උත්සාහ කළ නමුත්, සන්ධානය බෙදී ගොස් මෙක්සිකෝව නැවතත් සිවිල් යුද්ධයකට ඇද දැමීය. උතුරු අංශයේ අණදෙන නිලධාරියා වූ ව්‍යවස්ථාවාදී ජෙනරාල් පැන්චෝ විලා, කැරන්සා සමඟ බිඳී සපාටා සමඟ මිත්‍ර විය. කැරන්සාගේ හොඳම ජෙනරාල් අල්වාරෝ ඔබ්‍රෙගන් 1915 දී සෙලායා සටනේදී ඔහුගේ හිටපු සගයා වූ විලා පරාජය කළ අතර, විලාගේ උතුරු හමුදා දියවී ගියේය. කැරන්සා මෙක්සිකෝවේ තථ්‍ය නායකයා බවට පත් වූ අතර, එක්සත් ජනපදය ඔහුගේ රජය පිළිගත්තේය.[73] දකුණේ සැපාටාගේ හමුදා ගරිල්ලා යුද්ධයට ආපසු ගියහ. 1915 දී විප්ලවවාදී බලවේග විසින් පැන්චෝ විලා පරාජය කිරීමෙන් පසු, ඔහු නිව් මෙක්සිකෝවේ කොලොම්බස් වෙත ආක්‍රමණශීලී වැටලීමක් මෙහෙයවූ අතර, විලා අල්ලා ගැනීමට අසාර්ථක උත්සාහයක් ලෙස ජෙනරාල් ජෝන් ජේ. පර්ෂින්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් භටයින් 10,000 ක් යැවීමට එක්සත් ජනපදය පෙළඹුණි. උතුරු මෙක්සිකෝවේ සිටින එක්සත් ජනපද හමුදා වලට එරෙහිව කැරන්සා පසුබැස ගියේය. එක්සත් ජනපදය පළමු ලෝක යුද්ධයට අවතීර්ණ වන විට ගවේෂණ හමුදා ඉවත් විය.[74] බොහෝ විට අභ්‍යන්තර ගැටුමක් ලෙස සලකනු ලැබුවද, විප්ලවයට සැලකිය යුතු ජාත්‍යන්තර අංග තිබුණි:[75] ජර්මනිය 1917 දී මෙක්සිකෝව තම පැත්තට ගැනීමට උත්සාහ කළ අතර, එක්සත් ජනපදය සහ මෙක්සිකෝව අතර යුද්ධයක් ඇති කිරීමට කේතනය කරන ලද විදුලි පණිවුඩයක් යවා මෙක්සිකානු-ඇමරිකානු යුද්ධයේදී අහිමි වූ භූමිය නැවත ලබා ගැනීමට මෙක්සිකෝව සමඟ එක් විය.[76] නමුත් මෙක්සිකෝව ගැටුමේදී මධ්‍යස්ථව සිටියේය.

1914 මෙක්සිකානු විප්ලවය අතරතුර ජාතික මාලිගයේ ටොමස් උර්බිනා, පැන්චෝ විලා සහ එමිලිනෝ සපාටා

1916 දී, මෙක්සිකානු විප්ලවයේ ජයග්‍රාහකයින් 1917 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව කෙටුම්පත් කිරීම සඳහා ව්‍යවස්ථාමය සමුළුවකදී රැස් වූ අතර, එය 1917 පෙබරවාරි මාසයේදී අනුමත කරන ලදී. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මඟින් රජයට ඉඩම් ඇතුළු සම්පත් අත්පත් කර ගැනීමට බලය ලබා දුන් අතර, ශ්‍රමයට අයිතිවාසිකම් ලබා දුන් අතර, 1857 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ පූජක විරෝධී විධිවිධාන ශක්තිමත් කළේය.[73] සංශෝධන සහිතව, එය මෙක්සිකෝවේ පාලන ලේඛනය ලෙස පවතී. විප්ලවවාදී යුද්ධය එවකට මෙක්සිකෝවේ මිලියන 15 ක ජනගහනයෙන් 900,000 ක් මිය ගිය බව ගණන් බලා ඇත.[77][78] බලය තහවුරු කරමින්, ජනාධිපති කැරන්සා 1919 දී ගොවි නායක එමිලියානෝ සපාටා ඝාතනය කළේය. කැරන්සා විප්ලවය අතරතුර ගොවීන්ගේ සහයෝගය ලබාගෙන තිබුණද, බලයට පත් වූ පසු, ඔහු ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ ස්ථාපිත කිරීමට එතරම් දෙයක් නොකළ අතර, එය බොහෝ දෙනෙකු විප්ලවයට සටන් කිරීමට පෙළඹවීය. කැරන්සා රාජසන්තක කළ ඉඩම් කිහිපයක් ඒවායේ මුල් හිමිකරුවන්ට ආපසු ලබා දුන්නේය. ජනාධිපති කැරන්සාගේ හොඳම ජෙනරාල්වරයා වූ ඔබ්‍රෙගන්, ඔහුගේ පරිපාලනයේ කෙටි කාලයක් සේවය කළ නමුත් 1920 ජනාධිපතිවරණයට තරඟ කිරීම සඳහා තමාව ස්ථානගත කර ගැනීම සඳහා ඔහුගේ උපන් ප්‍රාන්තය වන සොනෝරා වෙත ආපසු ගියේය. කැරන්සාට නැවත මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වීමට නොහැකි වූ බැවින්, ජනාධිපති ධුරය පිටුපස බලයේ රැඳී සිටීමට අදහස් කරමින් ඔහු වෙනුවට සිවිල් වැසියෙකු තෝරා ගත්තේය. ඔබ්‍රෙගන් සහ තවත් සොනෝරන් විප්ලවවාදී ජෙනරාල්වරුන් දෙදෙනෙකු 1920 දී මෙක්සිකෝ නගරයෙන් පලා ගොස් මිය ගිය කැරන්සා බලයෙන් පහ කරමින් අගුවා ප්‍රීටා සැලැස්ම සකස් කළහ. ජෙනරාල් ඇඩොල්ෆෝ ඩි ලා හුවර්ටා අන්තර්වාර ජනාධිපති බවට පත් වූ අතර, පසුව ජෙනරාල් අල්වාරෝ ඔබ්‍රෙගන් තේරී පත් විය.

දේශපාලන ඒකාබද්ධ කිරීම සහ ඒකපාර්ශ්වික පාලනය (1920–2000)

1929 සිට 2000 දක්වා රට තුළ අඛණ්ඩ බලයක් දැරූ මැක්සිමාටෝ හි පාලකයා සහ ආයතනික විප්ලවවාදී පක්ෂයේ නිර්මාතෘ ප්ලූටාර්කෝ එලියාස් කැල්ස්

පශ්චාත්-විප්ලවවාදී කාලපරිච්ඡේදයේ (1920–1946) පළමු කාර්තු සියවස සංලක්ෂිත වූයේ අල්වාරෝ ඔබ්‍රෙගන් (1920–24), ප්ලූටාර්කෝ එලියාස් කැල්ස් (1924–28), ලාසාරෝ කාර්ඩෙනාස් (1934–40) සහ මැනුවෙල් අවිලා කැමචෝ (1940–46) ඇතුළු මෙක්සිකෝවේ ජනාධිපතිවරුන් ලෙස සේවය කළ විප්ලවවාදී ජෙනරාල්වරුන්ගෙනි. මෙක්සිකානු රජයේ පශ්චාත්-විප්ලවවාදී ව්‍යාපෘතිය රට තුළ පිළිවෙලක් ගෙන ඒමට, දේශපාලනයට හමුදා මැදිහත්වීම අවසන් කිරීමට සහ උනන්දුවක් දක්වන කණ්ඩායම්වල සංවිධාන නිර්මාණය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1929 දී ආරම්භ වූ දා සිට මෙක්සිකානු දේශපාලනය ආධිපත්‍යය දැරූ තනි පක්ෂයේ අංශ ලෙස කම්කරුවන්, ගොවීන්, නාගරික කාර්යාල සේවකයින් සහ කෙටි කාලයක් සඳහා හමුදාව පවා ඇතුළත් කරන ලදී. ඔබ්‍රෙගන් ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ උසිගැන්වූ අතර සංවිධානාත්මක ශ්‍රමයේ බලය ශක්තිමත් කළේය. ඔහු එක්සත් ජනපදයෙන් පිළිගැනීමක් ලබා ගත් අතර විප්ලවය අතරතුර දේපළ අහිමි වූ සමාගම් සහ පුද්ගලයින් සමඟ හිමිකම් පියවීමට පියවර ගත්තේය. ඔහු තම අනුප්‍රාප්තිකයා ලෙස තම හිටපු සොනෝරන් විප්ලවවාදී ජෙනරාල් කැල්ස් පත් කළ අතර එය අසාර්ථක මිලිටරි කැරැල්ලකට හේතු විය. ජනාධිපති ලෙස, කැල්ස් කතෝලික පල්ලිය සහ කතෝලික ගරිල්ලා හමුදාවන් සමඟ විශාල ගැටුමක් ඇති කළ අතර, එය ගිවිසුමකින් අවසන් විය. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් ජනාධිපතිවරයා නැවත තේරී පත්වීම තහනම් කළද, ඔබ්‍රෙගන් නැවත තරඟ කිරීමට කැමති වූ අතර, අඛණ්ඩව නැවත තේරී පත්වීමට ඉඩ සැලසෙන පරිදි ව්‍යවස්ථාව සංශෝධනය කරන ලදී; ඔහු 1928 මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළ නමුත් කතෝලික ක්‍රියාකාරිකයෙකු විසින් ඝාතනය කරන ලද අතර, අනුප්‍රාප්තික දේශපාලන අර්බුදයක් ඇති කළේය. කැල්ස්ට නැවත ජනාධිපති වීමට නොහැකි වූ බැවින්, ජනාධිපති අනුප්‍රාප්තිය කළමනාකරණය කිරීම සඳහා ව්‍යුහයක් පිහිටුවීමට ඔහු උත්සාහ කළ අතර, ආයතනික විප්ලවවාදී පක්ෂය ආරම්භ කළ අතර, එය 20 වන සියවසේ ඉතිරි කාලය සඳහා මෙක්සිකෝවේ ආධිපත්‍යය දැරීය.[79]

ජනාධිපති ධුරය නොදැරුවද, කැල්ස් රටින් නෙරපා හැර බොහෝ ආර්ථික හා සමාජ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කළ මැක්සිමාටෝ (1929-1934) ලෙස හැඳින්වෙන කාලය තුළ කැල්ස් ප්‍රධාන දේශපාලන චරිතය ලෙස රැඳී සිටියේය. මෙයට 1938 මාර්තු මාසයේදී මෙක්සිකානු තෙල් අත්පත් කර ගැනීම ඇතුළත් වූ අතර, එමඟින් මෙක්සිකානු ඊගල් පෙට්‍රෝලියම් සමාගම ලෙස හැඳින්වෙන එක්සත් ජනපදය සහ ඇන්ග්ලෝ-ලන්දේසි තෙල් සමාගම ජනසතු කරන ලද අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රජයට අයත් පෙමෙක්ස් නිර්මාණය විය. කාර්ඩනාස්ගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ මැනුවෙල් අවිලා කැමචෝ (1940–1946) වඩාත් මධ්‍යස්ථ වූ අතර, මෙක්සිකෝව සැලකිය යුතු සගයෙකු වූ දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී එක්සත් ජනපදය සහ මෙක්සිකෝව අතර සබඳතා බෙහෙවින් වැඩිදියුණු විය. 1946 සිට පශ්චාත් විප්ලවවාදී යුගයේ පළමු සිවිල් ජනාධිපතිවරයා වූ මිගෙල් ඇලෙමන්ගේ මැතිවරණයෙන් පසු, මෙක්සිකෝව කාර්මිකකරණය, නාගරීකරණය සහ නාගරික සහ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශ අතර අසමානතාවය වැඩි වීම මගින් සංලක්ෂිත වූ මෙක්සිකානු ආශ්චර්යය ලෙස හැඳින්වෙන ආර්ථික සංවර්ධන ආක්‍රමණශීලී වැඩසටහනක් ආරම්භ කළේය.[80] ලොව පුරා බෝග නිෂ්පාදනයේ සැලකිය යුතු වැඩි වීමකට තුඩු දුන් තාක්ෂණික ව්‍යාපාරයක් වන හරිත විප්ලවය 20 වන සියවසේ මැද භාගයේදී සොනෝරා හි යාකි නිම්නයේ ආරම්භ විය.[81]

1968 විරෝධතා අතරතුර සොකාලෝ හි සන්නද්ධ මෝටර් රථ

ශක්තිමත් ආර්ථික වර්ධනයක් සමඟින්, මෙක්සිකෝව 1968 ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙල පැවැත්වීමෙන් එය ලෝකයට පෙන්වීමට උත්සාහ කළේය. රජය නව පහසුකම් ගොඩනැගීම සඳහා විශාල සම්පත් වැය කළ අතර, විශ්ව විද්‍යාල සිසුන් සහ අනෙකුත් අය අතර දේශපාලන නොසන්සුන්තාවයක් ඇති කළේය. ක්‍රීඩා උළෙල සැලසුම් සහගතව ආරම්භ කිරීමට පෙර සති ගණනාවක් මධ්‍යම මෙක්සිකෝ නගරයේ විරෝධතා පැවතුන අතර, ගුස්ටාවෝ ඩියාස් ඕර්ඩාස්ගේ රජය මර්දනය කළේය. කූටප්‍රාප්තිය වූයේ ගතානුගතික ඇස්තමේන්තු මත පදනම්ව විරෝධතාකරුවන් 300 ක් පමණ සහ සමහර විට 800 ක් පමණ මිය ගිය ට්ලැටෙලොල්කෝ සංහාරයයි.[82][83] සමහරුන්ට ආර්ථිකය දිගටම වර්ධනය වුවද, සමාජ අසමානතාවය අතෘප්තියට සාධකයක් විය. වර්තමානයේ මෙක්සිකානු අපිරිසිදු යුද්ධය ලෙසින් හඳුන්වනු ලබන PRI පාලනය වැඩි වැඩියෙන් අධිකාරීවාදී වූ අතර සමහර අවස්ථාවලදී පීඩාකාරී විය.[84]

NAFTA අත්සන් කිරීමේ උත්සවය, 1992 ඔක්තෝබර්. වමේ සිට දකුණට: (සිටගෙන සිටින) ජනාධිපති කාලෝස් සලිනාස් ද ගොර්ටාරි (මෙක්සිකෝව), ජනාධිපති ජෝර්ජ් එච්. ඩබ්ලිව්. බුෂ් (එක්සත් ජනපදය), සහ අගමැති බ්‍රයන් මල්රෝනි (කැනඩාව).

1980 ගනන්වල PRI හි සම්පූර්ණ දේශපාලන ආධිපත්‍යයේ පළමු ඉරිතැලීම් මතු විය. බජා කැලිෆෝනියා හි, PAN අපේක්ෂකයා ආණ්ඩුකාරවරයා ලෙස තේරී පත් විය. ඩි ලා මැඩ්රිඩ් විසින් PRI සඳහා අපේක්ෂකයෙකු ලෙස කාලෝස් සලිනාස් ද ගොර්ටාරි තෝරා ගත් විට, එම නිසා පූර්ව ජනාධිපති ජයග්‍රාහකයෙකු වූ හිටපු ජනාධිපති ලාසාරෝ කාර්ඩනාස්ගේ පුත් කුආටෙමොක් කාර්ඩනාස්, PRI සමඟ බිඳී 1988 මැතිවරණයේදී සැලිනාස්ට අභියෝග කළේය. 1988 දී දැවැන්ත මැතිවරණ වංචාවක් සිදු වූ අතර, ප්‍රතිඵලවලින් පෙනී ගියේ සැලිනාස් මැතිවරණය කිසිදා නොවූ තරම් පටු ප්‍රතිශතයකින් ජයග්‍රහණය කළ බවයි. සොරකම් කරන ලද මැතිවරණය සම්බන්ධයෙන් මෙක්සිකෝ නගරයේ දැවැන්ත විරෝධතා ඇති විය. 1988 දෙසැම්බර් 1 වන දින සාලිනාස් දිවුරුම් දුන්නේය.[85] 1990 දී PRI, මාරියෝ වර්ගාස් ලෝසා විසින් "පරිපූර්ණ ඒකාධිපතිත්වය" ලෙස ප්‍රසිද්ධියේ විස්තර කරන ලද නමුත් ඒ වන විට PRI හි ආධිපත්‍යයට ප්‍රධාන අභියෝග එල්ල වී තිබුණි.[86][87][88]

පෙසෝ විනිමය අනුපාතය ස්ථාවර කිරීම, උද්ධමනය පාලනය කිරීම, මෙක්සිකෝව විදේශ ආයෝජන සඳහා විවෘත කිරීම සහ 1994 ජනවාරි 1 වන දින උතුරු ඇමරිකානු නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම (NAFTA) තුළ අවසන් වූ ඔවුන්ගේ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුමට සම්බන්ධ වීමට එක්සත් ජනපදය සහ කැනඩාව සමඟ සාකච්ඡා ආරම්භ කළ නව ලිබරල් ප්‍රතිසංස්කරණ වැඩසටහනක් සැලිනාස් ආරම්භ කළේය; එදිනම, චියාපාස් හි ජාතික විමුක්ති හමුදාව (EZLN) ෆෙඩරල් රජයට එරෙහිව සන්නද්ධ ගොවි කැරැල්ලක් ආරම්භ කළ අතර එය නගර කිහිපයක් අල්ලා ගත් නමුත් මෙක්සිකෝවේ තත්වය කෙරෙහි ලෝක අවධානය යොමු කළේය. සන්නද්ධ ගැටුම කෙටි කාලීන වූ අතර නව ලිබරල්වාදයට සහ ගෝලීයකරණයට එරෙහිව අවිහිංසාවාදී විපක්ෂ ව්‍යාපාරයක් ලෙස දිගටම පැවතුනි. 1994 දී, PRI හි ජනාධිපති අපේක්ෂක ලුයිස් ඩොනල්ඩෝ කොලොසියෝ ඝාතනය කිරීමෙන් පසුව, ජයග්‍රාහී PRI අපේක්ෂක අර්නස්ටෝ සෙඩිලෝ විසින් සලිනාස් වෙනුවට පත් විය. මෙක්සිකානු පෙසෝ අර්බුදයට මුහුණ දීම සඳහා සැලිනාස් සෙඩිලෝගේ රජයෙන් ඉවත් වූ අතර, ඩොලර් බිලියන 50 ක IMF ඇපකරයක් අවශ්‍ය විය. සෙඩිලෝ විසින් ප්‍රධාන සාර්ව ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ ආරම්භ කරන ලද අතර, ආර්ථිකය වේගයෙන් යථා තත්ත්වයට පත් වූ අතර 1999 අවසානය වන විට වර්ධනය 7% කට ආසන්න මට්ටමකට ළඟා විය.[89]

සමකාලීන මෙක්සිකෝව

2000 මහ මැතිවරණයෙන් විසෙන්ට් ෆොක්ස් ජයග්‍රහණය කළ අතර 1929 න් පසු පීආර්අයි වෙතින් නොවන පළමු ජනාධිපතිවරයා බවට පත් වූ අතර 1911 දී ෆ්‍රැන්සිස්කෝ අයි. මැඩෙරෝගෙන් පසු විරුද්ධ පක්ෂයකින් තේරී පත් වූ පළමු ජනාධිපතිවරයා බවට පත්විය.

වසර 71 ක පාලනයෙන් පසුව, වත්මන් PRI 2000 ජනාධිපතිවරනයේදී විරුද්ධ කොන්සර්වේටිව් ජාතික ක්‍රියාකාරී පක්ෂයේ (PAN) Vicente Fox වෙත පරාජය විය. 2006 ජනාධිපතිවරණයේදී, PAN පක්ෂයෙන් පැමිණි ෆෙලිපේ කැල්ඩෙරොන් ජයග්‍රාහකයා ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විප්ලවයේ (PRD) පක්ෂයේ වාමාංශික දේශපාලනඥයෙකු වන ඇන්ඩ්‍රෙස් මැනුවෙල් ලෝපෙස් ඔබ්‍රඩෝර් ට වඩා ඉතා පටු පරතරයකින් (0.58%) ලබා ගත්තේය.[90] කෙසේ වෙතත්, ලෝපෙස් ඔබ්‍රඩෝර් මැතිවරණයට තරඟ කර "විකල්ප රජයක්" නිර්මාණය කිරීමට පොරොන්දු විය.[91]

වසර දොළහකට පසු, 2012 ජනාධිපතිවරණයේදී, PRI නැවතත් එන්රික් පෙනා නීටෝගේ මැතිවරණයෙන් ජනාධිපති ධුරය දිනා ගත්තේය. කෙසේ වෙතත්, ඔහු 38% ක පමණ බහුතර ඡන්දයකින් ජයග්‍රහණය කළ අතර ව්‍යවස්ථාදායක බහුතරයක් නොතිබුණි.[92]

විසිඑක්වන සියවස තුළ, මෙක්සිකෝව ඉහළ අපරාධ අනුපාත, නිලධාරිවාදී දූෂණය, මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම සහ එකතැන පල්වෙන ආර්ථිකයක් සමඟ පොරබදමින් සිටියේය. 1990 ගණන්වල සිට නව ලිබරල් ප්‍රතිසංස්කරණ සමඟින් බොහෝ රාජ්‍ය කාර්මික ව්‍යවසායන් පෞද්ගලීකරණය කරන ලදී, නමුත් රජය සතු ඛනිජ තෙල් සමාගමක් වන පෙමෙක්ස් සෙමින් පෞද්ගලීකරණය වෙමින් පවතින අතර ගවේෂණ බලපත්‍ර නිකුත් කරනු ලැබේ.[93] රජයේ දූෂණයට එරෙහිව තල්ලුවක් ලෙස, පෙමෙක්ස් හි හිටපු ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී එමිලියෝ ලොසෝයා ඔස්ටින් 2020 දී අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී.[94]

නව දේශපාලන පක්ෂයක් වන MORENA ආරම්භ කිරීමෙන් පසු, ඇන්ඩ්‍රෙස් මැනුවෙල් ලෝපෙස් ඔබ්‍රඩෝර් (සාමාන්‍යයෙන් AMLO ලෙස හැඳින්වේ) 2018 ජනාධිපතිවරණයෙන් 50% කට වඩා ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් ජයග්‍රහණය කළේය. 2012 මැතිවරණයෙන් පසු ආරම්භ කරන ලද ඔහුගේ වාමාංශික පක්ෂය විසින් මෙහෙයවන ලද ඔහුගේ දේශපාලන සන්ධානයට දේශපාලන වර්ණාවලිය පුරා පක්ෂ සහ දේශපාලනඥයන් ඇතුළත් විය. සන්ධානය ඉහළ සහ පහළ කොංග්‍රස් මණ්ඩල දෙකෙහිම බහුතරයක් ද දිනා ගත්තේය. ඔහුගේ සාර්ථකත්වයට හේතු වී ඇත්තේ රටේ ප්‍රතිවිරුද්ධ දේශපාලන බලවේග ඔවුන්ගේ අවස්ථාවන් අවසන් කිරීම මෙන්ම AMLO විසින් සංහිඳියාව කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින් මධ්‍යස්ථ කතිකාවක් අනුගමනය කිරීමයි.[95] මෙක්සිකෝවේ COVID-19 රෝගය පිළිබඳ පළමු තහවුරු කරන ලද රෝගියා 2020 පෙබරවාරි 28 වන දින වාර්තා විය. මෙක්සිකෝවේ COVID-19 එන්නත 2020 දෙසැම්බර් මාසයේදී ආරම්භ විය.

ලෝපෙස් ඔබ්‍රඩෝර්ගේ දේශපාලන අනුප්‍රාප්තිකයා වූ ක්ලෝඩියා ෂයින්බෝම්, 2024 ජනාධිපතිවරණයෙන් අතිවිශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් ලබා ගත් අතර ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී බලයට පත්වීමෙන් පසු මෙක්සිකෝ ඉතිහාසයේ රට මෙහෙයවූ පළමු කාන්තාව බවට පත්විය.[96] ඇය 2024 ඔක්තෝබර් 1 වන දින මෙක්සිකෝවේ ජනාධිපතිනිය ලෙස දිවුරුම් දුන්නාය.[97]

භූගෝලය

මෙක්සිකෝවේ භූලක්ෂණාත්මක සිතියම

මෙක්සිකෝවේ උසම කන්ද වන පිකෝ ද ඔරිසාබා

මෙක්සිකෝව උතුරු ඇමරිකාවේ දකුණු කොටසේ අක්ෂාංශ 14° සහ 33°N සහ දේශාංශ 86° සහ 119°W අතර පිහිටා ඇති අතර, මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර 1,972,550 (වර්ග සැතපුම් 761,606) වන අතර, මුළු භූමි ප්‍රමාණය අනුව ලොව 13 වන විශාලතම රට වේ. එය පැසිෆික් සාගරයේ සහ කැලිෆෝනියා බොක්කෙහි වෙරළ තීරයන් මෙන්ම මෙක්සිකෝ බොක්ක සහ කැරිබියන් මුහුද ද ඇති අතර, දෙවැන්න අත්ලාන්තික් සාගරයේ කොටසක් වන දෙවැන්නයි.[98] මෙම මුහුද තුළ දූපත් කිලෝමීටර 6,000 (වර්ග සැතපුම් 2,317) ක් පමණ ඇත (දුරස්ථ පැසිෆික් ග්වාඩලූප් දූපත සහ රෙවිලගිගෙඩෝ ​​දූපත් ඇතුළුව). මෙක්සිකෝවේ සියලුම ප්‍රදේශ පාහේ උතුරු ඇමරිකානු තහඩුවේ පිහිටා ඇති අතර, බජා කැලිෆෝනියා අර්ධද්වීපයේ කුඩා කොටස් පැසිෆික් සහ කොකෝස් තහඩු වල ඇත. භූ භෞතික වශයෙන්, සමහර භූගෝල විද්‍යාඥයින් මධ්‍යම ඇමරිකාව තුළ ටෙහුආන්ටෙපෙක් ඉස්ත්මස් හි නැගෙනහිරින් පිහිටි භූමිය (මුළු ප්‍රමාණයෙන් 12% ක් පමණ) ඇතුළත් කරයි.[99] කෙසේ වෙතත්, භූ දේශපාලනික වශයෙන්, මෙක්සිකෝව කැනඩාව සහ එක්සත් ජනපදය සමඟ උතුරු ඇමරිකාවේ කොටසක් ලෙස සම්පූර්ණයෙන්ම සැලකේ.[100]

මෙක්සිකානු මධ්‍යම සහ උතුරු ප්‍රදේශවලින් බහුතරයක් ඉහළ උන්නතාංශවල පිහිටා ඇති අතර, එම නිසා ඉහළම උන්නතාංශ මෙක්සිකෝව නැගෙනහිර සිට බටහිරට තරණය කරන ට්‍රාන්ස්-මෙක්සිකානු ගිනිකඳු තීරයේ දක්නට ලැබේ: පිකෝ ද ඔරිසාබා (මීටර් 5,700 හෝ අඩි 18,701), පොපොකැටෙපෙට්ල් (මීටර් 5,462 හෝ අඩි 17,920) සහ ඉස්ටචිහුවාට්ල් (මීටර් 5,286 හෝ අඩි 17,343) සහ නෙවාඩෝ ද ටොලුකා (මීටර් 4,577 හෝ අඩි 15,016). උතුරු උතුරු ඇමරිකාවේ සිට රොකී කඳුකරයේ දිගුව වන සියෙරා මැඩ්‍රේ ඔරියන්ටල් සහ සියෙරා මැඩ්‍රේ ඔක්සිඩෙන්ටල් ලෙස හැඳින්වෙන කඳු වැටි දෙකක් උතුරේ සිට දකුණට රට තරණය කළ අතර සිව්වන කඳු වැටිය වන සියෙරා මැඩ්‍රේ ඩෙල් සුර් මිචෝආකන් සිට ඔක්සාකා දක්වා දිව යයි. මෙක්සිකානු භූමිය ගිනිකඳු වලට ගොදුරු වේ.[101]

මෙක්සිකෝවේ සුවිශේෂී කලාප නවයක් ඇත: බජා කැලිෆෝනියා, පැසිෆික් වෙරළබඩ පහත්බිම්, මෙක්සිකානු සානුව, සියෙරා මැඩ්‍රේ පෙරදිග, සියෙරා මැඩ්‍රේ ඔක්සිඩෙන්ටල්, කෝඩිලෙරා නියෝ-වොල්කැනිකා, ගල්ෆ් වෙරළබඩ තැනිතලාව, දකුණු කඳුකරය සහ යුකැටන් අර්ධද්වීපය.[102] යුකැටන් අර්ධද්වීපයේ වැදගත් භූ විද්‍යාත්මක ලක්ෂණයක් වන්නේ චික්සුලුබ් ආවාටය වන අතර, විද්‍යාත්මක එකඟතාවය නම් චික්සුලුබ් බලපෑම ක්‍රිටේසියස්-පැලියෝජීන් වඳවීමේ සිදුවීමට වගකිව යුතු බවයි. මෙක්සිකෝව විශාල වුවද (එහි දුරම භූමි ලක්ෂ්‍යවල සිට දිග සැතපුම් 2,000 (කිලෝමීටර් 3,219) ට වඩා ටිකක් වැඩි), එහි භූමි ප්‍රමාණයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් ශුෂ්කත්වය, පස හෝ භූමි ප්‍රදේශය හේතුවෙන් කෘෂිකර්මාන්තයට නොගැලපේ. 2018 දී ඇස්තමේන්තුගත ඉඩම් වලින් 54.9% ක් කෘෂිකාර්මික වේ; 11.8% ක් වගා කළ හැකි ය; 1.4% ක් ස්ථිර භෝග වල පවතී; 41.7% ක් ස්ථිර තණබිම් වේ; සහ 33.3% වනාන්තර වේ.[101] මෙක්සිකෝව ගංගා කිහිපයකින් ජලය සපයන අතර, දිගම ගංගාව රියෝ ග්‍රෑන්ඩ් වන අතර එය එක්සත් ජනපදය සමඟ ස්වාභාවික නැගෙනහිර මායිමක් ලෙස සේවය කරයි.[103] අනෙක් අතට, උසුමාසින්ටා ගඟ මෙක්සිකෝව සහ ග්වාතමාලාව අතර ස්වාභාවික දකුණු මායිමක් ලෙස සේවය කරයි.[104]

දේශගුණය

කොපන් දේශගුණික වර්ගීකරණයේ මෙක්සිකෝ සිතියම

රටේ ප්‍රමාණය සහ භූ විෂමතාවය හේතුවෙන් මෙක්සිකෝවේ දේශගුණය විවිධ වේ. පිළිකා නිවර්තනය රට සෞම්‍ය සහ නිවර්තන කලාපවලට ඵලදායී ලෙස බෙදා ඇත. පිළිකා නිවර්තන කලාපයට උතුරින් පිහිටි භූමිය ශීත මාසවලදී සිසිල් උෂ්ණත්වයක් අත්විඳියි. පිළිකා නිවර්තන කලාපයට දකුණින්, උෂ්ණත්වය වසර පුරා තරමක් නියත වන අතර උන්නතාංශයේ කාර්යයක් ලෙස පමණක් වෙනස් වේ. මෙය මෙක්සිකෝවට ලෝකයේ වඩාත්ම විවිධාකාර කාලගුණ පද්ධති වලින් එකක් ලබා දෙයි. සමුද්‍ර වායු ස්කන්ධ මැයි සිට අගෝස්තු දක්වා සෘතුමය වර්ෂාපතනය ගෙන එයි. මෙක්සිකෝවේ බොහෝ ප්‍රදේශවලට, විශේෂයෙන් උතුරට, වියළි දේශගුණයක් ඇති අතර, දකුණේ නිවර්තන පහත් බිම්වල සමහර ප්‍රදේශවල වාර්ෂික වර්ෂාපතනය සාමාන්‍යයෙන් මිමී 2,000 (අඟල් 78.7) ට වඩා වැඩිය. උදාහරණයක් ලෙස, මොන්ටෙරේ, හර්මොසිලෝ සහ මෙක්සිකාලි වැනි උතුරේ බොහෝ නගර ගිම්හානයේදී 40 °C (104 °F) හෝ ඊට වැඩි උෂ්ණත්වයක් අත්විඳියි. සොනෝරන් කාන්තාරයේ උෂ්ණත්වය 50 °C (122 °F) හෝ ඊට වැඩි වේ.[105]

මෙක්සිකෝවේ ප්‍රධාන දේශගුණික වර්ග 7ක් ඇත.[106] උණුසුම් උප-ආර්ද්‍රතා දේශගුණය මීටර් 900ක් දක්වා වෙරළබඩ වන අතර බොහෝ දුරට මෙක්සිකෝවේ දකුණු ප්‍රදේශයේ දක්නට ලැබේ; වියළි සහ කාන්තාර දේශගුණයන් රටේ උතුරු අර්ධයේ දක්නට ලැබේ; සෞම්‍ය ආර්ද්‍රතා සහ උප-ආර්ද්‍රතා බොහෝ දුරට මධ්‍යම මෙක්සිකෝවේ මීටර් 1,800ක් සහ ඊට වැඩි උන්නතාංශයක තණබිම් වල දක්නට ලැබෙන අතර සීතල දේශගුණය සාමාන්‍යයෙන් මීටර් 3,500ක් සහ ඊට වැඩි උන්නතාංශයක දක්නට ලැබේ. රටේ බොහෝ භූමි ප්‍රදේශවල සෞම්‍ය සිට වියළි දේශගුණයක් ඇත.[106] කර්කශ නිවර්තන කලාපයට දකුණින් මීටර් 1,000 (අඩි 3,281) දක්වා උන්නතාංශයක් සහිත ප්‍රදේශ (වෙරළබඩ තැනිතලා දෙකෙහිම මෙන්ම යුකැටන් අර්ධද්වීපයේ දකුණු කොටස්), වාර්ෂික මධ්‍ය උෂ්ණත්වය 24 සහ 28 °C (75.2 සහ 82.4 °F) අතර වේ. මෙහි උෂ්ණත්වය වසර පුරා ඉහළ මට්ටමක පවතින අතර, ශීත සහ ගිම්හාන මධ්‍ය උෂ්ණත්වය අතර 5 °C (9 °F) වෙනසක් පමණි. පැසිෆික් වෙරළ තීරය සුනාමි වැනි ස්වාභාවික උපද්‍රව වලට යටත් වන අතර කැම්පේච් බොක්කෙහි දකුණු වෙරළ තීරය සහ උතුරු බජා කැලිෆෝනියාව හැර මෙක්සිකානු වෙරළ දෙකම ගිම්හාන සහ සරත් සමයේදී බරපතල සුළි කුණාටු වලට ගොදුරු වේ. කර්කශ නිවර්තන කලාපයට උතුරින් පිහිටි පහත් බිම් ප්‍රදේශ ගිම්හානයේදී උණුසුම් හා තෙතමනය සහිත වුවද, ශීත ඍතුවේ දී වඩාත් මධ්‍යස්ථ තත්වයන් නිසා ඒවායේ සාමාන්‍යයෙන් අඩු වාර්ෂික උෂ්ණත්ව සාමාන්‍යයන් (20 සිට 24 °C දක්වා හෝ 68.0 සිට 75.2 °F දක්වා) ඇත.[105]

ජෛව විවිධත්වය

මෙක්සිකානු වෘකයා

ජෛව විවිධත්වයෙන් මෙක්සිකෝව ලෝකයේ සිව්වන ස්ථානයේ[107] සිටින අතර එය මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවල් 17 න් එකකි. විවිධ විශේෂ 200,000 කට වඩා ඇති මෙක්සිකෝව ලෝකයේ ජෛව විවිධත්වයෙන් 10–12% ක නිවහන වේ.[108] මෙක්සිකෝව දන්නා විශේෂ 707 ක් සහිත උරගයින් අතර ජෛව විවිධත්වයෙන් පළමු ස්ථානයේ ද, විශේෂ 438 ක් සහිත ක්ෂීරපායින් අතර දෙවන ස්ථානයේ ද, විශේෂ 290 ක් සහිත උභයජීවීන් අතර සිව්වන ස්ථානයේ ද, විවිධ විශේෂ 26,000 ක් සහිත ශාක අතර සිව්වන ස්ථානයේ ද සිටී.[109] මෙක්සිකෝව පරිසර පද්ධතිවල ලෝකයේ දෙවන රට ලෙසත්, සමස්ත විශේෂවල සිව්වන ස්ථානයේ ද සැලකේ.[110] විශේෂ 2,500 ක් පමණ මෙක්සිකානු නීති මගින් ආරක්ෂා කර ඇත.[110] 2002 දී, මෙක්සිකෝව ලෝකයේ දෙවන වේගවත්ම වන විනාශ අනුපාතය ඇති අතර එය බ්‍රසීලයට පමණක් දෙවැනි වේ.[111] එය 2019 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශක මධ්‍යන්‍ය ලකුණු 6.82/10 ක් ලබා ගත් අතර එය රටවල් 172 න් ගෝලීය වශයෙන් 63 වන ස්ථානයට පත්විය.[112] SGI ට අනුව, විශේෂයෙන් මෙක්සිකෝවේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල වන විනාශය සහ පාංශු ඛාදනය පවතී. 2022 වාර්තාවේ සඳහන් වූයේ ප්‍රධාන නගරවල පාරිසරික ආරක්ෂණ නීති වැඩිදියුණු වී ඇති නමුත් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ක්‍රියාත්මක නොවී හෝ නියාමනයකින් තොරව පවතින බවයි.[113]

පූමා වලාකුළු වනාන්තරයක, සියෙරා ද මනන්ට්ලන් ජෛවගෝල රක්ෂිතය

මෙක්සිකෝවේ වර්ග කිලෝමීටර් 170,000 (වර්ග සැතපුම් 65,637) "ආරක්ෂිත ස්වභාවික ප්‍රදේශ" ලෙස සැලකේ. මේවාට ජෛවගෝල රක්ෂිත 34ක් (වෙනස් නොවන පරිසර පද්ධති), ජාතික වනෝද්‍යාන 67ක්, ස්වභාවික ස්මාරක 4ක් (ඒවායේ සෞන්දර්යාත්මක, විද්‍යාත්මක හෝ ඓතිහාසික වටිනාකම සඳහා සදාකාලිකව ආරක්ෂා කර ඇත), ආරක්ෂිත ශාක හා සත්ත්ව ප්‍රදේශ 26ක්, ස්වාභාවික සම්පත් ආරක්ෂාව සඳහා ප්‍රදේශ 4ක් (පස, ජල විද්‍යාත්මක ද්‍රෝණි සහ වනාන්තර සංරක්ෂණය) සහ අභයභූමි 17ක් (විවිධ විශේෂවලින් පොහොසත් කලාප) ඇතුළත් වේ.[108] මෙක්සිකෝවට ආවේණික ශාක ලෝකයේ බොහෝ ප්‍රදේශවල වගා කර ඔවුන්ගේ ජාතික ආහාරවලට ඒකාබද්ධ කර ඇත. මෙක්සිකෝවේ ස්වදේශීය සූපශාස්ත්‍ර අමුද්‍රව්‍ය අතරට බඩ ඉරිඟු, තක්කාලි, බෝංචි, ස්කොෂ්, චොකලට්, වැනිලා, අලිගැට පේර, පේර, චයෝට්, එපසෝට්, කැමෝට්, ජිකාමා, නෝපාල්, සුචිනි, තේජෝකොටේ, හුයිට්ලකෝචේ, සපෝට්, මමී සපෝට් සහ හබනෙරෝ සහ ජලාපීනෝ වැනි විශාල මිරිස් වර්ග ඇතුළත් වේ. මෙම නම් බොහොමයක් නහුවාට්ල් හි ස්වදේශීය භාෂාවෙන් පැමිණේ. වගා කරන ලද අග්ගිස් පතොක් වලින් සාදන ලද ආසවනය කරන ලද මධ්‍යසාර පානය වන ටෙකීලා ප්‍රධාන කර්මාන්තයකි. එහි ඉහළ ජෛව විවිධත්වය නිසා මෙක්සිකෝව ජාත්‍යන්තර පර්යේෂණ ආයතන විසින් ජෛව ප්‍රක්ෂේපණ සඳහා නිතර යොමු වන ස්ථානයක් ද වී ඇත.[114] පළමු ඉතා සාර්ථක අවස්ථාව වූයේ 1947 දී ඩයෝස්ජෙනින් ඉහළ අන්තර්ගතයක් ඇති "බාබස්කෝ" (ඩයෝස්කෝරියා සංයුක්ත) අල සොයා ගැනීමයි, එය 1950 සහ 1960 ගණන්වල කෘතිම හෝමෝන නිෂ්පාදනයේ විප්ලවීය වෙනසක් ඇති කළ අතර අවසානයේ ඒකාබද්ධ මුඛ උපත් පාලන පෙති සොයා ගැනීමට හේතු විය.[115]

රජය සහ දේශපාලනය

මෙක්සිකෝ නගරයේ ප්‍රධාන චතුරශ්‍රය වන ප්ලාසා ඩි ලා කොන්ස්ටිටියුසියන් නොහොත් සොකාලෝ හි නැගෙනහිර පැත්තේ ජාතික මාළිගාව; එය මෙක්සිකෝවේ උපරාජවරුන්ගේ සහ ජනාධිපතිවරුන්ගේ වාසස්ථානය වූ අතර දැන් මෙක්සිකානු රජයේ ආසනය වේ.

මෙක්සිකෝ කොංග්‍රසයේ පහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලය වන නියෝජිත මණ්ඩලය

එක්සත් මෙක්සිකානු රාජ්‍යයන් යනු 1917 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව ජනාධිපති ක්‍රමයක් මත පදනම් වූ නියෝජිත, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ ජනරජ රජයක් වන සම්මේලනයකි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මඟින් රජයේ මට්ටම් තුනක් ස්ථාපිත කරයි: ෆෙඩරල් සංගමය, ප්‍රාන්ත ආණ්ඩු සහ නාගරික ආණ්ඩු.

ෆෙඩරල් ව්‍යවස්ථාදායකය යනු ජනරජයේ සෙනෙට් සභාව සහ නියෝජිත මණ්ඩලයෙන් සමන්විත සංගමයේ ද්වි-මණ්ඩල සම්මේලනයයි. කොංග්‍රසය ෆෙඩරල් නීති සම්පාදනය කරයි, යුද්ධ ප්‍රකාශ කරයි, බදු පැනවේ, ජාතික අයවැය සහ ජාත්‍යන්තර ගිවිසුම් අනුමත කරයි, සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික පත්වීම් අනුමත කරයි.[116] ෆෙඩරල් කොංග්‍රසය මෙන්ම ප්‍රාන්ත ව්‍යවස්ථාදායකයන් බහුත්ව සහ සමානුපාතික නියෝජනය ඇතුළත් සමාන්තර ඡන්ද ක්‍රමයක් මගින් තේරී පත් වේ.[117] නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයට නියෝජිතයින් 500 ක් ඇත. මෙයින් 300 ක් තනි-සාමාජික දිස්ත්‍රික්කවල (ෆෙඩරල් මැතිවරණ දිස්ත්‍රික්ක) බහුත්ව ඡන්දයෙන් තේරී පත් වන අතර 200 ක් සංවෘත පක්ෂ ලැයිස්තු සහිත සමානුපාතික නියෝජනයෙන් තේරී පත් වේ.[117] ඒ සඳහා රට මැතිවරණ කොට්ඨාශ පහකට බෙදා ඇත.[117] සෙනෙට් සභාව සෙනෙට් සභිකයින් 128 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ: 64 දෙනෙකු (එක් එක් ප්‍රාන්තය සඳහා දෙදෙනෙකු සහ මෙක්සිකෝ නගරය සඳහා දෙදෙනෙකු) යුගල වශයෙන් බහු ඡන්දයෙන් තේරී පත් වේ, 32 දෙනෙකු පළමු සුළුතරය හෝ පළමු අනුශූරතාවය (එක් එක් ප්‍රාන්තය සඳහා එක් අයෙකු සහ මෙක්සිකෝ නගරය සඳහා එක් අයෙකු) වන අතර 32 දෙනෙකු ජාතික සංවෘත පක්ෂ ලැයිස්තු වලින් සමානුපාතික නියෝජනයෙන් තේරී පත් වේ.[117]

විධායකය යනු රාජ්‍යයේ සහ රජයේ ප්‍රධානියා මෙන්ම මෙක්සිකානු හමුදා හමුදාවන්හි ප්‍රධානියා වන එක්සත් මෙක්සිකානු රාජ්‍යයන්ගේ ජනාධිපතිවරයා ය. ජනාධිපතිවරයා කැබිනට් මණ්ඩලය සහ අනෙකුත් නිලධාරීන් ද පත් කරයි. නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ජනාධිපතිවරයා වගකිව යුතු අතර පනත් කෙටුම්පත් නිෂේධ කිරීමට බලය ඇත.[116]

රජයේ අධිකරණ ශාඛාවේ ඉහළම ආයතනය වන්නේ ජනාධිපතිවරයා විසින් පත් කරන ලද සහ සෙනෙට් සභාව විසින් අනුමත කරන ලද විනිසුරුවන් එකොළොස් දෙනෙකුගෙන් යුත් ජාතික ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය වන ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයයි. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය නීති අර්ථකථනය කරන අතර ෆෙඩරල් නිපුණතාවයේ නඩු විනිශ්චය කරයි. අධිකරණයේ අනෙකුත් ආයතන වන්නේ ෆෙඩරල් මැතිවරණ විනිශ්චය සභාව, කොලෙජියට්, ඒකීය සහ දිස්ත්‍රික් විනිශ්චය සභා සහ ෆෙඩරල් අධිකරණ කවුන්සිලයයි.[116] මෙක්සිකානු දේශපාලනයේ ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රමුඛ පක්ෂ තුනක් වී ඇත: ආයතනික විප්ලවවාදී පක්ෂය (PRI), කැච් ඕල් පාර්ටි පක්ෂයක්[118] සහ සමාජවාදී ජාත්‍යන්තරයේ[119] සාමාජිකයෙකි. මෙක්සිකානු විප්ලවයේ සියලුම කොටස් එක්සත් කිරීම සඳහා 1929 දී ආරම්භ කරන ලද අතර එතැන් සිට මෙක්සිකානු දේශපාලනයේ පාහේ ආධිපත්‍ය බලයක් දැරීය;[120] 1939 දී ආරම්භ කරන ලද සහ ඇමරිකාවේ ක්‍රිස්තියානි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සංවිධානයට අයත් කොන්සර්වේටිව් පක්ෂයක් වන ජාතික ක්‍රියාකාරී පක්ෂය (PAN);[121] සහ සමාජවාදීන්ගේ සහ ලිබරල් පක්ෂවල සන්ධානයේ අනුප්‍රාප්තිකයා ලෙස 1989 දී ආරම්භ කරන ලද වාමාංශික පක්ෂයක් වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විප්ලවයේ පක්ෂය (PRD).

විදේශ සබඳතා

විදේශ කටයුතු ලේකම් කාර්යාලයේ මූලස්ථානය

මෙක්සිකෝවේ විදේශ සබඳතා මෙක්සිකෝවේ ජනාධිපතිවරයා[122] විසින් මෙහෙයවනු ලබන අතර විදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශය හරහා කළමනාකරණය කරනු ලැබේ.[123] විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ මූලධර්ම 89 වන වගන්තියේ 10 වන වගන්තියේ ව්‍යවස්ථානුකූලව පිළිගෙන ඇති අතර, ඒවාට ඇතුළත් වන්නේ: ජාත්‍යන්තර නීතියට සහ රාජ්‍යයන්ගේ නෛතික සමානාත්මතාවයට ගරු කිරීම, ඔවුන්ගේ ස්වෛරීභාවය සහ ස්වාධීනත්වය, අනෙකුත් රටවල දේශීය කටයුතුවලට මැදිහත් නොවීමේ ප්‍රවණතාවය, ගැටුම් සාමකාමීව විසඳීම සහ ජාත්‍යන්තර සංවිධානවල ක්‍රියාකාරී සහභාගීත්වය තුළින් සාමූහික ආරක්ෂාව ප්‍රවර්ධනය කිරීම.[122] 1930 ගණන්වල සිට, එස්ට්‍රාඩා මූලධර්මය මෙම මූලධර්මවලට තීරණාත්මක අනුපූරකයක් ලෙස සේවය කර ඇත.[124]

මෙක්සිකෝව ජාත්‍යන්තර සංවිධාන කිහිපයක ආරම්භක සාමාජිකයෙකි, විශේෂයෙන් එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය,[125] ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය,[126] ඉබෙරෝ-ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය,[127] OPANAL[128] සහ CELAC.[129] 2008 දී, මෙක්සිකෝව එක්සත් ජාතීන්ගේ නිත්‍ය අයවැයට ඩොලර් මිලියන 40 කට වඩා දායක විය.[130] ඊට අමතරව, 1994 දී චිලී පූර්ණ සාමාජිකත්වය ලබා ගන්නා තෙක් ආර්ථික සහයෝගීතාව සහ සංවර්ධනය සඳහා වූ සංවිධානයේ එකම ලතින් ඇමරිකානු සාමාජිකයා එය විය.[131][132]

මෙක්සිකෝව කලාපීය බලවතෙකු ලෙස සැලකේ.[133][134] එබැවින් එය G8+5 සහ G-20 වැනි ප්‍රධාන ආර්ථික කණ්ඩායම්වල පවතී. 1990 දශකයේ සිට මෙක්සිකෝව එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක කවුන්සිලය සහ එහි ක්‍රියාකාරී ක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට උත්සාහ කර ඇත.[135] කැනඩාව, ඉතාලිය, පකිස්ථානය සහ අවිධිමත් ලෙස කෝපි සමාජය ලෙස හැඳින්වෙන කණ්ඩායමක් සාදන අනෙකුත් රටවල් නවයක සහාය ඇතිව.[136]

හමුදා

ටක්ස්පන් හි ඇලෙන්ඩේ පන්තියේ ෆ්‍රිගේට් නැව්

මෙක්සිකානු ගුවන් හමුදාව F-5 ටයිගර් II

මෙක්සිකානු සන්නද්ධ හමුදා ජාතික ආරක්ෂක ලේකම් කාර්යාලය (Secretaria de Defensa Nacional, SEDENA) විසින් පරිපාලනය කරනු ලැබේ. ශාඛා දෙකක් ඇත: මෙක්සිකානු හමුදාව (මෙක්සිකානු ගුවන් හමුදාව ඇතුළත් වේ) සහ මෙක්සිකානු නාවික හමුදාව. 2019 දී විසුරුවා හරින ලද ෆෙඩරල් පොලිසිය සහ හමුදා පොලිසිය හමුදාවේ සහ නාවික හමුදාවෙන් පිහිටුවන ලද ජාතික ආරක්ෂක බළකාය, ලිංගභේදයක් ලෙස ක්‍රියා කරයි; නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා වගකිව යුතු වුවද, එය හමුදා අණ යටතේ තබා ඇත.[137][138] සංඛ්‍යාලේඛන වෙනස් වේ, නමුත් 2024 වන විට, සන්නද්ධ හමුදා සාමාජිකයින් 220,000 ක් පමණ සිටිති: 160,000 යුධ හමුදාව; 10,000 ගුවන් හමුදාව; සහ 50,000 නාවික හමුදාව, මැරීන් භටයින් 20,000 ක් පමණ ඇතුළුව. ජාතික ආරක්ෂක බළකායේ දළ වශයෙන් 110,000 ක් සිටී. මිලිටරි වියදම් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් කුඩා කොටසකි, 2023 වන විට 0.6% ක් පමණ වේ.[139]

මෙක්සිකානු සන්නද්ධ හමුදා සැලකිය යුතු යටිතල පහසුකම් පවත්වාගෙන යන අතර, ආයුධ, වාහන, ගුවන් යානා, නාවික යාත්‍රා, ආරක්ෂක පද්ධති සහ ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ සැලසුම් කිරීම, පර්යේෂණ කිරීම සහ පරීක්ෂා කිරීම සඳහා පහසුකම්; එවැනි පද්ධති ගොඩනැගීම සඳහා හමුදා කර්මාන්ත නිෂ්පාදන මධ්‍යස්ථාන; සහ බර හමුදා යාත්‍රා සහ උසස් මිසයිල තාක්ෂණයන් ගොඩනඟන දියුණු නාවික තටාක. 1990 ගණන්වල සිට, හමුදාව මත්ද්‍රව්‍යවලට එරෙහි යුද්ධයේදී එහි භූමිකාව තීව්‍ර කළ විට, ගුවන් නිරීක්ෂණ වේදිකා, ගුවන් යානා, හෙලිකොප්ටර්, ඩිජිටල් යුධ-සටන් තාක්ෂණයන්,[140] නාගරික යුධ උපකරණ සහ වේගවත් හමුදා ප්‍රවාහනය අත්පත් කර ගැනීම කෙරෙහි වැඩි වැඩියෙන් වැදගත්කමක් ලබා දී ඇත.[141] මෙක්සිකෝවට න්‍යෂ්ටික අවි නිෂ්පාදනය කිරීමේ හැකියාවන් ඇත, නමුත් 1968 දී ට්ලැටෙලොල්කෝ ගිවිසුම සමඟ මෙම හැකියාව අතහැර දැමූ අතර, එහි න්‍යෂ්ටික තාක්ෂණය සාමකාමී අරමුණු සඳහා පමණක් භාවිතා කිරීමට පොරොන්දු විය.[142] මෙක්සිකෝව න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.[143]

ඓතිහාසිකව, දෙවන ලෝක යුද්ධය හැරුණු විට, ජාත්‍යන්තර ගැටුම්වලදී මෙක්සිකෝව මධ්‍යස්ථව සිට ඇත.[144] කෙසේ වෙතත්, මෑත වසරවලදී සමහර දේශපාලන පක්ෂ මෙක්සිකානු හමුදාව, ගුවන් හමුදාව හෝ නාවික හමුදාවට සාම සාධක මෙහෙයුම් සඳහා එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමට හෝ නිල වශයෙන් එය ඉල්ලා සිටින රටවලට හමුදාමය ආධාර ලබා දීමට ඉඩ සලසන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් යෝජනා කර ඇත.[145]

නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ මානව හිමිකම්

මෙක්සිකානු ෆෙඩරල් පොලිස් සැමරුම

මෙක්සිකානු නගරයක් වන ඉගුවාලා හි සිසුන් 43 දෙනා අතුරුදහන් වීමේ පළමු සංවත්සරය වෙනුවෙන් 2015 සැප්තැම්බර් 26 වන දින විරෝධතාවයක්.

මෙක්සිකානු ෆෙඩරල් පොලිසිය 2019 දී ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් මගින් ජනාධිපති ලෝපෙස් ඔබ්‍රඩෝර්ගේ පාලන සමයේදී විසුරුවා හරින ලද අතර, ඒ වෙනුවට ෆෙඩරල් පොලිසියේ, හමුදා පොලිසියේ සහ නාවික පොලිසියේ ඒකක සහ වත්කම් වලින් පිහිටුවන ලද ජාතික ලිංගභේදයක් වන ජාතික ආරක්ෂකයා විසින් ප්‍රතිස්ථාපනය කරන ලදී.[146] 2022 වන විට ජාතික ආරක්ෂක බළකාය 110,000 ක් පමණ විය. ලෝපෙස් ඔබ්‍රඩෝර් දේශීය නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා, විශේෂයෙන් මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කරුවන්ට එරෙහිව වැඩි වැඩියෙන් හමුදා බලකායන් භාවිතා කර ඇත.[147] රටේ දකුණු ප්‍රදේශයේ සහ ආදිවාසී ප්‍රජාවන් සහ දුප්පත් නාගරික අසල්වැසි ප්‍රදේශවල ආරක්ෂක මෙහෙයුම් වලදී බරපතල බල අපයෝජන වාර්තා වී ඇත. මෙම ප්‍රවණතාවය ආපසු හැරවීමේදී ජාතික මානව හිමිකම් කොමිසම එතරම් බලපෑමක් කර නොමැති අතර, බොහෝ දුරට ලේඛනගත කිරීමේ නිරත වුවද, එහි නිර්දේශ නොසලකා හරින නිලධාරීන්ට මහජන හෙළා දැකීම් නිකුත් කිරීමට එහි බලතල භාවිතා කිරීමට අපොහොසත් වී ඇත.[148] බොහෝ මෙක්සිකානුවන්ට පොලිසිය හෝ අධිකරණ පද්ධතිය කෙරෙහි අඩු විශ්වාසයක් ඇති අතර, එබැවින්, පුරවැසියන් විසින් ඇත්ත වශයෙන්ම වාර්තා කරනු ලබන්නේ අපරාධ ස්වල්පයකි.[149] දඬුවම් නොලැබීමේ සංස්කෘතියක් ලෙස සැලකෙන දෙයට එරෙහිව මහජන කෝපයක් ඇති වී තිබේ.[150]

මෙක්සිකෝව 2022 සිට සමලිංගික විවාහ සම්පූර්ණයෙන්ම පිළිගෙන ඇති අතර,[151] ලිංගික දිශානතිය සම්බන්ධයෙන් වෙනස්කම් කිරීම් විරෝධී නීති 2003 සිට ජාතිය තුළ පවතී.[152] කෙසේ වෙතත්, LGBT ප්‍රජාව කෙරෙහි වෛරී අපරාධ මෙක්සිකෝවේ ගැටලුවක් ලෙස පවතී.[153][154] මෙක්සිකෝවේ අනෙකුත් අපරාධ සහ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන් විවේචනයට ලක්ව ඇති අතර, බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් (පැහැරගැනීම්), සංක්‍රමණිකයින්ට එරෙහි අපයෝජන, නීති විරෝධී ඝාතන, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය මත පදනම් වූ ප්‍රචණ්ඩත්වය, විශේෂයෙන් කාන්තා ඝාතන සහ මාධ්‍යවේදීන්ට සහ මානව හිමිකම් උපදේශකයින්ට පහරදීම් ද ඊට ඇතුළත් වේ.[155] 2020 බීබීසී වාර්තාවක් මෙක්සිකෝවේ අපරාධ පිළිබඳ සංඛ්‍යාලේඛන සපයයි, අවම වශයෙන් එක් අයෙකු අපරාධයකට ගොදුරු වූ නිවාස මිලියන 10.7 ක් ඇත.[156] 2022 මැයි වන විට, පුද්ගලයින් 100,000 ක් නිල වශයෙන් අතුරුදහන් වූවන් ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇත, ඔවුන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් 2007 දී ජනාධිපති කැල්ඩෙරොන් මත්ද්‍රව්‍ය කාටෙල් නැවැත්වීමට උත්සාහ කළ දා සිට ය.[157] මෙක්සිකෝවේ මත්ද්‍රව්‍ය කාටෙල් ප්‍රධාන ගැටළුවක් ලෙස පවතී, විශාල ඒවා බිඳී ගිය විට කුඩා කාටෙල් පැතිරීම සහ වඩාත් සංකීර්ණ මිලිටරි උපකරණ සහ උපක්‍රම වැඩි වැඩියෙන් භාවිතා කිරීමත් සමඟය.[158][159]

2006 සිට මෙක්සිකෝවේ මත්ද්‍රව්‍ය යුද්ධයෙන් 120,000 කට අධික පිරිසක් මිය ගොස් ඇති අතර සමහර විට තවත් 37,000 ක් අතුරුදහන් වී ඇත.[160] මෙක්සිකෝවේ ජාතික භූගෝල විද්‍යා හා සංඛ්‍යාලේඛන ආයතනය ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ 2014 දී මෙක්සිකානුවන්ගෙන් පහෙන් එකක් යම් ආකාරයක අපරාධයකට ගොදුරු වූ බවයි.[161] 2014 සැප්තැම්බර් 26 වන දින ඉගුවාලා හි සිසුන් 43 දෙනෙකු සමූහ වශයෙන් පැහැර ගැනීම, අතුරුදහන් වීම් සහ අපරාධ සංවිධානවලට නිදහසේ පාලනය ලබා දෙන පුළුල් දූෂණයට රජයේ දුර්වල ප්‍රතිචාරයට එරෙහිව රට පුරා විරෝධතා ඇති කළේය.[162] 2000 වසරේ සිට මාධ්‍යවේදීන් සහ මාධ්‍ය සේවකයින් 100 කට වැඩි පිරිසක් ඝාතනය කර හෝ අතුරුදහන් කර ඇති අතර, මෙම අපරාධවලින් බොහොමයක් නොවිසඳී, නුසුදුසු ලෙස විමර්ශනය කර ඇති අතර, අපරාධකරුවන් අත්අඩංගුවට ගෙන වරදකරුවන් කර ඇත්තේ ස්වල්ප දෙනෙකි.[163][164]

පරිපාලන අංශ

මෙක්සිකෝවේ මායිම් සහ සංඝටක ඒකක එහි යටත් විජිත යුගයේ මූලාරම්භයෙන් පරිණාමය විය. 1821 දී නිදහස ලැබීමෙන් පසු මධ්‍යම ඇමරිකාව සාමකාමීව මෙක්සිකෝවෙන් වෙන් විය. යුකැටන් කෙටි කාලයක් ස්වාධීන ජනරජයක් විය. ටෙක්සාස් විප්ලවයේදී සහ එය එක්සත් ජනපදයට ඈඳා ගත් විට ටෙක්සාස් වෙන් විය. 1845 දී, එය මෙක්සිකානු-ඇමරිකානු යුද්ධයට වේදිකාව සකසන අතර එක්සත් ජනපදයට විශාල භෞමික අලාභයක් සිදු විය. එක්සත් ජනපදයේ ප්‍රසිද්ධ උතුරු ප්‍රදේශය විකිණීම. ගැඩ්ස්ඩන් මිලදී ගැනීම මෙක්සිකානු භූමිය අහිමි වූ අවසාන අවස්ථාව වූ බැවිනි. එක්සත් මෙක්සිකානු රාජ්‍යයන් යනු නිදහස් හා ස්වෛරී රාජ්‍යයන් 31 කින් සමන්විත සම්මේලනයක් වන අතර, එය මෙක්සිකෝ නගරය පුරා යම් අධිකරණ බලයක් ක්‍රියාත්මක කරන සංගමයක් සාදයි.[165] සෑම ප්‍රාන්තයකටම තමන්ගේම ව්‍යවස්ථාවක්, කොංග්‍රසයක් සහ අධිකරණයක් ඇති අතර, එහි පුරවැසියන් වසර හයක කාලයක් සඳහා ආණ්ඩුකාරවරයෙකු සෘජු ඡන්දයෙන් තෝරා පත් කර ගන්නා අතර, වසර තුනක කාලයක් සඳහා ඔවුන්ගේ අදාළ ඒක මණ්ඩල රාජ්‍ය සම්මේලන සඳහා නියෝජිතයන් තෝරා පත් කර ගනී.[116] මෙක්සිකෝ නගරය යනු විශේෂිත රාජ්‍යයකට නොව සමස්තයක් ලෙස සම්මේලනයට අයත් විශේෂ දේශපාලන අංශයකි.[165] කලින් ෆෙඩරල් දිස්ත්‍රික්කය ලෙස හැඳින්වූ එහි ස්වාධීනත්වය, කලින් ප්‍රාන්තවලට සාපේක්ෂව සීමිත විය.[116] එය 2016 දී මෙම තනතුර අතහැර දැමූ අතර එහි ව්‍යවස්ථාව සහ සම්මේලනය සමඟ ෆෙඩරල් ආයතනයක් බවට පත්වීමෙන් වැඩි දේශපාලන ස්වාධීනත්වයක් අත්කර ගැනීමේ ක්‍රියාවලියක යෙදී සිටී.[166] ප්‍රාන්ත මහ නගර සභාවලට බෙදා ඇති අතර, එය රටේ කුඩාම පරිපාලන දේශපාලන ආයතනය වන අතර, එහි පදිංචිකරුවන් විසින් බහුත්වයෙන් තෝරා පත් කර ගන්නා නගරාධිපතිවරයෙකු හෝ නාගරික සභාපතිවරයෙකු (ජනාධිපති නගර සභාව) විසින් පාලනය කරනු ලැබේ.[116]

ආර්ථිකය

මෙක්සිකානු කොටස් හුවමාරු ගොඩනැගිල්ල, මෙක්සිකෝ නගරය

ආසියාවෙන් පිටත විශාලතම ජංගම දුරකථන ජාල ක්‍රියාකරු වන මෙක්සිකෝ නගරයේ ඇමරිකා මොවිල් හි මූලස්ථානය

සැන් පේද්‍රෝ ගාර්සා ගාර්සියා, නියුවෝ ලියොන් හි අහස ගොඩනැගිලි

2024 අප්‍රේල් වන විට, මෙක්සිකෝව නාමික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 12 වන ස්ථානයේ (ඇමරිකානු ඩොලර් ට්‍රිලියන 1.848), මිලදී ගැනීමේ බල සමානාත්මතාවයෙන් 12 වන ස්ථානයේ (ඇමරිකානු ඩොලර් ට්‍රිලියන 3.303) සහ ඒක පුද්ගල PPP හි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් 24,971 ක් ඇත.[167] 2023 දී ලෝක බැංකුව වාර්තා කළේ වෙළඳපල විනිමය අනුපාතවලින් රටේ දළ ජාතික ආදායම ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 1,744,711.4 ක් වන අතර එය ලතින් ඇමරිකාවේ දෙවන ඉහළම අගය බවයි.[168] මෙක්සිකෝව ඉහළ මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටක් ලෙස ස්ථාපිත කර ඇත. 2001 මන්දගාමී වීමෙන් පසු රට යථා තත්ත්වයට පත් වී 2004, 2005 සහ 2006 දී සියයට 4.2, 3.0 සහ 4.8 කින් වර්ධනය විය,[169] එය මෙක්සිකෝවේ විභව වර්ධනයට වඩා බෙහෙවින් අඩු යැයි සැලකේ.[170] 2050 වන විට මෙක්සිකෝව ලෝකයේ පස්වන හෝ හත්වන විශාලතම ආර්ථිකය බවට පත්විය හැකිය.[171][172]

පසුගිය දශකය තුළ මෙක්සිකෝවේ ඉලෙක්ට්‍රොනික කර්මාන්තය දැවැන්ත ලෙස වර්ධනය වී තිබේ. චීනය, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, ජපානය, දකුණු කොරියාව සහ තායිවානයට පසුව ලෝකයේ හයවන විශාලතම ඉලෙක්ට්‍රොනික කර්මාන්තය මෙක්සිකෝවයි. මෙක්සිකෝව එක්සත් ජනපදයට ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ අපනයනය කරන දෙවන විශාලතම රට වන අතර 2011 දී ඩොලර් බිලියන 71.4 ක් වටිනා ඉලෙක්ට්‍රොනික භාණ්ඩ අපනයනය කළේය. 2002 සහ 2012 අතර මෙක්සිකානු ඉලෙක්ට්‍රොනික අපනයන 73% කින් වර්ධනය විය. ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ කොටසක් වන නිෂ්පාදිත අගය එකතු කළ අංශය මෙක්සිකෝවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 18% ක් විය.[173]

උතුරු ඇමරිකානු ජාතියක වැඩිම මෝටර් රථ නිෂ්පාදනය කරන්නේ මෙක්සිකෝවයි.[174] කර්මාන්තය තාක්ෂණික වශයෙන් සංකීර්ණ සංරචක නිෂ්පාදනය කරන අතර සමහර පර්යේෂණ සහ සංවර්ධන ක්‍රියාකාරකම්වල නිරත වේ.[175] "බිග් ත්‍රී" (ජෙනරල් මෝටර්ස්, ෆෝඩ් සහ ක්‍රයිස්ලර්) 1930 ගණන්වල සිට මෙක්සිකෝවේ ක්‍රියාත්මක වන අතර වොක්ස්වැගන් සහ නිසාන් 1960 ගණන්වල ඔවුන්ගේ කම්හල් ඉදිකර ඇත.[176] පුවෙබ්ලා හි පමණක්, වොක්ස්වැගන් වටා කාර්මික කොටස් නිෂ්පාදකයින් 70 ක් පොකුර.[175] 2010 ගණන්වලදී අංශයේ ව්‍යාප්තිය ඉහළ යමින් පැවතුනි. 2016 සැප්තැම්බර් මාසයේදී කියා සමාගම ඩොලර් බිලියන 1 ක කර්මාන්ත ශාලාවක් නියුවෝ ලියොන් හි විවෘත කළ අතර,[177] එම වසරේම ඕඩි සමාගම පුවෙබ්ලා හි එකලස් කිරීමේ කම්හලක් ද විවෘත කළේය.[178] BMW, මර්සිඩීස්-බෙන්ස් සහ නිසාන් සමාගම්වල ඉදිකිරීම් කටයුතු සිදුවෙමින් පවතී.[179] දේශීය මෝටර් රථ කර්මාන්තය නියෝජනය කරන්නේ 1962 සිට බස් රථ සහ ට්‍රක් රථ නිපදවා ඇති DINA S.A.,[180] සහ ඉහළ කාර්යසාධනයක් සහිත මාස්ට්‍රෙටා MXT ක්‍රීඩා මෝටර් රථය නිපදවන නව මාස්ට්‍රෙටා සමාගමයි.[181] 2006 දී, එක්සත් ජනපදය සහ කැනඩාව සමඟ වෙළඳාම මෙක්සිකෝවේ අපනයනවලින් 50% ක් සහ එහි ආනයනවලින් 45% ක් පමණ විය.[182]

2010 මුල් කාර්තු තුන තුළ, එක්සත් ජනපදය මෙක්සිකෝව සමඟ ඩොලර් බිලියන 46.0 ක වෙළඳ හිඟයක් ඇති කළේය.[183] 2010 අගෝස්තු මාසයේදී මෙක්සිකෝව ප්‍රංශය අභිබවා එක්සත් ජනපද ණය හිමියා බවට පත්විය.[184] එක්සත් ජනපදයේ සේවය කරන මෙක්සිකානු පුරවැසියන්ගෙන් ලැබෙන ප්‍රේෂණ සැලකිය යුතු ය; 2008 මහා අවපාතය සහ 2021 දී COVID-19 වසංගතය අතරතුර පහත වැටීමෙන් පසු ඔවුන් විදේශ ආදායම් මාර්ගවල අනෙකුත් ප්‍රමුඛයා වේ.[185][186] එක්සත් ජනපද රජයේ බැංකු වැඩසටහනකින් සෘජු සම්බන්ධතා මගින් මෙක්සිකෝවට ප්‍රේෂණ යොමු කෙරේ.[187]

බහු ජාත්‍යන්තර සංවිධාන සමපාත වී මෙක්සිකෝව ඉහළ මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටක් හෝ මධ්‍යම පාන්තික රටක් ලෙස වර්ගීකරණය කළද,[188][189] රටේ දරිද්‍රතාවය මැනීම භාර සංවිධානය වන මෙක්සිකෝවේ සමාජ සංවර්ධන ප්‍රතිපත්ති ඇගයීම සඳහා වූ ජාතික කවුන්සිලය (CONEVAL) වාර්තා කරන්නේ මෙක්සිකෝවේ ජනගහනයෙන් විශාල ප්‍රතිශතයක් දරිද්‍රතාවයෙන් පෙළෙන බවයි. එම කවුන්සිලයට අනුව, 2006 සිට 2010 දක්වා (CONEVAL එහි පළමු ජාතික දරිද්‍රතා වාර්තාව ප්‍රකාශයට පත් කළ වර්ෂය) දරිද්‍රතාවයේ ජීවත් වන මෙක්සිකානුවන්ගේ කොටස 18%–19%[190] සිට 46% දක්වා (මිලියන 52 ක ජනතාවක්) ඉහළ ගොස් ඇත.[191] මෙම තත්ත්වය තිබියදීත්, CONEVAL 2023 දී වාර්තා කළේ, මෑත වසරවලදී රටේ දරිද්‍රතා අනුපාතය අඩුවෙමින් පවතින බවයි. සංවිධානය 2018 සහ 2022 අතර කාලය තුළ 5.6% ක අඩුවීමක්, 41.9% සිට 36.3% දක්වා (මිලියන 51.9 සිට මිලියන 46.8 දක්වා) ලියාපදිංචි කර ඇති බැවින්, එහි බහුමාන දරිද්‍රතා දර්ශකයට අනුව, එම කාලය තුළ අන්ත දරිද්‍රතා අනුපාතය 0.1% කින් (පුද්ගලයන් 410 දහසක්) ඉහළ ගොස් ඇති අතර, එය 7.1% (මිලියන 9.1 ක ජනතාවක්) ලෙස පවතින අතර, සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා ප්‍රවේශය නොමැති පුද්ගලයින් සංඛ්‍යාව සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වී ඇත, 16.2% සිට 39.1% (මිලියන 50.4 ජනතාව) දක්වා,[192][193] සමහර විශේෂඥයින් මෙම අනුපාතවල නිරවද්‍යතාවය පිළිබඳව යම් සැකයක් ප්‍රකාශ කර ඇත.[194] OECD හි දරිද්‍රතා රේඛාවට අනුව (ජාතික මධ්‍ය ආදායමෙන් 60%[195] හෝ ඊට අඩු ආදායමක් උපයන රටක ජනගහනයේ ප්‍රතිශතය ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත) 2019 දී මෙක්සිකෝවේ ජනගහනයෙන් 20% ක් දරිද්‍රතාවයේ තත්වයක ජීවත් වූහ.[196]

OECD රටවල් අතර, චිලීයට පසුව, මෙක්සිකෝව අතිශයින් දුප්පත් සහ අතිශයින් ධනවත් අය අතර ආර්ථික විෂමතාවයේ දෙවන ඉහළම මට්ටම ඇත - එය පසුගිය දශකය තුළ පහත වැටෙමින් පැවතුනද, මෙය එසේ වන රටවල් කිහිපයෙන් එකකි.[197] ආදායම් ධූරාවලියේ පහළම සියයට දහය රටේ සම්පත්වලින් 1.36% ක් බැහැර කරන අතර ඉහළ සියයට දහය 36% ක් පමණ බැහැර කරයි. දරිද්‍රතාවය පිටුදැකීම සහ සමාජ සංවර්ධනය සඳහා මෙක්සිකෝවේ අයවැයගත වියදම් OECD සාමාන්‍යයෙන් තුනෙන් එකක් පමණ බව OECD ද සටහන් කරයි.[198] මෙක්සිකෝවේ ළදරු මරණ අනුපාතය OECD රටවල් අතර සාමාන්‍යයට වඩා තුන් ගුණයකින් වැඩි වීමත්, එහි සාක්ෂරතා මට්ටම් OECD රටවල මධ්‍ය පරාසය තුළ පැවතීමත් මගින් මෙය පිළිබිඹු වේ. කෙසේ වෙතත්, 2007 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ගෝල්ඩ්මන් සැක්ස් වාර්තාවකට අනුව, 2050 වන විට මෙක්සිකෝව ලෝකයේ 5 වන විශාලතම ආර්ථිකය වනු ඇත.[199] 2008 එක්සත් ජාතීන්ගේ වාර්තාවකට අනුව මෙක්සිකෝවේ සාමාන්‍ය නාගරීකරණය වූ ප්‍රදේශයක සාමාන්‍ය ආදායම ඩොලර් 26,654 ක් වූ අතර, සැතපුම් කිහිපයක් දුරින් පිහිටි ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල සාමාන්‍ය ආදායම ඩොලර් 8,403 ක් පමණි.[200] දෛනික අවම වැටුප් වාර්ෂිකව නියම කරනු ලැබේ. 2024 දී දෛනික අවම වැටුප මෙක්සිකානු පෙසෝ ඩොලර් 248.93 ක් (රටේ උතුරු දේශ සීමාවේ ඩොලර් 375 ක්) වන අතර එය උරුගුවේ, චිලී සහ ඉක්වදෝරය වැනි රටවල අවම වැටුප් හා සැසඳිය හැකිය. පසුගිය වසර කිහිපය තුළ අවම වැටුප වේගයෙන් වැඩි වී ඇති අතර, එය 2018 දී පෙසෝ 88.15 ක් ලෙස නියම කර තිබුණි.[201]

සන්නිවේදනය

මෙක්සිකෝ නගරයේ ටෙල්මෙක්ස් කුළුණ

විදුලි සංදේශ කර්මාන්තයේ ප්‍රධාන වශයෙන් ආධිපත්‍යය දරන්නේ 1990 දී රජයේ ඒකාධිකාරයක් වූ ටෙල්මෙක්ස් (ටෙලිෆොනොස් ද මෙක්සිකෝ) විසිනි. 2006 වන විට, ටෙල්මෙක්ස් කොලොම්බියාව, පේරු, චිලී, ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, උරුගුවේ සහ එක්සත් ජනපදය දක්වා සිය මෙහෙයුම් ව්‍යාප්ත කර තිබුණි. දේශීය කර්මාන්තයේ අනෙකුත් ක්‍රීඩකයින් වන්නේ ඇක්ස්ටෙල්, මැක්ස්කොම්, ඇලෙස්ට්‍රා, මාර්කැටෙල්, ඒටී ඇන්ඩ් ටී මෙක්සිකෝ ය.[202] මෙක්සිකානු ඕරොග්‍රැෆි නිසා, දුරස්ථ කඳුකර ප්‍රදේශවල ස්ථාවර දුරකථන සේවාවක් සැපයීම මිල අධික වන අතර, ඒක පුද්ගල මාර්ගගත දුරකථන විනිවිද යාම අනෙකුත් ලතින් ඇමරිකානු රටවලට සාපේක්ෂව අඩුය, සියයට 51.8% කි; කෙසේ වෙතත්, මෙක්සිකානු කුටුම්භවලින් 81.2% කට අන්තර්ජාල සම්බන්ධතාවයක් ඇති අතර වයස අවුරුදු 6 ට වැඩි මෙක්සිකානුවන්ගෙන් 81.4% කට ජංගම දුරකථනයක් ඇත.[203] ජංගම දුරකථන මගින් අඩු වියදමකින් සියලුම ප්‍රදේශ කරා ළඟා වීමේ වාසිය ඇති අතර, මුළු ජංගම දුරකථන සංඛ්‍යාව ස්ථාවර දුරකථන මෙන් දෙගුණයක් පමණ වන අතර ඇස්තමේන්තුගත මාර්ග මිලියන 97.2 කි.[203] විදුලි සංදේශ කර්මාන්තය රජය විසින් Cofetel (Comisión Federal de Telecomunicaciones) හරහා නියාමනය කරනු ලැබේ.

මෙක්සිකානු චන්ද්‍රිකා පද්ධතිය ගෘහස්ථ වන අතර පෘථිවි මධ්‍යස්ථාන 120 ක් ක්‍රියාත්මක කරයි. පුළුල් මයික්‍රෝවේව් රේඩියෝ රිලේ ජාලයක් සහ ෆයිබර්-ඔප්ටික් සහ කොක්සියල් කේබල් සැලකිය යුතු ලෙස භාවිතා කරයි.[204] මෙක්සිකානු චන්ද්‍රිකා ක්‍රියාත්මක කරනු ලබන්නේ ලතින් ඇමරිකාවේ ප්‍රමුඛයා වන සහ උතුරු සහ දකුණු ඇමරිකාව යන දෙකටම සේවා සපයන පුද්ගලික සමාගමක් වන සැටලයිට්ස් මෙක්සිකානෝස් (සැට්මෙක්ස්) විසිනි.[205] එය කැනඩාවේ සිට ආර්ජන්ටිනාව දක්වා ඇමරිකාවේ රටවල් 37 කට විකාශන, දුරකථන සහ විදුලි සංදේශ සේවා සපයයි. ව්‍යාපාරික හවුල්කාරිත්වයන් හරහා සැට්මෙක්ස් ISPs සහ ඩිජිටල් විකාශන සේවා සඳහා අධිවේගී සම්බන්ධතාවයක් සපයයි.[206] සැට්මෙක්ස් එහි චන්ද්‍රිකා බලඇණිය නඩත්තු කරන අතර බොහෝ බලඇණි මෙක්සිකෝවේ නිර්මාණය කර ඉදිකරනු ලැබේ. විකාශන කර්මාන්තයේ ප්‍රධාන ක්‍රීඩකයින් වන්නේ ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා කරන ලෝකයේ විශාලතම මෙක්සිකානු මාධ්‍ය සමාගම වන ටෙලිවීසා,[207] ටීවී ඇස්ටෙකා සහ ඉමාජන් ටෙලිවිෂන් ය.

බලශක්තිය

ඔක්සාකා හි මධ්‍යම ඉයෝලිකා සුරෙස්ටේ I, ෆේස් II

මෙක්සිකෝවේ බලශක්ති නිෂ්පාදනය කළමනාකරණය කරනු ලබන්නේ රජය සතු සමාගම් වන ෆෙඩරල් විදුලිබල කොමිසම සහ පෙමෙක්ස් විසිනි. බොරතෙල් සහ ස්වාභාවික ගෑස් ගවේෂණය, නිස්සාරණය, ප්‍රවාහනය සහ අලෙවිකරණය මෙන්ම ඛනිජ තෙල් නිෂ්පාදන සහ ඛනිජ රසායනික ද්‍රව්‍ය පිරිපහදු කිරීම සහ බෙදා හැරීම භාරව සිටින පොදු සමාගම වන පෙමෙක්ස්, ආදායම අනුව ලොව විශාලතම සමාගම් වලින් එකකි, වසරකට ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 86 ක විකුණුම් උපයයි.[208][209][210] මෙක්සිකෝව ලෝකයේ හයවන විශාලතම තෙල් නිෂ්පාදකයා වන අතර දිනකට බැරල් මිලියන 3.7 කි.[211] 1980 දී තෙල් අපනයනය මුළු අපනයනයෙන් 61.6% ක් විය; 2000 වන විට එය 7.3% ක් පමණි.[175] මෙක්සිකෝව එහි භූමියේ තෙල් පිරිපහදු 7 ක් හිමිකරගෙන ඇති අතර, නවතම එක 2022[212] දී ඉදිකරන ලද අතර එක්සත් ජනපදය තුළ තවත් පිරිපහදුවක් ඇත.[213] මෙක්සිකෝවේ රටේ විදුලියෙන් 12% ක් ජනනය කරන ජල විදුලි බලාගාර 60 ක් ඇත.[214] විශාලතම එක වන්නේ චියාපාස් හි චිකෝසෙන් හි ග්‍රිජල්වා ගඟේ 2,400 MW මැනුවෙල් මොරෙනෝ ටොරස් වේල්ලයි. මෙය ලොව සිව්වන වඩාත්ම ඵලදායී ජල විදුලි බලාගාරයයි.[215]

මෙක්සිකෝව ලොව තුන්වන විශාලතම සූර්ය බලශක්ති විභවය ඇති රටයි.[216] රටේ දළ සූර්ය විභවය දිනකට 5kWh/m2 ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර එය ජාතික විදුලි උත්පාදනය මෙන් 50 ගුණයකට අනුරූප වේ.[217] වර්තමානයේ, මෙක්සිකෝවේ වර්ග මීටර් මිලියනයකට වඩා සූර්ය තාප පැනල්[218] ස්ථාපනය කර ඇති අතර, 2005 දී සූර්ය PV (ඡායා-වෝල්ටීය) පැනල් වර්ග මීටර් 115,000 ක් පමණි.[218] මෙක්සිකෝවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි සොනෝරා හි පුවර්ටෝ ලිබර්ටැඩ් හි පිහිටා ඇති SEGH-CFE 1 ව්‍යාපෘතිය 2018 දෙසැම්බර් මාසයේදී නිම කරන ලද අතර සූර්ය පැනල 187,200 ක අරාවකින් මෙගාවොට් 46.8 ක ධාරිතාවක් ඇත,[219] එහි ජනනය කරන ලද සියලුම විදුලිය සෘජුවම CFE වෙත විකුණනු ලබන අතර ඒවායේ පවතින ජාලය පුරා බෙදා හැරීම සඳහා උපයෝගිතා සම්ප්‍රේෂණ පද්ධතියට අවශෝෂණය වේ.[220] 2019 දී විවෘත කරන ලද කොහුයිලා හි විලන්නුවේවා සූර්ය උද්‍යානය, මෙගාවොට් 828 ක ධාරිතාවක් සහිත ඇමරිකාවේ විශාලතම සූර්ය බලාගාරය වේ.[221] මෙක්සිකෝවේ එක් න්‍යෂ්ටික බලාගාරයක් ඇත, එය වෙරාක්‍රස් ප්‍රාන්තයේ පිහිටා ඇති ලගූනා වර්ඩ් න්‍යෂ්ටික බලාගාරයයි[222] සහ බොහෝ සුළං බලාගාර,[223] ලතින් ඇමරිකාවේ විශාලතම සුළං ගොවිපල ඔක්සාකා ප්‍රාන්තයේ පිහිටා ඇත.[224]

විද්‍යාව සහ තාක්ෂණය

පුවෙබ්ලා හි විශාල මිලිමීටර දුරේක්ෂය

මෙක්සිකෝවේ ජාතික ස්වයං පාලන විශ්ව විද්‍යාලය 1910 දී නිල වශයෙන් ආරම්භ කරන ලද අතර,[225] විශ්ව විද්‍යාලය මෙක්සිකෝවේ උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා වැදගත්ම ආයතනයක් බවට පත්විය.[226] UNAM විද්‍යාව, වෛද්‍ය විද්‍යාව සහ ඉංජිනේරු විද්‍යාව පිළිබඳ ලෝක මට්ටමේ අධ්‍යාපනය ලබා දෙයි.[227] 1936 දී ආරම්භ කරන ලද ජාතික පොලිටෙක්නික් ආයතනය,[228] වැනි බොහෝ විද්‍යාත්මක ආයතන සහ නව උසස් අධ්‍යාපන ආයතන 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී පිහිටුවන ලදී. නව පර්යේෂණ ආයතන බොහොමයක් UNAM තුළ නිර්මාණය කරන ලදී. 1929 සිට 1973 දක්වා ආයතන දොළහක් UNAM සමඟ ඒකාබද්ධ කරන ලදී.[229] 1959 දී, ශාස්ත්‍රඥයින් අතර විද්‍යාත්මක උත්සාහයන් සම්බන්ධීකරණය කිරීම සඳහා මෙක්සිකානු විද්‍යා ඇකඩමිය නිර්මාණය කරන ලදී.

1995 දී, මෙක්සිකානු රසායනඥ මාරියෝ ජේ. මොලිනා, වායුගෝලීය රසායන විද්‍යාවේ, විශේෂයෙන් ඕසෝන් සෑදීම සහ වියෝජනය සම්බන්ධයෙන් ඔවුන්ගේ කාර්යය සඳහා පෝල් ජේ. කෲට්සන් සහ එෆ්. ෂර්වුඩ් රෝලන්ඩ් සමඟ රසායන විද්‍යාව සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය බෙදා ගත්තේය.[230] UNAM හි ආදි ශිෂ්‍යාවක් වන මොලිනා, විද්‍යාව සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් පළමු මෙක්සිකානු පුරවැසියා බවට පත්විය.[231]

මෑත වසරවලදී, මෙක්සිකෝවේ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින විශාලතම විද්‍යාත්මක ව්‍යාපෘතිය වූයේ ලොව විශාලතම සහ එහි සංඛ්‍යාත පරාසයේ වඩාත්ම සංවේදී තනි-විවර දුරේක්ෂය වන විශාල මිලිමීටර දුරේක්ෂය (ග්‍රාන් දුරේක්ෂ මිලිමෙට්‍රිකෝ, GMT) ඉදිකිරීමයි.[232] එය නිර්මාණය කර ඇත්තේ තාරකා දූවිලි වලින් වැසී ගිය අභ්‍යවකාශ ප්‍රදේශ නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා ය. 2024 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ මෙක්සිකෝව 56 වන ස්ථානයට පත්විය.[233]

සංචාරක ව්‍යාපාරය

කැන්කුන් නිවාඩු නිකේතන නගරය, 2008 මැයි

2017 වන විට, මෙක්සිකෝව ලෝකයේ වැඩිපුරම සංචාරය කළ 6 වන රට වූ අතර ලොව සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන් 15 වන ඉහළම ආදායමක් ලබා ගත් අතර එය ලතින් ඇමරිකාවේ ඉහළම අගයයි.[234] සංචාරකයින්ගෙන් අතිමහත් බහුතරයක් මෙක්සිකෝවට පැමිණෙන්නේ එක්සත් ජනපදයෙන් සහ කැනඩාවෙන් පසුව යුරෝපයෙන් සහ ආසියාවෙන් ය. කුඩා සංඛ්‍යාවක් අනෙකුත් ලතින් ඇමරිකානු රටවලින් ද පැමිණේ.[235] 2017 සංචාරක සහ සංචාරක තරඟකාරීත්ව වාර්තාවේ, මෙක්සිකෝව ලෝකයේ 22 වන ස්ථානයට පත් වූ අතර එය ඇමරිකාවේ 3 වන ස්ථානයට පත්විය.[236]

මෙක්සිකෝවේ වෙරළ තීරයන් අව්ව සහිත වෙරළ තීරයන්ගෙන් පොහොසත් ය. මෙක්සිකෝ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 27 වන වගන්තියට අනුව, මුළු වෙරළ තීරයම ෆෙඩරල් අයිතිය යටතේ පවතී. යුකැටන් අර්ධද්වීපයේ, වඩාත් ජනප්‍රිය වෙරළ ගමනාන්තයක් වන්නේ කැන්කුන් නිවාඩු නිකේතන නගරයයි, විශේෂයෙන් වසන්ත නිවාඩු කාලය තුළ විශ්ව විද්‍යාල සිසුන් අතර. කැන්කුන් හි දකුණට රිවීරා මායා නම් වෙරළ තීරය ඇත, එයට ප්ලායා ඩෙල් කාර්මන් වෙරළ නගරය සහ එක්ස්කරෙට් සහ එක්සෙල්-හා පාරිසරික උද්‍යාන ඇතුළත් වේ. කැන්කුන් හි දකුණට ටුලම් නගරය පිහිටා ඇති අතර එය මායා ශිෂ්ටාචාරයේ නටබුන් සඳහා කැපී පෙනේ. අනෙකුත් කැපී පෙනෙන සංචාරක ගමනාන්ත අතර ජනාකීර්ණ වෙරළ තීරයන් සහ වෙරළ තීරයේ බහු මහල් හෝටල් සහිත ඇකපුල්කෝ ඇතුළත් වේ. බජා කැලිෆෝනියා අර්ධද්වීපයේ දකුණු කෙළවරේ මාර්ලින් මසුන් ඇල්ලීම සඳහා ප්‍රසිද්ධ කාබෝ සැන් ලූකස් නිවාඩු නිකේතන නගරය පිහිටා ඇත.[237] එක්සත් ජනපද දේශසීමාවට ආසන්නව සැන් ෆෙලිපේ, බජා කැලිෆෝනියාවේ සති අන්ත දිනුම් ඇදීම වේ.[238]

මෙක්සිකෝ-එක්සත් ජනපද දේශසීමාව දිගේ මෙක්සිකානු නගරවල, වඩාත්ම ලාභදායී ආගන්තුක සත්කාර කර්මාන්තය දැන් වෛද්‍ය සංචාරක ව්‍යාපාරය වන අතර, සියවසකට ආසන්න කාලයක් මෙක්සිකෝවේ උතුරු දේශසීමා වෙත සංචාරකයින් ගෙන ගිය සාම්ප්‍රදායික අභිප්‍රේරණයන්හි නටබුන් ඇත. සංචාරක සැලසුම්කරණය සඳහා ප්‍රමුඛ වෛද්‍ය සංචාරක ව්‍යාපාරය වන්නේ ඖෂධ මිලදී ගැනීම, දන්ත වෛද්‍ය විද්‍යාව, තේරීම් සැත්කම්, දෘෂ්ටි විද්‍යාව සහ චිරොක්ට්‍රැක්ටික් ය.[239]

ප්‍රවාහනය

ඇමරිකාවේ උසම පාලම වන බලුආර්ටේ පාලම.

එහි දුෂ්කර භූ විෂමතාවය නොතකා මෙක්සිකෝවේ මාර්ගය පුළුල් වන අතර රටේ බොහෝ ප්‍රදේශ ආවරණය වී තිබේ. මෙක්සිකෝවේ මාර්ග ජාලය කිලෝමීටර 36,095 (සැතපුම් 227,481).[240] මෙයින් කිලෝමීටර් 10,474 ක් (සැතපුම් 6,508) බහු-මංතීරුවේ අධිවේගී මාර්ග වේ:[241] කි.මී. 9,544 (සැතපුම් 5,930 (සැතපුම් 5,930) මංතීරු හතරක මහාමාර්ග සහ ඉතිරි කොටස මංතීරු 6 ක් හෝ වැඩි ගණනක් ඇත.[242]

දහනව වන ශතවර්ෂයේ අග භාගයේ සිට දුම්රිය සංවර්ධනය ප්රවර්ධනය කිරීම සඳහා මෙක්සිකෝව පළමු ලතින් ඇමරිකානු රටවලින් එකක් වූ අතර,[243] සහ ජාලය කිලෝමීටර් 30,952 (සැතපුම් 19,233) කි.මී. මෙක්සිකෝවේ සන්නිවේදන හා ප්රවාහන ලේකම් විසින් යෝජනා කළේ මෙක්සිකෝ නගරයේ සිට ගාලිස්කෝ වෙත මෙක්සිකෝ නගරයේ සිට ග්වාඩලජාරා වෙත ගෙන යන අධිවේගී දුම්රිය සම්බන්ධතාවයක් ය.[244][245] පැයට කිලෝමීටර් 300 ක (පැයට සැතපුම් 190 ක්),[246] මෙක්සිකෝ නගරයේ සිට ග්වාඩලජාරා දක්වා පැය 2 කින් ගමන් කිරීමට මගීන්ට ඉඩ සැලසේ. සමස්ත ව්යාපෘතියටම පෙසෝ බිලියන 240 ක් හෝ ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 25 ක් පමණ වැය වන අතර මෙක්සිකෝවේ ප්රකෝටිපති ව්යාපාර ටයිකෝන් කාලෝස් ඇතුළු මෙක්සිකානු රජය සහ දේශීය පෞද්ගලික අංශය විසින් ගෙවනු ලැබීය.[247] කොසමල්, මුරිඩා, චිකා පැසිෆික් හා අත්ලාන්තික් සාගර සම්බන්ධ කරන අන්තර් ක්‍රියාකාරී දුම්රිය කොරිඩෝව යථා තත්වයට පත් කළේය.[248]

මෙක්සිකෝව පදික වේදිකා සහිත ගුවන් තොටුපළ 233 ක් ඇත; මෙයින් 10 ක් ජාතික භාණ්ඩවලින් 72% ක් සහ ජාත්‍යන්තර භාණ්ඩ වලින් 97% ක් රැගෙන යන්න.[249] මෙක්සිකෝ සිටි ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටු යානයේ ලතින් ඇමරිකාවේ සහ ලෝකයේ 36 වන කාර්යබහුලම ක්රීඩකයා ලෙස කටයුතු කරයි.[250][251] මෙක්සිකෝ නගර ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපලේ තදබදය සමනය කිරීමට අමතර ගුවන් තොටුපලවල් දෙකක් එකවර ක්‍රියාත්මක වේ: ටොලුකා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ සහ ෆෙලිපේ ඔනෙස්ට් ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ.[252]

ජනවිකාසය

මෙක්සිකෝවේ ජනගහන ඝනත්වය

මෙක්සිකෝවේ ජාතික භූගෝල විද්‍යා සහ සංඛ්‍යාලේඛන ආයතනයට අනුව, 2022 දී රටේ ඇස්තමේන්තුගත ජනගහනය 129,150,971 කි.[253] අවම වශයෙන් 1970 ගණන්වල සිට, මෙක්සිකෝව ලෝකයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා කරන රට වී ඇත.[254]

19 වන සියවස පුරාම මෙක්සිකෝවේ ජනගහනය යන්තම් දෙගුණ වී තිබුණි. 20 වන සියවසේ මුල් දශක දෙක තුළ මෙම ප්‍රවණතාවය දිගටම පැවතුනි, 1900 දී මෙක්සිකානු ජනගහනය මිලියන 13 කට වඩා තරමක් වැඩි විය.[255] මෙක්සිකානු විප්ලවය (1910–1920) ජනගහන වර්ධනයට බෙහෙවින් බලපෑ අතර 1921 සංගණනයේදී මිලියන 1 ක පමණ ජනගහනයක් අහිමි වූ බව වාර්තා විය. 1930 ගණන්වල සිට 1980 ගණන්වල දක්වා කාලය තුළ (1950–1980) රට 3% ට වඩා වර්ධන අනුපාත වාර්තා කළ විට වර්ධන අනුපාතය නාටකාකාර ලෙස ඉහළ ගියේය. මෙක්සිකානු ජනගහනය වසර විස්සක් තුළ දෙගුණ වූ අතර, එම අනුපාතය අනුව, 2000 වන විට මෙක්සිකෝවේ මිලියන 120 ක ජනතාවක් ජීවත් වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන ලදී. 1982 දී[256] මිලියන 70 ක් වූ මෙක්සිකෝවේ ජනගහනය 2017 දී මිලියන 123.5 දක්වා වර්ධනය විය.[257] 1895 දී අවුරුදු 36 ක් වූ ආයු අපේක්ෂාව 2020 දී අවුරුදු 75 දක්වා වැඩි විය.[258]

ජනවාර්ගිකත්වය සහ ජාතිය

මෙක්සිකෝවේ ජනගහනය බෙහෙවින් විවිධත්වයෙන් යුක්ත වුවද, මෙක්සිකානු ජනවාර්ගිකත්වය පිළිබඳ පර්යේෂණ මගින් ජාතිකවාදී කතිකාවන් අනන්‍යතාවයට ඇති කරන බලපෑම දැනී ඇත.[259][260][261] 1930 ගණන්වල සිට, මෙක්සිකානු රජය විසින් සියලුම මෙක්සිකානුවන් මෙස්ටිසෝ ප්‍රජාවේ කොටසක් බවට වන මතය ප්‍රවර්ධනය කර ඇති අතර, ඔවුන් වෙන්කර හඳුනාගත හැක්කේ ආදිවාසී ප්‍රජාවක පදිංචිය හෝ ඉන් පිටත, ආදිවාසී භාෂාවක චතුර ලෙස කතා කිරීමේ ප්‍රමාණය සහ ආදිවාසී සිරිත් විරිත් පිළිපැදීමේ ප්‍රමාණය අනුව පමණි.[262][263] මෙස්ටිසෝවරු නූතන මෙක්සිකෝවේ ප්‍රමුඛ ජනවාර්ගික කණ්ඩායමක් වුවද, මෙම කාණ්ඩයේ ආත්මීය සහ නිරන්තරයෙන් වෙනස් වන අර්ථ දැක්වීමෙන් අදහස් වන්නේ නිශ්චිත ඇස්තමේන්තු කළ නොහැකි බවයි.[264][265] මෙක්සිකෝවේ 2020 සංගණනයට අනුව, මෙක්සිකෝවේ ජනගහනයෙන් 6.1% ක් ස්වදේශික භාෂාවක් කතා කරන අතර ජනගහනයෙන් 19.4% ක් ස්වදේශිකයින් ලෙස හඳුනා ගනී.[258]

සමීක්ෂණ බොහෝ විට සමේ වර්ණය යොමුවක් ලෙස භාවිතා කරයි.[266][267] රටේ සුදු මෙක්සිකානුවන් සංඛ්‍යාව ඇස්තමේන්තු කිරීමට භාවිතා කරයි,[268][269][270][271] 2020 සංගණනයට අනුව, මෙක්සිකෝවේ ජනගහනයෙන් 2% ක් අප්‍රිකානු-මෙක්සිකානුවන් විය. ආසියානුවන් සහ මැද පෙරදිග ජාතිකයන් ජනගහනයෙන් 1% ක් පමණ නියෝජනය කරයි.[258]

භාෂා

ජනගහනයෙන් අතිමහත් බහුතරයක් කතා කරන සැබෑ ජාතික භාෂාව ස්පාඤ්ඤ වන අතර එමඟින් මෙක්සිකෝව ලොව වඩාත්ම ජනාකීර්ණ හිස්පැනොෆෝන් රට බවට පත් වේ.[254] මෙක්සිකානු ස්පාඤ්ඤ භාෂාව යනු රට තුළ කතා කරන භාෂාවේ ප්‍රභේදයන් වන අතර, ඒවා ශබ්දය, ව්‍යුහය සහ වචන මාලාව අතින් එක් කලාපයකින් තවත් කලාපයකට වෙනස් වේ.[272]

කථිකයන් 100,000 කට වඩා සිටින මෙක්සිකෝවේ ස්වදේශීය භාෂා වල 2000 වර්ෂය සඳහා සිතියම

ෆෙඩරල් රජය නිල වශයෙන් භාෂාමය කණ්ඩායම් හැට අටක් සහ ස්වදේශීය භාෂා වර්ග 364 ක් පිළිගනී.[273] ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි, මිලියන 8.3 ක් පමණ පුරවැසියන් මෙම භාෂා කතා කරන අතර,[274] නහුවාට්ල් භාෂාව මිලියන 1.7 කට වැඩි පිරිසක් විසින් වැඩිපුරම කතා කරනු ලබන අතර, යුකැටෙක් මායා භාෂාව දිනපතා භාවිතා කරන සංඛ්‍යාව ආසන්න වශයෙන් 850,000 කි. තවත් මායා භාෂා දෙකක් වන ට්සෙල්ටාල් සහ ට්සොට්සිල්, එක් එක් පුද්ගලයා මිලියන භාගයක් පමණ කතා කරන අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් දකුණු ප්‍රාන්තයේ චියාපාස් හි.[274] ඇස්තමේන්තුගත 500,000 බැගින් ස්වදේශීය කථිකයන් සිටින මික්ස්ටෙක් සහ සැපොටෙක්, තවත් ප්‍රමුඛ භාෂා කණ්ඩායම් දෙකකි.[274] 2003 මාර්තු මාසයේදී එය නිර්මාණය කළ දා සිට, ජාතික ස්වදේශීය භාෂා ආයතනය, ස්වදේශීය ජනතාවගේ භාෂාමය අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සාමාන්‍ය නීතිය හරහා, ස්පාඤ්ඤ භාෂාවට සමාන තත්වයක් සහිත "ජාතික භාෂා" ලෙස පිළිගනිමින්, රටේ ස්වදේශීය භාෂා භාවිතය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සහ ආරක්ෂා කිරීම භාරව සිටී.[275] කෙසේ වෙතත්, ප්‍රායෝගිකව, ආදිවාසී ජනයා බොහෝ විට වෙනස්කම්වලට මුහුණ දෙන අතර අධ්‍යාපනය සහ සෞඛ්‍ය සේවා වැනි පොදු සේවාවන් හෝ අධිකරණ පද්ධතියට පූර්ණ ප්‍රවේශයක් නොමැත, මන්ද ස්පාඤ්ඤ භාෂාව ප්‍රමුඛ භාෂාව වන බැවිනි.[276]

ස්වදේශික භාෂා හැරුණු විට, 80,000-ශක්තිමත් මෙනනයිට් ජනගහනය විසින් අඩු ජර්මානු වැනි ජාත්‍යන්තර සංක්‍රමණ හේතුවෙන් මෙක්සිකෝවේ කතා කරන සුළුතර භාෂා කිහිපයක් තිබේ, ප්‍රධාන වශයෙන් උතුරු ප්‍රාන්තවල පදිංචි වී සිටින අතර, ෆෙඩරල් රජය මෙම ප්‍රජාව කෙරෙහි දක්වන ඉවසීමෙන් පෝෂණය වී ඔවුන්ගේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය ඔවුන්ගේ සිරිත් විරිත් හා සම්ප්‍රදායන්ට අනුකූලව සැකසීමට ඔවුන්ට ඉඩ සලසයි. වැනීසියානු භාෂාවේ ප්‍රභේදයක් වන චිපිලෝ උපභාෂාව, මධ්‍යම පුවෙබ්ලා ප්‍රාන්තයේ පිහිටි චිපිලෝ නගරයේ 2,500 ක් පමණ ජනතාව විසින් කතා කරනු ලැබේ, ප්‍රධාන වශයෙන් 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී එම ප්‍රදේශයට සංක්‍රමණය වූ වැනීසියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන්.[277] මෙක්සිකෝවේ බහුලවම උගන්වනු ලබන විදේශීය භාෂාව ඉංග්‍රීසි වේ. ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි, මිලියන 24 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක්, එනම් ජනගහනයෙන් පහෙන් එකක් පමණ, රජයේ පාසල්, පෞද්ගලික ආයතන හෝ ස්වයං ප්‍රවේශ මාර්ග හරහා භාෂාව ඉගෙන ගනී,[278] කෙසේ වෙතත්, ඉහළ මට්ටමේ ඉංග්‍රීසි ප්‍රවීණතාවයක් ජනගහනයෙන් 5% කට පමණක් සීමා වේ.[279] ප්‍රංශ භාෂාව දෙවනුව වඩාත් පුළුල් ලෙස උගන්වනු ලබන විදේශීය භාෂාව වන අතර, සෑම වසරකම මෙක්සිකානු සිසුන් 200,000 ත් 250,000 ත් අතර සංඛ්‍යාවක් භාෂා පාඨමාලා සඳහා ඇතුළත් වේ.[280][281][282]

සංක්‍රමණ

ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ කැලිෆෝනියාවේ සැන් ඩියාගෝහි දේශසීමා මුර සංචාර කාර්යාල (වමේ) සහ මෙක්සිකෝවේ ටිජුවානා (දකුණේ) අතර මෙක්සිකෝ-එක්සත් ජනපද බාධකය.

2019 වන විට, මෙක්සිකානුවන් මිලියන 11.7 ක් මෙක්සිකෝවෙන් පිටත ජීවත් වන බවට ගණන් බලා ඇති අතර, විදේශයන්හි උපත ලැබූ මිලියන 13.5 ක් සහ තවත් මිලියන 12 ක් පැවත එන්නන්; මෙම ඒකාබද්ධ ජනගහනයෙන් අතිමහත් බහුතරය (98–99%) එක්සත් ජනපදයේ වෙති.[283] මෙක්සිකෝවෙන් පිටත විශාලතම මෙක්සිකානු ප්‍රජාවන් සිටින්නේ ලොස් ඇන්ජලීස්, චිකාගෝ, හූස්ටන් සහ ඩලස්–ෆෝර්ට් වර්ත් යන අගනගර ප්‍රදේශවලය.[284] 1965 සිට 2015 දක්වා කාලය තුළ, මෙක්සිකානුවන් මිලියන 16 කට වැඩි පිරිසක් එක්සත් ජනපදයට පමණක් සංක්‍රමණය වූහ - තාවකාලික සහ ස්ථිර සංක්‍රමණ යන දෙකටම ඉහළම ගමනාන්තය එයයි - එය නූතන ඉතිහාසයේ විශාලතම සමූහ සංක්‍රමණයන්ගෙන් එකකි.[285] මෑත දශක කිහිපය තුළ මෙම ප්‍රධාන සංක්‍රමණ ප්‍රවාහයන්ගේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇස්තමේන්තුගත එක්සත් ජනපද සංක්‍රමණිකයන් මිලියන 37.2 ක්. පදිංචිකරුවන්, නැතහොත් රටේ ජනගහනයෙන් 11.2% ක්, පූර්ණ හෝ අර්ධ මෙක්සිකානු සම්භවයක් ඇති අය ලෙස හඳුනාගෙන ඇත.[286][287]

එක්සත් ජනපදයේ පදිංචිව නොසිටින මෙක්සිකානු විදේශිකයින්ගෙන් ඉතිරි 2% අතර, වඩාත් ජනප්‍රිය ගමනාන්ත වන්නේ කැනඩාව (86,780), ප්‍රධාන වශයෙන් ඔන්ටාරියෝ සහ ක්විබෙක් පළාත්,[288] පසුව ස්පාඤ්ඤය සහ ජර්මනිය; යුරෝපයේ වෙසෙන සියලුම මෙක්සිකානුවන්ගෙන් තුනෙන් දෙකක් මෙම දෙරටෙහි වෙති.[289] ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි මෙක්සිකානුවන් 69,000 ක් ලතින් ඇමරිකාවේ ජීවත් වන අතර, ග්වාතමාලාව (18,870) ප්‍රමුඛස්ථානයේ පසුවන අතර බොලිවියාව (10,610), චිලී (10,560) සහ පැනමාව (5,000) පිළිවෙලින් ස්ථානගත කර ඇත.[289]

ඓතිහාසිකව සහ බටහිර අර්ධගෝලයේ අනෙකුත් රටවලට සාපේක්ෂව, මෙක්සිකෝව සමූහ සංක්‍රමණයේ ගමනාන්තයක් වී නොමැත.[290] 2020 වන විට, ඇස්තමේන්තුගත විදේශිකයන් මිලියන 1.2 ක් මෙක්සිකෝවේ පදිංචි වී ඇති අතර,[291] එය 2010 දී මිලියනයකට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් විය.[292] 2021 දී, මෙක්සිකෝවට නිල වශයෙන් නව සංක්‍රමණිකයන් 68,000 ක් ලැබුණු අතර එය පෙර වසරට වඩා 16% ක වැඩිවීමකි;[293] රටට ඇතුළු වීමට හෝ රැඳී සිටීමට අනවසරයෙන් ඇතුළු වූවන් ඇතුළුව සමස්ත සංක්‍රමණිකයන් සංඛ්‍යාව නිල සංඛ්‍යාලේඛනවලට වඩා වැඩි විය හැකිය.[290] මෙක්සිකෝවට පැමිණෙන සංක්‍රමණිකයින්ගෙන් අතිමහත් බහුතරයක් (900,000) එක්සත් ජනපදයෙන් පැමිණෙන අතර එමඟින් මෙක්සිකෝව එක්සත් ජනපදයේ ඉහළම ගමනාන්තය බවට පත්වේ. විදේශයන්හි පුරවැසියන්.[294] දෙවන විශාලතම කණ්ඩායම අසල්වැසි ග්වාතමාලාවෙන් (54,500) පැමිණෙන අතර, පසුව ස්පාඤ්ඤයෙන් (27,600) පැමිණේ.[291] සංක්‍රමණයේ අනෙකුත් ප්‍රධාන ප්‍රභවයන් වන්නේ කොලොම්බියාව (20,600), ආර්ජන්ටිනාව (19,200) සහ කියුබාව (18,100) ඇතුළු අනෙකුත් ලතින් ඇමරිකානු රටවල් ය.[291] ලෙබනන් ඩයස්පෝරාවෙන් පැවත එන ප්‍රජාවන් සහ ජර්මනියේ උපන් මෙනනයිට්වරු රටේ සංස්කෘතියට, විශේෂයෙන් එහි ආහාර සහ සාම්ප්‍රදායික සංගීතයට විශාල බලපෑමක් ඇති කර ඇත.[295][296]

නාගරික ක්ෂේත්‍ර

2020 දී මෙක්සිකෝවේ අගනගර ප්‍රදේශ 48 ක් තිබූ අතර, එහි රටේ ජනගහනයෙන් 53% කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ජීවත් වෙති.[297] මෙක්සිකෝවේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ අගනගර ප්‍රදේශය වන්නේ මෙක්සිකෝ නිම්නයේ මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය හෙවත් මහා මෙක්සිකෝ නගරය වන අතර එහි 2020 දී ජනගහනය මිලියන 21.8 ක් හෙවත් ජාතියේ ජනගහනයෙන් 18% ක් පමණ විය. මෙක්සිකෝවේ ඊළඟ විශාලතම අගනගර ප්‍රදේශ හතර වන්නේ ග්‍රේටර් මොන්ටෙරේ (මිලියන 5.3), ග්‍රේටර් ග්වාඩලජාරා (මිලියන 5.2), ග්‍රේටර් පුවෙබ්ලා (මිලියන 3.2) සහ ග්‍රේටර් ටොලුකා (මිලියන 2.3) ය.[298] මෙක්සිකෝවේ මුළු ජනගහනයෙන් 76.81% ක් නාගරික ප්‍රදේශවල වාසය කරයි.[299]

ආගම

මෙක්සිකෝවේ ආගම (2020 සංගණනය)[301]

  කතෝලික (77.8%)

  රෙපරමාදු (11.2%)

  අනුබද්ධ නොවන (2.5%)

  වෙනත් ආගම් (0.2%)

  ආගමක් නැත (8.1%)

1857 සහ 1917 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා මගින් මෙක්සිකෝවේ රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ කාර්යභාරය සීමා කළද, රෝමානු කතෝලික ධර්මය රටේ ප්‍රමුඛ ආගමික අනුබද්ධය ලෙස පවතී. Instituto Nacional de Estadística y Geografía (ජාතික සංඛ්‍යාලේඛන සහ භූගෝල විද්‍යා ආයතනය) විසින් 2020 සංගණනයේදී රෝමානු කතෝලික ධර්මය ප්‍රධාන ආගම ලෙස දක්වා ඇති අතර, ජනගහනයෙන් 77.8% (97,864,218) ක් සිටින අතර, 11.2% (14,095,307) රෙපරමාදු/ඉවැන්ජලිකල් ක්‍රිස්තියානි නිකායන්ට අයත් වේ - අනෙකුත් කිතුනුවන් (6,778,435), එවැන්ජලිකල්වරුන් (2,387,133), පෙන්තකොස්තවරුන් (1,179,415), යෙහෝවාගේ සාක්ෂිකරුවන් (1,530,909), හත්වන දින ඇඩ්වෙන්ටිස්ට්වරුන් (791,109) සහ පසුකාලීන සාන්තුවරයන්ගේ ජේසුස් ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ පල්ලියේ සාමාජිකයින් (337,998)—; 8.1% (9,488,671) ක් කිසිදු ආගමක් නොමැති බව ප්‍රකාශ කළහ; 0.4% (491,814) නිශ්චිතව දක්වා නොමැත.[258][302]

මෙක්සිකෝවේ කතෝලිකයන් 97,864,218[258] ක් වන අතර, බ්‍රසීලයට පසුව ලෝකයේ දෙවන විශාලතම කතෝලික ප්‍රජාව වේ.[303] ඔවුන්ගෙන් සියයට 47% ක් සතිපතා පල්ලියේ සේවාවන් සඳහා සහභාගී වෙති.[304] පෙන්තකොස්තවාදය යනු මෙක්සිකෝවේ දෙවන ක්‍රිස්තියානි ඇදහිල්ල වන අතර එහි අනුගාමිකයින් මිලියන 1.3 කට වඩා සිටී. සංක්‍රමණික සංසිද්ධි, රෙපරමාදු භක්තිකයන්, නැගෙනහිර කතෝලික පල්ලි සහ නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලි ඇතුළු ක්‍රිස්තියානි ධර්මයේ විවිධ අංශ පැතිරීමට හේතු වී තිබේ.[305]

2020 සංගණනයට අනුව, මෙක්සිකෝවේ යුදෙව්වන් 58,876 ක් සිටිති.[258] මෙක්සිකෝවේ යුදෙව්වන් සිටීම ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් ඇමරිකාවට පැමිණි 16 වන සියවස දක්වා දිව යයි. කෙසේ වෙතත්, නූතන යුදෙව් ප්‍රජාව ගොඩනැගීමට පටන් ගත්තේ 19 වන සියවසේ අගභාගයේ සහ 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී යුරෝපයෙන් සහ ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයෙන් යුදෙව්වන් අස්ථාවරත්වය සහ යුදෙව් විරෝධය හේතුවෙන් රටට සංක්‍රමණය වීමත් සමඟය.[306] මෙක්සිකෝවේ ඉස්ලාම් ආගම (සාමාජිකයින් 7,982 ක් සිටින) බොහෝ දුරට අරාබි මෙක්සිකානුවන් විසින් අනුගමනය කරනු ලැබේ.[258] 2020 සංගණනයේදී, මෙක්සිකානුවන් 36,764 ක් අධ්‍යාත්මික ආගමකට අයත් බව වාර්තා වූ අතර,[258] කුඩා බෞද්ධ ජනගහනයක් සහ "වාර්ගික මූලයන්" (ආගම් බොහෝ දුරට අප්‍රිකානු සහ ස්වදේශික සම්භවයක් ඇති) ආගම් අදහන බව වාර්තා වූ 74,000 ක් පමණ කාණ්ඩයකි.[258]

බොහෝ විට ෂැමන්වාදය සහ කතෝලික සම්ප්‍රදායන් අතර සමමුහුර්තතාවයක් පවතී. මෙක්සිකෝවේ (විශේෂයෙන් මෑත වසරවලදී) ජනප්‍රිය සමමුහුර්තකරණයේ තවත් ආගමක් වන්නේ සැන්ටේරියා ය, ප්‍රධාන වශයෙන් කියුබානු විප්ලවයෙන් පසු එම ප්‍රදේශයේ පදිංචි වූ කියුබානුවන් විශාල සංඛ්‍යාව නිසාය.[307] ජනප්‍රිය ආගමිකත්වයේ වඩාත්ම ආදර්ශමත් අවස්ථාවක් වන්නේ ශුද්ධ වූ මළවුන්ගේ (සැන්ටා මුවර්ටේ) සංස්කෘතියයි. අනෙකුත් උදාහරණ වන්නේ ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ ආශාව නිරූපණය කිරීම සහ මළවුන්ගේ දිනය සැමරීමයි. ඒවා සිදුවන්නේ කතෝලික ක්‍රිස්තියානි පරිකල්පනයේ රාමුව තුළ, නමුත් ඉතා විශේෂිත නැවත අර්ථකථනයක් යටතේ ය.[308]

සෞඛ්‍ය

සෞඛ්‍ය ලේකම් කාර්යාලය, මෙක්සිකෝ නගරය, මෙක්සිකෝව

1930 ගණන්වලදී, මෙක්සිකෝව ග්‍රාමීය සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා කැපවීමක් කළ අතර, බොහෝ දුරට නාගරික වෛද්‍ය සිසුන්ට එහි පුහුණුව ලබා දිය යුතු බවත්, ආන්තික ප්‍රදේශ තක්සේරු කිරීම සඳහා ඔවුන් රාජ්‍ය නියෝජිතයන් බවට පත් කළ යුතු බවත් නියම කළේය.[309] 1990 දශකයේ මුල් භාගයේ සිට, මෙක්සිකෝව එහි ජනගහනයේ සෞඛ්‍යය සම්බන්ධයෙන් සංක්‍රාන්ති අවධියකට පිවිසි අතර මරණ රටා වැනි සමහර දර්ශක ජර්මනිය හෝ ජපානය වැනි ඉතා දියුණු රටවල දක්නට ලැබෙන ඒවාට සමාන වේ.[310] මෙක්සිකෝවේ වෛද්‍ය යටිතල පහසුකම් බොහෝ දුරට ඉහළ ශ්‍රේණිගත කිරීමක් ලබා ඇති අතර සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රධාන නගරවල විශිෂ්ටයි,[311][312] නමුත් ග්‍රාමීය ප්‍රජාවන්ට තවමත් උසස් වෛද්‍ය ක්‍රියා පටිපාටි සඳහා උපකරණ නොමැති බැවින්, එම ස්ථානවල සිටින රෝගීන්ට විශේෂිත වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීම සඳහා ළඟම ඇති නාගරික ප්‍රදේශවලට යාමට සිදු වේ.[313] මෙක්සිකෝවේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය තක්සේරු කිරීමට සෞඛ්‍යයේ සමාජ නිර්ණායක භාවිතා කළ හැකිය.

මෙක්සිකානු සමාජ ආරක්ෂණ ආයතනය (IMSS) සහ රාජ්‍ය සේවකයින් සඳහා වූ සමාජ ආරක්ෂණ සහ සේවා ආයතනය (ISSSTE) වැනි රාජ්‍ය අරමුදල් සපයන ආයතන සෞඛ්‍ය සහ සමාජ ආරක්ෂණය සඳහා ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. පෞද්ගලික සෞඛ්‍ය සේවා ද ඉතා වැදගත් වන අතර රටේ සියලුම වෛද්‍ය ඒකක වලින් 13% ක් පමණ වේ.[314] වෛද්‍ය පුහුණුව බොහෝ දුරට රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාලවල සිදු කරනු ලබන අතර බොහෝ විශේෂීකරණයන් වෘත්තීය හෝ සීමාවාසික පුහුණුව තුළ සිදු කෙරේ. ගුවාඩලජාරා විශ්ව විද්‍යාලය වැනි මෙක්සිකෝවේ සමහර රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාල ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සමඟ ගිවිසුම් අත්සන් කර ඇත. ඇමරිකානු සිසුන් පිළිගැනීමට සහ වෛද්‍ය විද්‍යාව පුහුණු කිරීමට. මෙක්සිකෝවේ පෞද්ගලික ආයතනවල සහ බෙහෙත් වට්ටෝරු වල සෞඛ්‍ය සේවා වියදම් සාමාන්‍යයෙන් එහි උතුරු ඇමරිකානු ආර්ථික හවුල්කරුවන්ට වඩා අඩුය.[311]

අධ්‍යාපනය

මෙක්සිකෝවේ ජාතික ස්වයං පාලන විශ්ව විද්‍යාලයේ මධ්‍යම පුස්තකාලය

2020 වන විට, මෙක්සිකෝවේ සාක්ෂරතා අනුපාතය 95.25% ක් වන අතර එය 2018 දී 94.86% සිට සුළු වැඩිවීමක් වන අතර 1980 දී 82.99% ට වඩා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි ය.[315] පිරිමින් සහ කාන්තාවන් අතර සාක්ෂරතාවය සාපේක්ෂව සමාන වේ.

බොහෝ ශ්‍රේණිගත කිරීම්වලට අනුව, මහජන අරමුදල් සහිත ජාතික ස්වයං පාලන විශ්ව විද්‍යාලය (UNAM) රටේ හොඳම විශ්ව විද්‍යාලය වේ. අනෙකුත් ප්‍රමුඛ රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාල අතරට ජාතික පොලිටෙක්නික් ආයතනය, මෙට්‍රොපොලිටන් ස්වයං පාලන විශ්වවිද්‍යාලය, ග්වාඩලජාරා විශ්වවිද්‍යාලය සහ නියුවෝ ලියොන් සහ එල් කොලෙජියෝ ඩි මෙක්සිකෝ ස්වයං පාලන විශ්වවිද්‍යාලය ඇතුළත් වේ.[316][317][318][319]

පෞද්ගලික අධ්‍යයන ආයතන සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, වඩාත්ම ශ්‍රේණිගත කර ඇත්තේ මොන්ටෙරේ තාක්ෂණ හා උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයයි; අනෙකුත් ප්‍රමුඛ පෞද්ගලික විශ්ව විද්‍යාල අතරට ඉබෙරෝ-ඇමරිකානු විශ්ව විද්‍යාලය, පෑන්-ඇමරිකානු විශ්ව විද්‍යාලය, ITAM සහ ඇනහුවාක් විශ්ව විද්‍යාලය ඇතුළත් වේ.[316][317][318]

සංස්කෘතිය

The Cry of Dolores. සෑම වසරකම නිදහස් දිනයට පෙර දින, මෙක්සිකෝවේ ජනාධිපතිවරයා මෙක්සිකෝ නගරයේ ජාතික මාළිගාවේ බැල්කනියේ සිට.

මෙක්සිකානු සංස්කෘතිය සංක්‍රමණය, ජයග්‍රහණය සහ වෙළඳාම හරහා විවිධ ජනයා අතර අන්තර්ක්‍රියා පිළිබඳ දීර්ඝ හා සංකීර්ණ ඉතිහාසයක් පිළිබිඹු කරයි. සියවස් තුනක ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ස්පාඤ්ඤ සංස්කෘතිය විවිධ ස්වදේශික කණ්ඩායම් සමඟ මිශ්‍ර විය. යටත් විජිත යුගයේදී ස්වදේශික ජනගහනය ක්‍රිස්තියානි යුරෝපීය සංස්කෘතියට උකහා ගැනීමට ගත් උත්සාහයන් අර්ධ වශයෙන් සාර්ථක වූ අතර, බොහෝ පූර්ව-කොලොම්බියානු සිරිත් විරිත්, සම්ප්‍රදායන් සහ සම්මතයන් කලාපීයව (විශේෂයෙන් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල) පැවතීම හෝ සමමුහුර්ත වීම; අනෙක් අතට, බොහෝ ස්පාඤ්ඤ පදිංචිකරුවන් සංස්කෘතිය හෝ අන්තර් විවාහ හරහා දේශීය ප්‍රජාවන්ට ඒකාබද්ධ විය. කෙසේ වෙතත්, පන්ති, ජනවාර්ගිකත්වය සහ ජාතිය යන රේඛා ඔස්සේ ඉහළ මට්ටමේ ස්ථරීකරණයක් සුවිශේෂී උප සංස්කෘතීන් පවත්වාගෙන ගියේය.[320]

දශක හතරක සිවිල් නොසන්සුන්තාව සහ යුද්ධයෙන් පසු සාපේක්ෂ සාමය ගෙන ආ පෝර්ෆිරියානු යුගය (එල් පෝර්ෆිරියාටෝ) (1876–1911), බොහෝ විට රජයේ සහාය ඇතිව දර්ශනය සහ කලාව වර්ධනය විය. එතැන් සිට, මෙක්සිකානු විප්ලවය අතරතුර උද්දීපනය වූ පරිදි, සංස්කෘතික අනන්‍යතාවය මෙස්ටිසාජේ හි අත්තිවාරම දමා ඇත: විවිධ ජාතීන් සහ සංස්කෘතීන් මිශ්‍ර කිරීම, එහි ස්වදේශික (එනම් ඇමරිකානු ඉන්දියානු) මූලද්‍රව්‍යය එහි හරය වේ.^[තහවුරු කර නොමැත] මෙක්සිකානු ජනතාව සෑදූ විවිධ ජනවාර්ගිකත්වයන් සැලකිල්ලට ගනිමින්, ලා රාසා කොස්මිකා (කොස්මික් ජාතිය) (1925) හි ජෝස් වස්කොන්සෙලෝස් මෙක්සිකෝව සහ ලතින් ඇමරිකාව සියලු ජාතීන්ගේ ද්‍රවාංකය ලෙස අර්ථ දැක්වීය (එමගින් මෙස්ටිසෝගේ අර්ථ දැක්වීම දිගු කරයි) ජීව විද්‍යාත්මකව පමණක් නොව සංස්කෘතික වශයෙන් ද.[321] අනෙකුත් මෙක්සිකානු බුද්ධිමතුන් "මෙක්සිකානු සංස්කෘතියේ ජාතික ආචාර ධර්ම සොයා ගැනීමට" උත්සාහ කරන ලෝ මෙක්සිකානෝගේ අදහස සමඟ පොරබදමින් සිටියහ.[322] නොබෙල් ත්‍යාගලාභී ඔක්ටේවියෝ පාස් ද ලැබ්රින්ත් ඔෆ් සොලිටියුඩ් හි මෙක්සිකානු ජාතික චරිතයක් පිළිබඳ සංකල්පය ගවේෂණය කරයි.

කලාව

ඩියාගෝ රිවේරා සහ ෆ්‍රීඩා කාලෝ, වඩාත් ප්‍රසිද්ධ මෙක්සිකානු කලාකරුවන් දෙදෙනෙකි.

පින්තාරු කිරීම මෙක්සිකෝවේ පැරණිතම කලාවකි. මෙක්සිකානු භූමියේ ගුහා සිතුවම් වසර 7500 ක් පමණ පැරණි වන අතර එය බජා කැලිෆෝනියා අර්ධද්වීපයේ ගුහා වලින් සොයාගෙන ඇත.[323] පූර්ව-කොලොම්බියානු මෙක්සිකානු කලාව ගොඩනැගිලි සහ ගුහාවල, ඇස්ටෙක් කේතවල, පිඟන් මැටිවල, ඇඳුම් ආදියෙහි දක්නට ලැබේ; මේ සඳහා උදාහරණ වන්නේ බොනම්පක්හි මායා බිතුසිතුවම් හෝ ටියෝටිහුවාකාන්, කැකැක්ස්ට්ලා සහ මොන්ටේ ඇල්බන් හි දක්නට ලැබෙන බිතුසිතුවම් ය.[324] 16 වන සියවසේදී, අලුතින් ඉදිකරන ලද පල්ලි සහ ආරාමවල මුල් යටත් විජිත යුගයේදී ක්‍රිස්තියානි ආගමික තේමාවන් සහිත බිතුසිතුවම් වැදගත් මල් පිපීමක් ඇති කළේය. උදාහරණ ඇකොල්මන්, ඇක්ටොපන්, හියුජොට්සින්ගෝ, ටෙකමාචල්කෝ සහ සිනාකැන්ටෙපෙක් වලින් සොයාගත හැකිය.[325] බටහිර රටවල මුල් නූතන යුගයේ බොහෝ කලාවන් මෙන්, යටත් විජිත යුගයේ මෙක්සිකානු කලාව දහසයවන සහ දහහත්වන සියවස් වලදී ආගමික විය. දහහත්වන සියවසේ අගභාගයේ සිට, වඩාත් කැපී පෙනෙන ලෙස දහඅටවන සියවසේදී, ලෞකික චිත්‍ර සහ වාර්ගික වර්ගවල රූප, ඊනියා කැස්ටා සිතුවම් දර්ශනය විය.[326] යටත් විජිත යුගයේ අගභාගයේ වැදගත් චිත්‍ර ශිල්පීන් වූයේ ජුවාන් කොරියා, ක්‍රිස්ටෝබල් ඩි විලල්පන්ඩෝ සහ මිගෙල් කබ්රේරා ය. නිදහසින් පසු මුල් මෙක්සිකෝවේ, දහනව වන සියවසේ සිතුවම් කැපී පෙනෙන ආදර බලපෑමක් ඇති කළේය; භූ දර්ශන සහ චිත්‍ර මෙම යුගයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම ප්‍රකාශනය විය. හර්මෙනිගිල්ඩෝ බුස්ටෝස් යනු මෙක්සිකානු කලාවේ ඉතිහාස ලේඛනයේ වඩාත්ම අගය කරන ලද චිත්‍ර ශිල්පීන්ගෙන් කෙනෙකි. අනෙකුත් චිත්‍ර ශිල්පීන් අතර සන්තියාගෝ රෙබුල්, ෆීලික්ස් පාර්රා, ඉයුජීනියෝ ලැන්ඩෙසියෝ සහ ඔහුගේ කැපී පෙනෙන ශිෂ්‍යයෙකු වන භූ දර්ශන කලාකරු ජෝස් මාරියා වෙලාස්කෝ ඇතුළත් වේ.[327]

ඩියාගෝ රිවේරා විසින් රචිත බිතු සිතුවම පූර්ව-කොලොම්බියානු ඇස්ටෙක් නගරය වන ටෙනොච්ටිට්ලාන් පෙන්වයි. මෙක්සිකෝ නගරයේ පැලසියෝ නැෂනල් හි.

ඩියාගෝ රිවේරා, ඩේවිඩ් ඇල්ෆාරෝ සික්විරෝස් සහ ජෝස් ක්ලෙමන්ට් ඔරොස්කෝ වැනි 20 වන සියවසේදී, මෙක්සිකානු බිතුසිතුවමේ "ලොකු තිදෙනා" ලෙස හැඳින්වෙන චිත්‍ර ශිල්පීන් ලොව පුරා පිළිගැනීමක් ලබා ගත්හ. මෙක්සිකානු රජය විසින් පොදු ගොඩනැගිලිවල බිත්ති මත මහා පරිමාණ ඓතිහාසික බිතුසිතුවම් පින්තාරු කිරීම සඳහා ඔවුන්ට පැවරූ අතර, එය මෙක්සිකානු විප්ලවය සහ මෙක්සිකානු සංස්කෘතික අනන්‍යතාවය පිළිබඳ ජනප්‍රිය සංජානන හැඩගැස්වීමට උපකාරී විය.[328] ෆ්‍රීඩා කාලෝගේ බොහෝ දුරට පෞද්ගලික ප්‍රතිමූර්තිය බොහෝ දෙනා විසින් කාන්තා කලාකරුවෙකුගේ වැදගත්ම ඓතිහාසික කෘතිය ලෙස සැලකේ.[329]

21 වන සියවසේදී, මෙක්සිකෝ නගරය ලෝකයේ ඉහළම කලා කෞතුකාගාර සාන්ද්‍රණයකට නිවහන විය. එකතුකරන්නා ඉයුජීනියෝ ලෝපෙස් ඇලොන්සෝ විසින් ආරම්භ කරන ලද සහ කලා උපදේශක එස්තෙල්ලා ප්‍රොවාස් විසින් ශක්තිමත් කරන ලද, එවැනි ආකාරයේ විශාලතම එකතුව වන මියුසියෝ ජුමෙක්ස් වැනි ආයතන, ලතින් ඇමරිකාවේ සමකාලීන කලාව පිළිබඳ සංකල්පය වෙනස් කළේය.[330][331] රුෆිනෝ ටමායෝ විසින් ආරම්භ කරන ලද මියුසියෝ ටමායෝ ආර්ටේ සමකාලීනය ද ප්‍රමුඛ ආයතනයක් ලෙස සලකනු ලබන අතර විදේශීය කලාකරුවන් පුළුල් ජනගහනයකට හඳුන්වා දෙන ලදී.[332] කුරිමන්සුට්ටෝ සහ එෆ් එෆ් ප්‍රොජෙක්ට්,[333][334]ඇතුළු ජාත්‍යන්තර කලාභවන සඳහා ද රට කේන්ද්‍රස්ථානයක් වන අතර ගේබ්‍රියෙල් ඔරොස්කෝ, බොස්කෝ සෝඩි, ස්ටෙෆාන් බෘග්මන්, සහ මාරියෝ ගාර්ෂියා ටොරස් ඇතුළු ප්‍රමුඛ කලාකරුවන් වේ.[335]

ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය

මෙසෝඇමරිකානු ශිෂ්ටාචාරවල ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සරල සිට සංකීර්ණ දක්වා ශෛලියෙන් පරිණාමය විය. 1987 දී යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස නම් කරන ලද ටියෝටිහුවාකන්, පුරාණ පිරමිඩ ඉදිකිරීමේ ප්‍රමුඛතම උදාහරණයකි. මායාවරුන්ගේ නගර නූතන ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීන්ට කැපී පෙනෙන්නේ විශාල නාගරික මධ්‍යස්ථාන (විස්තීර්ණ ගල් ඉදිකිරීම් සහිත) සහ සාමාන්‍යයෙන් සංකීර්ණ මාර්ග ජාලයක් සහිත ඝන වනාන්තරයක් අතර ඒකාබද්ධතාවයේ උදාහරණ ලෙස ය. පූර්ව-කොලොම්බියානු මෙසෝඇමරිකාව ද ඔල්මෙක්, පුක් සහ ඕසමෙරිකන් ජනයාගෙන් සුවිශේෂී වාස්තු විද්‍යාත්මක බලපෑම් දුටුවේය.[324]

බොහෝ බිතුසිතුවම්, කලා කෘති සහ ප්‍රධාන රංගන අවකාශයක් සහිත පැලසියෝ ඩි බෙලාස් ආර්ට්ස් (ලලිත කලා මාලිගය)

ස්පාඤ්ඤ ආගමනයත් සමඟ, අරාබි බලපෑම් සහිත ග්‍රීක-ලතින් අනුපිළිවෙලෙහි වාස්තු විද්‍යාත්මක න්‍යායන් හඳුන්වා දෙන ලදී. මහාද්වීපයේ ස්පාඤ්ඤ පැවැත්මේ මුල් දශක කිහිපය තුළ, ඉහළ මට්ටමේ ක්‍රිස්තියානි මිෂනාරි ක්‍රියාකාරකම්, විශේෂයෙන් ඩොමිනිකන්වරුන් හෝ ෆ්‍රැන්සිස්කන්වරුන් වැනි භක්තිමත් නියෝග මගින්, බොහෝ විට රෝමනෙස්ක්, ගොතික් හෝ මුඩෙජාර් අංග සමඟ බොහෝ ආරාම ඉදිකිරීම අදහස් කළේය. ඊට අමතරව, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සහ ආදිවාසී ජනතාව අතර අන්තර්ක්‍රියාකාරිත්වය ටෙක්විට්කි (නහුවාට්ල් වෙතින්: සේවකයා හෝ තනන්නා) වැනි කලාත්මක ශෛලීන් ඇති කළේය. වසර ගණනාවකට පසු, බැරොක් සහ මැනරිස්ට් ශෛලීන් විශාල ආසන දෙව්මැදුරන් සහ සිවිල් ගොඩනැගිලිවල පැවති අතර, ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල, මොසරාබික් ප්‍රවණතා සහිත හසින්ඩස් හෝ වංශවත් වතු ඉදිකරන ලදී.[325] 19 වන සියවසේදී, රට නිදහස ලබා ජනරජයක් ලෙස ස්ථාපිත වීමට උත්සාහ කිරීමත් සමඟ නව සම්භාව්‍ය ව්‍යාපාරය ඇති විය. ප්‍රසිද්ධ උදාහරණයක් වන්නේ 1829 දී නිම කරන ලද අනාථ නිවාසයක් සහ රෝහල් සංකීර්ණයක් වන හොස්පිසියෝ කබානාස් ය. කලා නවෝ සහ කලා ඩෙකෝ යනු ග්‍රීක-රෝම සහ පූර්ව-කොලොම්බියානු සංකේත සමඟ මෙක්සිකානු ජාතියේ අනන්‍යතාවය සනිටුහන් කිරීම සඳහා පැලසියෝ ඩි බෙලාස් ආර්ටෙස් නිර්මාණයට හඳුන්වා දුන් ශෛලීන් ය.[336]

ජාතික ශ්‍රවණාගාරය

20 වන සියවසේදී වර්ධනය වූ නව ජාතිකවාදී හැඟීමක් සමඟ, ශක්තිමත් මධ්‍යම රජයක් මෙක්සිකෝවේ නූතනත්වය සහ අනෙකුත් ජාතීන්ගෙන් වෙනස් වීම පෙන්වීමට ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය භාවිතා කිරීමට උත්සාහ කළ විධිමත් ප්‍රතිපත්ති නිකුත් කළේය. මෙක්සිකානු නූතනවාදී ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ දියුණුව විශේෂයෙන් 1950 ගණන්වල මැද භාගයේ මෙක්සිකෝවේ ජාතික ස්වයං පාලන විශ්ව විද්‍යාලයේ ප්‍රධාන මණ්ඩපය වන මෙක්සිකෝ නගරයේ සියුඩාඩ් විශ්ව විද්‍යාලය ඉදිකිරීමේදී ප්‍රකාශ විය. මාරියෝ පානි, ඉයුජීනියෝ පෙෂාඩ් සහ එන්රික් ඩෙල් මොරල් ඇතුළු යුගයේ වඩාත්ම කීර්තිමත් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද මෙම ගොඩනැගිලිවල ඩියාගෝ රිවේරා, ඩේවිඩ් ඇල්ෆාරෝ සික්විරෝස් සහ හෝසේ චාවේස් මොරඩෝ යන කලාකරුවන්ගේ බිතුසිතුවම් ඇත. එතැන් සිට එය යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස පිළිගෙන ඇත.[337]

නූතන මෙක්සිකෝවේ "කාබනික" න්‍යාය වර්ධනය කළ පළමු පාරිසරික ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීන්ගෙන් කෙනෙකි ජුවාන් ඕ'ගෝර්මන්, ෆ්‍රෑන්ක් ලොයිඩ් රයිට්ගේ ප්‍රවේශයන් තුළම භූ දර්ශනයට ගොඩනැගිලි ඒකාබද්ධ කිරීමට උත්සාහ කළ.[338] අතීතයේ විලාසයන්ට සමාන නොවන නව ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයක් සෙවීමේදී, එය බිතුසිතුවම් සිතුවම් සහ භූමි අලංකරණය සමඟ ඒකාබද්ධ ප්‍රකාශනයක් අත්කර ගනී. ලුයිස් බැරගන් අවකාශයේ හැඩය මෙක්සිකෝවේ සහ මධ්‍යධරණී රටවල (ස්පාඤ්ඤය-මොරොක්කෝව) ග්‍රාමීය ස්වභාෂා ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ ආකාර සමඟ ඒකාබද්ධ කළේය, විවිධ ස්වරවලින් ආලෝකය සහ සෙවන හසුරුවන වර්ණ ඒකාබද්ධ කරමින් ජාත්‍යන්තර අවමවාදය දෙස බැලීමට විවෘත කරයි. ඔහු 1980 දී ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ ඉහළම සම්මානය වන ප්‍රිට්ස්කර් ත්‍යාගය දිනා ගත්තේය.[339]

ආහාර පිසීම

ජනරජය පුරා දුසිම් ගණනක් වර්ග ඇති මෝල් සෝස්, මෙක්සිකානුඩෑඩ් හි සංකේතයක් ලෙස සැලකේ[340] සහ මෙක්සිකෝවේ ජාතික ආහාරය ලෙස සැලකේ.[340]

වර්තමාන මෙක්සිකානු ආහාරවල මූලාරම්භය ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත යුගයේදී ස්ථාපිත කරන ලද අතර එය ස්පාඤ්ඤයේ ආහාර සහ ස්වදේශික දේශීය අමුද්‍රව්‍ය මිශ්‍රණයකි.[341] මෙක්සිකෝවට ආවේණික ආහාර අතර ඉරිඟු, ගම්මිරිස් එළවළු, කැලබසා, අලිගැටපේර, බතල, තුර්කිය, බෝංචි වර්ග රාශියක් සහ අනෙකුත් පලතුරු සහ කුළුබඩු ඇතුළත් වේ. ඒ හා සමානව, අද භාවිතා කරන සමහර ඉවුම් පිහුම් ශිල්පීය ක්‍රම පූර්ව-කොලොම්බියානු ජනයාගෙන් උරුම වී ඇත, එනම් ඉරිඟු නික්ස්ටමලීකරණය, බිම් මට්ටමේ උඳුන් වල ආහාර පිසීම, මොල්කජෙට් සහ මෙටේට් වලින් ඇඹරීම. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සමඟ ඌරු මස්, හරක් මස් සහ කුකුල් මස්; ගම්මිරිස්, සීනි, කිරි සහ එහි සියලුම ව්‍යුත්පන්නයන්, තිරිඟු සහ සහල්, පැඟිරි පලතුරු සහ මෙක්සිකානුවන්ගේ දෛනික ආහාර වේලෙහි කොටසක් වන තවත් අමුද්‍රව්‍ය සමූහයක් පැමිණියේය.

සහස්‍ර දෙකක් පැරණි සූපශාස්ත්‍ර සම්ප්‍රදායන්ගේ මෙම රැස්වීමෙන්, පොසෝල්, මෝල් සෝස්, බාබකෝවා සහ ටමලේ එහි වර්තමාන ආකාරවලින්, චොකලට්, විශාල පරාසයක පාන්, ටැකෝ සහ මෙක්සිකානු වීදි ආහාරවල පුළුල් පරාසයක් බිහි විය. ඇටෝල්, චැම්පුරාඩෝ, කිරි චොකලට් සහ අගුවාස් ෆ්‍රෙස්කා වැනි පාන වර්ග බිහි විය; ඇසිට්‍රෝන් වැනි අතුරුපස සහ ස්ඵටිකීකරණය කරන ලද රසකැවිලි, රොම්පෝප්, කැජෙටා, ජෙරිකායා සහ රටේ සෑම ප්‍රදේශයකම කන්‍යා සොහොයුරියන්ගේ කන්‍යාරාමවල නිර්මාණය කරන ලද ප්‍රීතිමත් ආහාරවල පුළුල් පරාසයක් බිහි විය.

2005 දී, මෙක්සිකෝව යුනෙස්කෝවේ ලෝක උරුම අඩවිය සඳහා එහි ගැස්ට්‍රොනොමික් අපේක්ෂකත්වය ඉදිරිපත් කළ අතර, මේ සඳහා රටක් තම ගැස්ට්‍රොනොමික් සම්ප්‍රදාය ඉදිරිපත් කළ පළමු අවස්ථාව එයයි.[342] ප්‍රතිඵලය ඍණාත්මක විය, මන්ද කමිටුව මෙක්සිකානු ආහාරවල ඉරිඟු වල වැදගත්කම පිළිබඳව නිසි අවධානයක් යොමු නොකළ බැවිනි.[343] 2010 නොවැම්බර් 16 වන දින මෙක්සිකානු ගැස්ට්‍රොනොමි යුනෙස්කෝව විසින් අස්පෘශ්‍ය සංස්කෘතික උරුමයක් ලෙස පිළිගනු ලැබීය.[344] ඊට අමතරව, 2019 අප්‍රේල් මාසයේදී ලොව හොඳම අවන්හල් 50 සහ 2023 දී එලේනා රෙයිගඩාස් විසින් ලොව හොඳම කාන්තා සූපවේදියා ලෙස ඩැනියෙලා සොටෝ-ඉන්ස් නම් කරන ලදී.[345]

සාහිත්‍යය

සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් එකම මෙක්සිකානු ජාතික ඔක්ටේවියෝ පාස්

මෙක්සිකානු සාහිත්‍යයට එහි පූර්වගාමීන් මෙසෝඇමරිකාවේ ආදිවාසී ජනාවාසවල සාහිත්‍යය තුළ ඇත. පූර්ව-කොලොම්බියානු මෙක්සිකෝවේ කාව්‍යයට පොහොසත් සංස්කෘතික සම්ප්‍රදායක් තිබූ අතර එය පුළුල් කාණ්ඩ දෙකකට බෙදා ඇත - ලෞකික සහ ආගමික. ඇස්ටෙක් කවි ගායනා කරන ලදී, ගායනා කරන ලදී, නැතහොත් කතා කරන ලදී, බොහෝ විට බෙරයක් හෝ වීණාවක් වාදනය කරමින්. ටෙනොච්ටිට්ලන් දේශපාලන අගනුවර වූ අතර, ටෙක්ස්කොකෝ සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය විය; ටෙක්ස්කොකන් භාෂාව වඩාත් ම මිහිරි හා පිරිපහදු කළ එකක් ලෙස සැලකේ. හොඳම ප්‍රසිද්ධ පූර්ව-කොලොම්බියානු කවියා නෙසාහුල්කොයොට්ල් ය.[346]

සහභාගිවන්නන් විසින් සහ පසුව ඉතිහාසඥයින් විසින් ඇස්ටෙක් අධිරාජ්‍යය යටත් කර ගැනීම පිළිබඳ ඓතිහාසික වංශකථා තිබේ. බර්නාල් ඩයස් ඩෙල් කැස්ටිලෝගේ නව ස්පාඤ්ඤය යටත් කර ගැනීමේ සත්‍ය ඉතිහාසය අදටත් පුළුල් ලෙස කියවනු ලැබේ. ස්පාඤ්ඤ ජාතික කවියෙකු වන බර්නාඩෝ ද බල්බූනා, ග්‍රැන්ඩෙසා මෙක්සිකානු ග්‍රෑන්ඩියර් (1604) හි මෙක්සිකෝවේ ගුණධර්ම වර්ණනා කළේය. 17 වන සියවසේදී බැරොක් සාහිත්‍යය සමෘද්ධිමත් විය; මෙම යුගයේ වඩාත්ම කැපී පෙනෙන ලේඛකයින් වූයේ ජුවාන් රුයිස් ද ඇලර්කෝන් සහ ජුවානා ඉනෙස් ද ලා කෲස් ය. සෝර් ජුවානා ඇගේ කාලයේ ප්‍රසිද්ධ වූ අතර එය "ටෙන් මියුස්" ලෙස හැඳින්වේ.[347]

දහනව වන සියවසේ නාහුවා සම්භවයක් ඇති ලිබරල් ඉග්නාසියෝ මැනුවෙල් අල්ටමිරානෝ යනු යුගයේ වැදගත් ලේඛිකාවක් වන අතර, මෙක්සිකානු නිදහසේ වීරයා වන විසෙන්ට් රිවා පැලසියෝ සමඟ ඓතිහාසික නවකතා මාලාවක් මෙන්ම කවි ද රචනා කළ විසෙන්ට් රිවා පැලසියෝ, ජෝස් ජෝකින් ෆර්නැන්ඩෙස් ද ලිසාර්ඩි විසින් රචිත යටත් විජිත යුගයේ ප්‍රමාද නවකතාව වන ද මැන්ගි ගිරවා ("එල් පෙරිකුයිලෝ සර්නියන්ටෝ"), පළමු ලතින් ඇමරිකානු නවකතාව යැයි කියනු ලැබේ.[347] නූතන යුගයේදී, මරියානෝ අසුවේලා විසින් රචිත "මෙක්සිකානු විප්ලවයේ නවකතාව" (ලොස් ද අබාජෝ, ඉංග්‍රීසි භාෂාවට "ද අන්ඩර්ඩෝග්ස්" ලෙස පරිවර්තනය කර ඇත) කැපී පෙනේ. කවියෙකු සහ නොබෙල් ත්‍යාගලාභී ඔක්ටේවියෝ පාස්, නවකතාකරුවෙකු වන කාලෝස් ෆුවෙන්ටස්, ඇල්ෆොන්සෝ රෙයිස්, රෙනාටෝ ලෙඩක්, රචක කාලෝස් මොන්සිවායිස්, මාධ්‍යවේදිනියක් සහ මහජන බුද්ධිමතෙකු වන එලේනා පොනියාටොව්ස්කා සහ ජුවාන් රුල්ෆෝ (පෙද්‍රෝ පැරමෝ), මාර්ටින් ලුයිස් ගුස්මාන්, නෙලී කැම්පොබෙලෝ, (කාටුචෝ).

සිනමාව

හොඳම අධ්‍යක්ෂවරයාට හිමි ඇකඩමි සම්මානය දිනාගත් පළමු මෙක්සිකානු චිත්‍රපට නිෂ්පාදක ඇල්ෆොන්සෝ ක්වාරෝන්

1940 සහ 1950 ගණන්වල ස්වර්ණමය යුගයේ මෙක්සිකානු චිත්‍රපට, එම වසරවල හොලිවුඩයට සමාන දැවැන්ත කර්මාන්තයක් සහිත ලතින් ඇමරිකානු සිනමාවේ ශ්‍රේෂ්ඨතම උදාහරණ වේ. මෙක්සිකානු චිත්‍රපට අපනයනය කර ලතින් ඇමරිකාවේ සහ යුරෝපයේ ප්‍රදර්ශනය කරන ලදී. එමිලියෝ ෆර්නැන්ඩස් විසින් රචිත මාරියා කැන්ඩලේරියා (1943), 1946 දී කෑන්ස් චිත්‍රපට උළෙලේදී පාම් ඩි'ඕර් සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබූ පළමු චිත්‍රපටවලින් එකක් වූ අතර, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු මෙම උත්සවය පැවැත්වූ පළමු අවස්ථාව එයයි. ප්‍රසිද්ධ ස්පාඤ්ඤ ජාතික අධ්‍යක්ෂක ලුයිස් බුනුවෙල් 1947 සහ 1965 අතර මෙක්සිකෝවේදී ලොස් ඔල්විඩාඩෝස් (1949) සහ විරිඩියානා (1961) වැනි ඔහුගේ විශිෂ්ට කෘති කිහිපයක් සාක්ෂාත් කර ගත්තේය. මෙම කාල පරිච්ඡේදයේ ප්‍රසිද්ධ නළු නිළියන් අතර මාරියා ෆීලික්ස්, පේද්‍රෝ ඉන්ෆන්ටේ, ඩොලොරස් ඩෙල් රියෝ, ජෝර්ජ් නෙග්‍රේට් සහ විකට නළු කැන්ටින්ෆ්ලස් ඇතුළත් වේ.

මෑතකදී, Como agua para chocolate (1992), Sex, Shame, and Tears (1999), Y tu mamá también (2001) සහ The Crime of Father Amaro (2002) වැනි චිත්‍රපට සමකාලීන විෂයයන් පිළිබඳ විශ්වීය කතා නිර්මාණය කිරීමේදී සාර්ථක වී ඇති අතර ජාත්‍යන්තරව පිළිගැනීමට ලක් විය. මෙක්සිකානු අධ්‍යක්ෂවරුන් වන ඇලෙජැන්ඩ්‍රෝ ගොන්සාලෙස් ඉනාරිටු (Babel, Birdman, The Revenant, Bardo, False Chronicle of a Handful of Truths), ඇල්ෆොන්සෝ කුආරොන් (A Little Princess, Harry Potter and the Prisoner of Azkaban, Gravity, Roma), ගිලර්මෝ ඩෙල් ටොරෝ (Pan's Labyrinth, Crimson Peak, The Shape of Water, Nightmare Alley), තිර රචක ගිලර්මෝ අරියාගා සහ ඡායාරූප ශිල්පී එමානුවෙල් ලුබෙස්කි යනු වර්තමාන චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයින් අතර වඩාත් ප්‍රසිද්ධය.

සංගීතය සහ නැටුම්

පේද්‍රෝ ඉන්ෆන්ටේ හොඳම රැන්චෙරා ගායකයන්ගෙන් කෙනෙකි.

පූර්ව හිස්පැනික් යුගයේ සිට වර්තමානය දක්වා මෙක්සිකෝවට දිගු සංගීත සම්ප්‍රදායක් ඇත. යටත් විජිත යුගයේ සිට බොහෝ සංගීතය ආගමික අරමුණු සඳහා රචනා කර ඇත.[348][349]

යුරෝපීය ඔපෙරා සහ විශේෂයෙන් ඉතාලි ඔපෙරා සම්ප්‍රදායන් මුලින් මෙක්සිකානු සංගීත සංරක්ෂණාගාරවල ආධිපත්‍යය දැරූ අතර ස්වදේශික ඔපෙරා රචකයින්ට (ශෛලිය සහ විෂය කරුණු දෙකෙහිම) දැඩි ලෙස බලපෑම් කළද, 19 වන සියවසේ අග භාගය වන විට මෙක්සිකානු ජාතිකවාදයේ අංග දැනටමත් දර්ශනය වී තිබුණි. ඇනිසෙටෝ ඔර්ටෙගා ඩෙල් විලර්ගේ 1871 ගුවාටිමොට්සින් වැනි ඔපෙරා, එහි අවසාන ඇස්ටෙක් පාලකයා වූ කුආටෙමොක් විසින් මෙක්සිකෝව ආරක්ෂා කිරීම පිළිබඳ ආදර කතාවකි. විසිවන සියවසේ වඩාත්ම ප්‍රසිද්ධ මෙක්සිකානු නිර්මාපකයා වන්නේ කාලෝස් චාවේස් (1899–1978) ය. ඔහු ස්වදේශීය තේමාවන් සහිත සංධ්වනි හයක් රචනා කළ අතර මෙක්සිකානු සංගීතය පුනර්ජීවනය කළ අතර ඕර්කෙස්ටා සින්ෆොනිකා නැෂනල් ආරම්භ කළේය.[350]

සාම්ප්‍රදායික මෙක්සිකානු සංගීතයට මාරියාචි, බණ්ඩා, නොර්ටෙනෝ, රැන්චෙරා සහ කොරිඩෝ ඇතුළත් වේ. මෙක්සිකානු විප්ලවය (1910–20) අතරතුර කොරිඩෝ විශේෂයෙන් ජනප්‍රිය වූ අතර වර්තමාන යුගයේ නර්කොකොරිඩෝ ඇතුළත් වේ. 1960 සහ 1970 ගණන්වල තරුණ මෙක්සිකානුවන් විසින් රොක් ඇන්ඩ් රෝල් වැලඳ ගැනීම මෙක්සිකෝව එම යුගයේ අන්තර්ජාතික, ප්‍රතිසංස්කෘතික ව්‍යාපාරයට ගෙන ආවේය. මෙක්සිකෝවේ, ස්වදේශීය පාෂාණ සංස්කෘතිය 1960 ගණන්වල අගභාගයේ විශාල ප්‍රතිසංස්කෘතික හා දේශපාලන ව්‍යාපාරයට ඒකාබද්ධ වූ අතර, 1968 විරෝධතාවලින් අවසන් වූ අතර ප්‍රතිසංස්කෘතික කැරැල්ල වන ලා ඔන්ඩා (රැල්ල) වෙත හරවා යවන ලදී.[351][352]

එදිනෙදා පදනමක් මත බොහෝ මෙක්සිකානුවන් පොප්, රොක් සහ අනෙකුත් ඉංග්‍රීසි සහ ස්පාඤ්ඤ යන භාෂා දෙකෙන්ම සමකාලීන සංගීතයට සවන් දෙති. මෙක්සිකෝවේ ජන නැටුම් එහි සංගීතය සමඟ ගැඹුරින් කලාපීය සහ සාම්ප්‍රදායික වේ. 1952 දී ආරම්භ කරන ලද බැලට් ෆොක්ලොරිකෝ ඩි මෙක්සිකෝ, ප්‍රාග්-හිස්පැනික් යුගයේ සංගීතය සහ නර්තනය මෙක්සිකානු විප්ලවය හරහා පැලැසියෝ ඩි බෙලාස් ආර්ට්ස් හි කලාපීය ඇඳුමින් ඉදිරිපත් කරයි.[353]

මාධ්‍ය

මෙක්සිකෝ නගරයේ ටෙලිවීසා මූලස්ථානය

ටෙලිනොවෙලාස් නොහොත් සබන් ඔපෙරා, මෙක්සිකෝවේ ඉතා සාම්ප්‍රදායික වන අතර ඒවා බොහෝ භාෂාවලට පරිවර්තනය කර ලොව පුරා දක්නට ලැබේ. මෙක්සිකෝව අධ්‍යාපනික විනෝදාස්වාදයේ පුරෝගාමියෙකු වූ අතර, රූපවාහිනී නිෂ්පාදක මිගෙල් සබිඩෝ 1970 ගණන්වල "සමාජ වෙනසක් සඳහා සබන් ඔපෙරා" නිර්මාණය කළේය. "සබිඩෝ ක්‍රමය" පසුව ඉන්දියාව, පේරු, කෙන්යාව සහ චීනය ඇතුළු තවත් බොහෝ රටවල අනුගමනය කර ඇත.[354] රටේ ඉහළ උපත් අනුපාතය මැඩපැවැත්වීම සඳහා මෙක්සිකානු රජය 1970 ගණන්වල පවුල් සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා ටෙලිනොවෙලාවක් සාර්ථකව භාවිතා කළේය.[355]

ස්පාඤ්ඤ සහ ස්වදේශීය භාෂාවලින් විකාශනය වන ද්විභාෂා රජයේ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන දේශීය අධ්‍යාපනය සඳහා මෙවලමක් විය (1958–65) සහ 1979 සිට Instituto Nacional Indigenista විසින් ද්විභාෂා ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන ජාතික ජාලයක් ස්ථාපිත කර ඇත.[356]

නව විකාශන රූපවාහිනී නාලිකා නිර්මාණය කිරීමත් සමඟ 2013 දී විදුලි සංදේශ කර්මාන්තයේ ප්‍රධාන ප්‍රතිසංස්කරණයක් සිදු විය. ජාල ගණන සම්බන්ධයෙන් දිගුකාලීන සීමාවක් පැවති අතර, ටෙලිවීසා අතථ්‍ය ඒකාධිකාරයක් සහිතව; ටීවී ඇස්ටෙකා සහ ඉමාජන් රූපවාහිනිය සමඟ. නව තාක්‍ෂණය විදේශීය චන්ද්‍රිකා සහ කේබල් සමාගම්වලට ඇතුළුවීමට ඉඩ දී ඇත. ඇනලොග් සිට සියලුම ඩිජිටල් සම්ප්‍රේෂණ වෙත සංක්‍රමණය වූ පළමු ලතින් ඇමරිකානු රට බවට මෙක්සිකෝව පත්විය.[357]

ක්‍රීඩා

ඇස්ටෙකා ක්‍රීඩාංගනය, මෙක්සිකෝ නගරය

මෙක්සිකෝවේ සංවිධානාත්මක ක්‍රීඩාව බොහෝ දුරට දහනව වන සියවසේ අග භාගයේ සිට පැවත එන අතර, මුල් යටත් විජිත යුගය දක්වා දිවෙන දිගු ඉතිහාසයක් ඇත්තේ ගොන් පොර පමණි. මුල් ජනරජයේ දේශපාලන කැලඹිලි පෝර්ෆිරියාටෝ හි ස්ථාවරත්වය මගින් ප්‍රතිස්ථාපනය වූ පසු, සංවිධානාත්මක ක්‍රීඩාව මහජන විනෝදාස්වාදයක් බවට පත් වූ අතර, නීති සහ බලධාරීන් විසින් පාලනය කරන ලද ව්‍යුහගත හා පිළිවෙලට සකස් කරන ලද ක්‍රීඩාවක් බවට පත්විය. බේස්බෝල් 1880 ගණන්වල එක්සත් ජනපදයෙන් සහ කියුබාව හරහා හඳුන්වා දෙන ලද අතර සංවිධානාත්මක කණ්ඩායම් නිර්මාණය විය. මෙක්සිකානු විප්ලවයෙන් පසුව, දේශපාලන කැලඹිලි සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර ප්‍රතිරූපයට එරෙහිව ක්‍රීඩා සඳහා රජය අනුග්‍රහය දැක්වීය.[358] මෙක්සිකෝවේ වඩාත්ම ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාව වන්නේ සංගම් පාපන්දු ය.

1968 ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙල පැවැත්වීමේ උත්සාහය වූයේ ක්‍රීඩා උළෙල පැවැත්වූ පළමු ලතින් ඇමරිකානු රට වීමත් සමඟ මෙක්සිකෝවේ කීර්තිය ජාත්‍යන්තරව ඔප් නැංවීමයි. ක්‍රීඩා උළෙල සාර්ථක කර ගැනීම සඳහා රජය ක්‍රීඩා පහසුකම් සහ අනෙකුත් යටිතල පහසුකම් සඳහා බහුල ලෙස වියදම් කළ නමුත් එම වියදම් රජය සමාජ වැඩසටහන් සඳහා වියදම් නොකිරීම පිළිබඳව මහජන අතෘප්තියට හේතු විය.[358] මෙක්සිකෝ නගරය 1968 දී XIX ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙල පැවැත්වූ අතර එය එසේ කළ පළමු ලතින් ඇමරිකානු නගරය බවට පත්විය.[359] මෙක්සිකෝව 1970 FIFA ලෝක කුසලානය සහ 1986 FIFA ලෝක කුසලානය සඳහා සත්කාරකත්වය දැක්වූ අතර කැනඩාව සහ එක්සත් ජනපදය සමඟ එක්ව 2026 FIFA ලෝක කුසලානය සඳහා සත්කාරකත්වය දරනු ඇත.[360] 1970 සහ 1986 තරඟාවලි සඳහා එහි පෙර සත්කාරකත්වය සමඟින්, මෙක්සිකෝව පිරිමි ලෝක කුසලානය තුන් වතාවක් සත්කාරකත්වය දරන හෝ සම සත්කාරකත්වය දරන පළමු රට බවට පත්වනු ඇත.[361]

එල් සැන්ටෝ, වඩාත් ප්‍රසිද්ධ මෙක්සිකානු ලුචඩෝර් වලින් එකකි

මෙක්සිකෝව වෘත්තීය බොක්සිං ක්‍රීඩාවේ ජාත්‍යන්තර බලවතෙකි.[362] ඔලිම්පික් බොක්සිං පදක්කම් 14ක් මෙක්සිකෝව විසින් දිනාගෙන ඇත.[363] මෙක්සිකානු වෘත්තීය බේස්බෝල් ලීගය ලීගා මෙක්සිකානා ඩි බෙයිස්බෝල් ලෙස නම් කර ඇත. සාමාන්‍යයෙන් එක්සත් ජනපදය, කැරිබියන් රටවල් සහ ජපානය තරම් ශක්තිමත් නොවූවත්, මෙක්සිකෝව කෙසේ වෙතත් ජාත්‍යන්තර බේස්බෝල් ශූරතා කිහිපයක්ම ලබාගෙන ඇත.[364][365] ලුචා ලිබ්‍රේ (නිදහස් විලාසිතා වෘත්තීය මල්ලවපොර) යනු AAA, CMLL සහ වෙනත් ජාතික ප්‍රවර්ධනයන් සමඟින් ප්‍රධාන ජනකායක් ආකර්ෂණය කර ගන්නා ක්‍රීඩාවකි.[362]

සත්ව අයිතිවාසිකම් ක්‍රියාකාරීන් ගොන් පොර තහනම් කිරීමට උත්සාහ කළද, එය රට තුළ ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාවක් ලෙස පවතින අතර, සෑම විශාල නගරයකම පාහේ ගොන් පොර ඇත. 45,000 දෙනෙකුට අසුන් ගත හැකි මෙක්සිකෝ නගරයේ ප්ලාසා මෙක්සිකෝව ලොව විශාලතම ගොන් පොර පිටියයි.[366]

සටහන්

1. ස්පාඤ්ඤ: México or Méjico, pronunciation: [ˈmexiko] ^ⓘ; Classical Nahuatl: Mēxihco; Yucatec Maya: Meejikoo
2. සාමාන්‍යයෙන් ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන්, රටේ නම México ලෙස අක්ෂර වින්‍යාසය භාවිතා කරයි; කෙසේ වෙතත්, අර්ධද්වීපික (යුරෝපීය) ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන්, Méjico යන ප්‍රභේදය සුපුරුදු අනුවාදය සමඟ භාවිතා වේ. රාජකීය ස්පාඤ්ඤ ඇකඩමිය සහ ස්පාඤ්ඤ භාෂා ඇකඩමි සංගමය විසින් Diccionario panhispánico de dudas ට අනුව, J සමඟ ඇති අනුවාදය ද නිවැරදි ය; කෙසේ වෙතත්, X සමඟ ඇති අක්ෂර වින්‍යාසය නිර්දේශ කෙරේ, මන්ද එය මෙක්සිකෝවේ භාවිතා වන බැවිනි.[11]
3. ස්පාඤ්ඤ: Estados Unidos Mexicanos ([esˈtaðos uˈniðos mexiˈkanos] ^ⓘ); Classical Nahuatl: Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl, සාහි. Mexican United States

යොමු කිරීම්

1. "Censo Población y Vivienda 2020". inegi.org.mx. INEGI. 14 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 January 2021.
2. "Political Constitution of the United Mexican States, title 2, article 40" (PDF). MX Q: SCJN. 11 May 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 August 2010.
3. "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 24 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 October 2020.
4. "Total population by sex: Mexico". United Nations Population Division. සම්ප්‍රවේශය 1 January 2025.
5. "Census of Population and Housing 2020". INEGI. සම්ප්‍රවේශය 1 January 2025.
6. "World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Mexico)". www.imf.org. International Monetary Fund. 22 October 2024. සම්ප්‍රවේශය 22 October 2024.
7. "El Inegi da a conocer los resultados de la Encuesta Nacional de Ingresos y Gastos de los Hogares (ENIGH) 2022" (PDF). July 26, 2023. p. 15. සම්ප්‍රවේශය September 20, 2024.
8. "Human Development Report 2023/24" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 13 March 2024. 13 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 13 March 2024.
9. INALI (13 March 2003). "General Law of Linguistic Rights of the Indigenous Peoples" (PDF). 3 August 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 November 2010.
10. "Catálogo de las lenguas indígenas nacionales: Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas". Inali.gob.mx. 8 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 July 2014.
11. México in Diccionario panhispánico de dudas by Royal Spanish Academy and Association of Academies of the Spanish Language, Madrid: Santillana. 2005. ISBN 978-8-429-40623-8.
12. Merriam-Webster's Geographical Dictionary, 3rd ed., Springfield, Massachusetts, United States, Merriam-Webster; p. 733
13. "Mexico". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 26 January 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
14. Brading, D.A., The First America: The Spanish Monarchy, Creole Patriots, and the Liberal State. Cambridge: Cambridge University Press 1991. ISBN 052139130X
15. Greenberg, Amy S. (2013). A wicked war : Polk, Clay, Lincoln, and the 1846 U.S. invasion of Mexico. New York. ISBN 978-0-307-47599-2. OCLC 818318029. 21 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2022.
16. Garner, Paul. Porfirio Díaz. Routledge 2001.
17. Paweł Bożyk (2006). "Newly Industrialized Countries". Globalization and the Transformation of Foreign Economic Policy. Ashgate Publishing. p. 164. ISBN 978-0-7546-4638-9. 4 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 July 2018.
18. [1] සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 පෙබරවාරි 2024 at the Wayback Machine UNESCO World Heritage sites, accessed 9 May 2022
19. "What is a mega-diverse country?". Mexican biodiversity. 7 September 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2019.
20. "México ocupa el sexto lugar en turismo a nivel mundial". www.expansion.mx. CNN Expansión. 28 August 2018. 23 December 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 January 2019.
21. James Scott; Matthias vom Hau; David Hulme. "Beyond the BICs: Strategies of influence". The University of Manchester. 25 May 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 11 April 2012.
22. "Oxford Analytica". 24 April 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
23. "G8: Despite Differences, Mexico Comfortable as Emerging Power". ipsnews.net. 5 June 2007. 16 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
24. Mauro F. Guillén (2003). "Multinationals, Ideology, and Organized Labor". The Limits of Convergence. Princeton University Press. p. 126 (table 5.1). ISBN 978-0-691-11633-4. 21 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 July 2018.
25. David Waugh (2000). "Manufacturing industries (chapter 19), World development (chapter 22)". Geography, An Integrated Approach (3rd ed.). Nelson Thornes. pp. 563, 576–579, 633, and 640. ISBN 978-0-17-444706-1. 4 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 July 2018.
26. N. Gregory Mankiw (2007). Principles of Economics (4th ed.). Mason, Ohio: Thomson/South-Western. ISBN 978-0-324-22472-6. 4 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 July 2018.
27. "Global Peace Index 2019: Measuring Peace in a Complex World" (PDF). Vision of Humanity. Sydney: Institute for Economics & Peace. June 2019. 27 August 2019 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
28. "UCDP - Uppsala Conflict Data Program 2023". ucdp.uu.se. 2024-05-31. 2024-05-31 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-18.
29. "Mexico". ucdp.uu.se. UCDP – Uppsala Conflict Data Program. 27 March 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-06-16.
30. "Opinión: Una guerra inventada y 350,000 muertos en México". Washington Post. 14 June 2021. 9 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 December 2023.
31. William Bright (2004). Native American Placenames of the United States. University of Oklahoma Press. p. 281. ISBN 978-0-8061-3598-4.
32. "El cambio de la denominación de "Estados Unidos Mexicanos" por la de "México" en la Constitución Federal". ierd.prd.org.mx. 1 November 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 November 2009.
33. "Constitución Mexicana de 1857". www.tlahui.com. 5 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
34. "Leyes Constitucionales de 1836". Cervantesvirtual.com. 29 November 2010. 23 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
35. Werner 2001, පිටු අංක: 386–.
36. Susan Toby Evans; David L. Webster (2013). Archaeology of Ancient Mexico and Central America: An Encyclopedia. Routledge. p. 54. ISBN 978-1-136-80186-0.
37. Diehl, Richard A. (2004). The Olmecs: America's First Civilization. Thames & Hudson. pp. 9–25. ISBN 978-0-500-02119-4.
38. Carmack, Robert M.; Gasco, Janine L.; Gossen, Gary H. (2016). The Legacy of Mesoamerica: History and Culture of a Native American Civilization. Routledge. ISBN 978-1-317-34678-4.^[page needed]
39. Colin M. MacLachlan (13 April 2015). Imperialism and the Origins of Mexican Culture. Harvard University Press. p. 38. ISBN 978-0-674-28643-6.
40. Restall, Matthew, "A History of the New Philology and the New Philology in History", Latin American Research Review - Volume 38, Number 1, 2003, pp.113–134
41. Sampson, Geoffrey (1985). Writing Systems: A Linguistic Introduction. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-1756-4.^[page needed]
42. Cowgill, George L. (21 October 1997). "State and Society at Teotihuacan, Mexico". Annual Review of Anthropology. 26 (1): 129–161. doi:10.1146/annurev.anthro.26.1.129. OCLC 202300854. S2CID 53663189.
43. "Ancient Civilizations of Mexico". Ancient Civilizations World. 12 January 2017. 12 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2019.
44. Lockhart, James and Stuart B. Schwartz. Early Latin America. Cambridge: Cambridge University Press 1983, 59
45. Chuchiak, John F. IV, "Inquisition" in Encyclopedia of Mexico. Chicago: Fitzroy Dearborn 1997, pp. 704–708
46. Schmal, John P. (17 July 2003). "The Indigenous People of Zacatecas". Latino LA: Comunidad. 14 March 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2019.
47. Charlotte M. Gradie (2000). "The Tepehuan Revolt of 1616: Militarism, Evangelism, and Colonialism in Seventeenth-Century Nueva Vizcaya". The Americas. 58 (2). Salt Lake City: University of Utah Press: 302–303. doi:10.1353/tam.2001.0109. S2CID 144896113.
48. Wasserstrom, Robert (1980). "Ethnic Violence and Indigenous Protest: The Tzeltal (Maya) Rebellion of 1712". Journal of Latin American Studies. 12: 1–19. doi:10.1017/S0022216X00017533. S2CID 145718069.
49. Taylor, William B. (1 June 1979). Drinking, Homicide, and Rebellion in Colonial Mexican Villages (1st ed.). Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0804711128.
50. White, Benjamin (31 January 2017). "Campeche, Mexico – largest pirate attack in history, now UNESCO listed". In Search of Lost Places. 15 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2019.
51. Knispel, Sandra (13 December 2017). "The mysterious aftermath of an infamous pirate raid". University of Rochester Newsletter. 15 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2019.
52. Cope, R. Douglas (1994). The Limits of Racial Domination: Plebeian Society in Colonial Mexico City, 1660–1720. Madison, Wis.: University of Wisconsin.
53. "Grito de Dolores". Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/event/Grito-de-Dolores. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 12 September 2018. 
54. Van Young, Stormy Passage, 179–226
55. Benson, Nettie Lee (February 1945). "The Plan of Casa Mata". Hispanic American Historical Review. 25: 45–56. doi:10.1215/00182168-25.1.45.
56. Hale, Charles A. (1968). Mexican Liberalism in the Age of Mora. New Haven: Yale University Press. p. 224.
57. "Ways of ending slavery". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/blackhistory/article-24160. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 23 June 2022. 
58. Costeloe, Michael P.. "Encyclopedia of Latin American History and Culture". Encyclopedia of Latin American History and Culture. 4. p. 318. 
59. Van Young, Stormy Passage, "The Age of Santa Anna", 227–270
60. Weber, David J., The Mexican Frontier, 1821–1846: The American Southwest under Mexico, University of New Mexico Press, 1982
61. Angel Miranda Basurto (2002). La Evolucíon de Mėxico [The Evolution of Mexico] (ස්පාඤ්ඤ බසින්) (6th ed.). Mexico City: Editorial Porrúa. p. 358. ISBN 970-07-3678-4.
62. Britton, John A.. "Encyclopedia of Mexico". Encyclopedia of Mexico. p. 739. 
63. Hamnett, Brian. "Encyclopedia of Mexico". Encyclopedia of Mexico. pp. 719–20. 
64. Britton, "Liberalism" p. 740.
65. Sullivan, Paul. "Encyclopedia of Mexico". Encyclopedia of Mexico. pp. 736–38. 
66. Adela M. Olvera (2 February 2018). "El Porfiriato en Mexico" [The Porfirio Era in Mexico]. Inside Mexico.com (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 26 March 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 July 2019.
67. Buchenau, Jürgen. "Encyclopedia of Mexico". Encyclopedia of Mexico. pp. 260–265. 
68. "Encyclopædia Britannica" (in en). Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/topic/cientifico. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 7 February 2017. 
69. Schmidt, Arthur. "Encyclopedia of Mexico". Encyclopedia of Mexico. pp. 746–49. 
70. Brenner, Anita (1 January 1984). The Wind that Swept Mexico: The History of the Mexican Revolution of 1910–1942 (New ed.). University of Texas Press. ISBN 978-0292790247.
71. Benjamin, Thomas. La Revolución: Mexico's Great Revolution as Memory, Myth, and History. Austin: University of Texas Press 2000
72. "The Mexican Revolution and the United States in the Collections of the Library of Congress, U.S. Involvement Before 1913". Library of Congress. 19 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 July 2019.
73. Matute, Alvaro. "Mexican Revolution: May 1917 – December 1920" in Encyclopedia of Mexico, 862–864.
74. "Punitive Expedition in Mexico, 1916–1917". U.S. Department of State archive. 20 January 2009. 15 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 July 2019.
75. Katz, Friedrich. The Secret War in Mexico. Chicago: University of Chicago Press.
76. "ZIMMERMANN TELEGRAM". The National WWI Museum and Memorial. 2 March 2017. 19 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 July 2019.
77. "The Mexican Revolution". Public Broadcasting Service. 20 November 1910. 14 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
78. Robert McCaa. "Missing millions: the human cost of the Mexican Revolution". University of Minnesota Population Center. 2 April 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
79. Rafael Hernández Ángeles. "85º Aniversario de la Fundación del Partido Nacional Revolucionario (PNR)" [85th anniversary of the founding of the National Revolutionary Party (PRN)]. Instituto Nacional de Estudios Historicos de las Revoluciones de Mexico (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 19 July 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 July 2019.
80. "The Mexican Miracle: 1940–1968". World History from 1500. Emayzine. 3 April 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2007.
81. Staff, M. N. D. (13 March 2024). "He left India for Mexico to solve global hunger: Meet Ravi Singh". Mexico News Daily. 14 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 March 2024. ...specifically the Yaqui Valley in Sonora... is considered the birthplace of the Green Revolution.
82. Elena Poniatowska (1975). Massacre in Mexico. Viking, New York. ISBN 978-0-8262-0817-0. 4 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 July 2018.
83. Kennedy, Duncan (19 July 2008). "Mexico's long forgotten dirty war". BBC News. 29 June 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
84. Krauze, Enrique (January–February 2006). "Furthering Democracy in Mexico". Foreign Affairs. 10 January 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2007.
85. ""Mexico The 1988 Elections" (Sources: The Library of the Congress Country Studies, CIA World Factbook)". Photius Coutsoukis. 15 September 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
86. Gomez Romero, Luis (5 October 2018). "Massacres, disappearances and 1968: Mexicans remember the victims of a 'perfect dictatorship'". The Conversation. 12 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 May 2019.
87. "Vargas Llosa: "México es la dictadura perfecta"". El País. 1 September 1990. 24 October 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 May 2019.
88. Reding, Andrew (1991). "Mexico: The Crumbling of the "Perfect Dictatorship"". World Policy Journal. 8 (2): 255–284. JSTOR 40209208.
89. Cruz Vasconcelos, Gerardo. "Desempeño Histórico 1914–2004" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 3 July 2006 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 February 2007.
90. Valles Ruiz, Rosa María (June 2016). "Elecciones presidenciales 2006 en México. La perspectiva de la prensa escrita" [2006 presidential Elections in Mexico. The Perspective of the Press]. Revista mexicana de opinión pública (ස්පාඤ්ඤ බසින්) (20): 31–51. 21 March 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 July 2019.
91. Reséndiz, Francisco (2006). "Rinde AMLO protesta como "presidente legítimo"". El Universal (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 18 January 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 October 2007.
92. "Enrique Pena Nieto wins Mexican presidential election". The Telegraph. 2 July 2012. 10 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2015.
93. Sharma, Gaurav (10 May 2018). "Mexico's Oil And Gas Industry Privatization Efforts Nearing Critical Phase". Forbes. 4 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
94. Barrera Diaz, Cyntia; Villamil, Justin; Still, Amy (14 February 2020). "Pemex Ex-CEO Arrest Puts AMLO in Delicate Situation". Rigzone. Bloomberg. 27 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
95. Sieff, Kevin. "López Obrador, winner of Mexican election, given broad mandate". Washington Post. 2 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 July 2018.
96. "Ruling leftist party candidate Sheinbaum elected Mexico's first female president". 3 June 2024. 3 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 June 2024.
97. "Claudia Sheinbaum sworn in as 1st female president of Mexico". AP News (ඉංග්‍රීසි බසින්). 1 October 2024.
98. Vargas, Jorge A. (2011). Mexico and the Law of the Sea: Contributions and Compromises. Martinus Nijhoff Publishers. p. 405. ISBN 9789004206205. 4 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 September 2020.
99. "Nord-Amèrica, in Gran Enciclopèdia Catalana". Grec.cat. 15 May 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
100. Parsons, Alan; Jonathan Schaffer (May 2004). Geopolitics of oil and natural gas. Economic Perspectives. U.S. Department of State.
101. [2] Mexico Fact Book. accessed 6 May 2022
102. Fact Book සංරක්ෂණය කළ පිටපත 13 ඔක්තෝබර් 2023 at the Wayback Machine Mexico. Accessed 4 May 2022
103. Monforti, Jessica Lavariega; Graham, Margaret A. "The Rio Grande". obo (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 5 June 2024.
104. "Usumacinta River | Yucatan, Guatemala, Belize, & Map" "Brittanica", retrieved on October 16, 2024.
105. "Mexico | History, Map, Flag, Population, & Facts | Britannica". Encyclopedia Britannica Mexico. https://www.britannica.com/place/Mexico/drainage. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 6 May 2022. 
106. "ATLAS / ATMOSFERA" "SEMARNAT", retrieved on October 10, 2024.
107. "Ocupa México cuarto lugar mundial de biodiversidad". El Economista (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 6 February 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 February 2017.
108. "Biodiversidad de México". SEMARNAT. 7 October 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2007.
109. "Biodiversidad en México". CONEVYT. 7 October 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2007.
110. "Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México". CONABIO. 12 October 2007 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2007.
111. "Mexico's 'devastating' forest loss". BBC News. 4 March 2002. 16 January 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 August 2011.
112. Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; Walston, J.; Ray, J. C.; Robinson, J. G.; Callow, M.; Clements, T.; Costa, H. M.; DeGemmis, A.; Elsen, P. R.; Ervin, J.; Franco, P.; Goldman, E.; Goetz, S.; Hansen, A.; Hofsvang, E.; Jantz, P.; Jupiter, S.; Kang, A.; Langhammer, P.; Laurance, W. F.; Lieberman, S.; Linkie, M.; Malhi, Y.; Maxwell, S.; Mendez, M.; Mittermeier, R.; Murray, N. J.; Possingham, H.; Radachowsky, J.; Saatchi, S.; Samper, C.; Silverman, J.; Shapiro, A.; Strassburg, B.; Stevens, T.; Stokes, E.; Taylor, R.; Tear, T.; Tizard, R.; Venter, O.; Visconti, P.; Wang, S.; Watson, J. E. M. (8 December 2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. PMC 7723057. PMID 33293507.
113. "SGI 2022 | Mexico | Environmental Policies". 18 April 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 April 2024.
114. Hayden, Cori. 2003. When Nature Goes Public: The Making and Unmaking of Bioproscpecting in Mexico. Princeton University Press.
115. Laveaga, Gabriela Soto (2009). Jungle Laboratories: Mexican Peasants, National Projects, and the Making of the Pill. Duke University Press. ISBN 978-0-8223-9196-8.^[page needed]
116. "Articles 50 to 79". Political Constitution of the United Mexican States. Congress of the Union of the United Mexican States. 13 November 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 October 2007.
117. "Third Title, First Chapter, About Electoral systems, Article 11–1" (PDF). Código Federal de Instituciones y Procedimientos Electorales (Federal Code of Electoral Institutions and Procedures) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Congress of the Union of the United Mexican States. 15 August 1990. 25 October 2007 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 October 2007.
118. Niko Vorobyov, ed. (2019). Dopeworld: Adventures in Drug Lands. Hachette UK. ISBN 9781317755098. 1 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 January 2021. ... Mexico spent most of the twentieth century governed by the Institutional Revolutionary Party or PRI, a bigtent, catch-all alliance that included everyone ...
119. "Entrevista a la Lic. Beatriz Paredes Rangel, Presidenta dle Comité Ejecutivo Nacional del PRI". 17 December 2008. 17 December 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
120. "Miembros Titulares". ODCA. 14 July 2008. 14 July 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
121. "Estatuto del Partido de la Revolución Democrática" (PDF). 16 January 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
122. Political Constitution of the United Mexican States (5 February 1917). "Article 89, Section 10" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Chamber of Deputies. 25 August 2007 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 March 2009.
123. Internal Rules of the Ministry of Foreign Affairs (10 August 2001). "Article 2, Section 1" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Ministry of Foreign Affairs. 11 June 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 March 2009.
124. Palacios Treviño, Jorge. "La Doctrina Estrada y el Principio de la No-Intervención" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 6 February 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2009.
125. UN (7 November 1945). "United Nations Member States". UN official website. 17 April 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 April 2009.
126. Velázquez Flores (2007), p. 145.
127. Organization of Ibero-American States. "Members" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). OEI official website. 16 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 April 2009.
128. OPANAL. "Members". OPANAL official website. 14 August 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 April 2009.
129. Ministry of Foreign Affairs (7 March 2007). "El Presidente Felipe Calderón Hinojosa en la Ceremonia de Entrega de la Secretaría Pro Témpore del Grupo de Río" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Gobierno Federal. 23 August 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 April 2009.
130. United Nations (2008). "Regular Budget Payments of Largest Payers". Global Policy. 16 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2009.
131. Organisation for Economic Co-operation and Development (18 May 1994). "Members". OECD official website. 5 February 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 April 2009.
132. "Chile joins the OECD's Economic Club". BBC News. 12 January 2010. 9 February 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 April 2010.
133. "Japan's Regional Diplomacy, Latin America and the Caribbean" (PDF). Ministry of Foreign Affairs of Japan. 16 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 4 April 2009.
134. "Latin America: Region is losing ground to competitors". Oxford Analytica. 24 October 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2009.
135. Ministry of Foreign Affairs (2005), p. 215.
136. Maggie Farley (22 July 2005). "Mexico, Canada Introduce Third Plan to Expand Security Council". Los Angeles Times. 6 December 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2009.
137. "Mexico's Congress puts National Guard under military command despite criticism. Why does it matter?". AP News (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2024-09-25. සම්ප්‍රවේශය 2024-12-24.
138. "The Structural Redesign of Security in Mexico | Wilson Center". www.wilsoncenter.org (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2025-01-14. සම්ප්‍රවේශය 2024-12-24.
139. [3] World Fact Book, Mexico. accessed 4 May 2022
140. Loke. "Capacitarán a militares en combates con rifles láser | Ediciones Impresas Milenio". Impreso.milenio.com. 14 May 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
141. "Strategy on recent equipment purchases: The Mexican Armed Forces in Transition" (PDF). 25 January 2017 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
142. "Text of the Treaty of Tlatelolco". Opanal.org. 27 November 1963. 30 April 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 March 2011.
143. "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. 6 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 August 2019.
144. Gustavo Iruegas (27 April 2007). "Adiós a la neutralidad". La Jornada (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 27 February 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2009.
145. Ricardo Gómez & Andrea Merlos (20 April 2007). "Diputados, en Favor de Derogar Neutralidad en Guerras". El Universal (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 15 October 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2009.
146. "A Look At Mexico's New National Guard". NPR (ඉංග්‍රීසි බසින්). 13 July 2019. 28 June 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 May 2022.
147. [4] World Fact Book accessed 14 May 2022.
148. "Big, expensive and weirdly spineless". The Economist. 14 February 2008. 21 April 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
149. "Mexico". Britannica Online Encyclopedia. 17 March 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 March 2011.
150. "A Woman's Haunting Disappearance Sparks Outrage in Mexico Over Gender Violence" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 17 මැයි 2022 at the Wayback Machine New York Times accessed 17 May 2022.
151. "Same-Sex Marriage Around the World". Pew Research Center. 16 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2023.
152. International Gay and Lesbian Human Rights Commission (23 April 2003). "Mexico protects its gay and lesbian citizens with new law". 21 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 November 2009.
153. "STONEWALL GLOBAL WORKPLACE BRIEFINGS 2018 MEXICO" (PDF). Stonewall. 4 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 11 September 2023.
154. Lopez, Oscar. "Mexico sees deadliest year for LGBT+ people in five years". Reuters. 4 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2023.
155. "Mexico: Events of 2021". World Report, Mexico 2022. Human Rights Watch. 10 December 2021. 12 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 May 2022 – via Human Rights Watch.org.
156. "Mexico crime and violence in numbers" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 8 මැයි 2022 at the Wayback Machine BBC News, accessed 8 May 2022
157. "Mexico disappearances reach record high of 100,000 amid impunity" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 8 ජනවාරි 2024 at the Wayback Machine BBC News accessed 17 May 2022.
158. [5] සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 අගෝස්තු 2022 at the Wayback Machine "In Mexico, One Cartel Is Cleared, but Others Storm In" New York Times, accessed 8 May 2022
159. [6] සංරක්ෂණය කළ පිටපත 27 මැයි 2022 at the Wayback Machine "How Mexico's Cartels Have Learned Military Tactics", accessed 8 May 2022
160. Brianna Lee; Danielle Renwick; Rocio Cara Labrador (24 January 2019). "Mexico's Drug War". Council on Foreign Relations. 16 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 July 2019.
161. Franco, Yanira (1 October 2015). "Uno de cada cinco, víctima de algún delito: Inegi" [One in five, victim of a crime: Inegi]. Milenio (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Mexico City. 4 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
162. Tuckman, Jo (21 November 2014). "Mexicans in biggest protest yet over missing students". The Guardian. Mexico City. 8 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
163. "Freedom of Expression in Mexico". PEN American Center. 23 July 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
164. Alcázar, Jesús (17 July 2014). "Más de 100 periodistas asesinados en México desde el año 2000" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). El Mundo (Spain). EFE. 24 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 March 2018.
165. Amanda Briney (8 October 2018). "Mexico's 31 States and One Federal District". Thought.Co. 15 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 July 2019.
166. "Federal District is now officially Mexico City: The change brings more autonomy for the country's capital". Mexico News Daily. 30 January 2016. 21 July 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 January 2018.
167. "Report for Selected Countries and Subjects: April 2024". imf.org. International Monetary Fund.
168. "GNI (current US$)". World Bank. සම්ප්‍රවේශය 2024-10-08.
169. "Reporte ECLAC" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 15 June 2007 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2007.
170. Hufbauer, G.C.; Schott, J.J. (1 January 2005), "Chapter 1, Overview", NAFTA Revisited: Achievements and Challenges, Washington, DC: Institute for International Economics (published October 2005), pp. 1–78, , http://www.iie.com/publications/chapters_preview/332/01iie3349.pdf 
171. "Mexico 2050: The World's Fifth Largest Economy". 17 March 2010. 19 August 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 12 July 2013.
172. "World in 2050 – The BRICs and beyond: prospects, challenges and opportunities" (PDF). PwC Economics. 22 February 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
173. "Mexico, A New Hub For Electronic Manufacturing.", page 2, retrieved on November 08, 2024.
174. "Mexico tops U.S., Canadian car makers". Upi.com. 11 December 2008. 31 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
175. Gereffi, G; Martínez, M (2005). "Mexico's Economic Transformation under NAFTA". In Crandall, R; Paz, G; Roett, R (eds.). Mexico's Democracy at Work: Political and Economic Dynamics. Lynne Reiner Publishers (published 30 September 2004). ISBN 978-1-58826-300-1.
176. Hufbauer, G.C.; Schott, J.J. (1 January 2005). "Chapter 6, The Automotive Sector" (PDF). NAFTA Revisited: Achievements and Challenges. Washington, D.C.: Institute for International Economics (published October 2005). pp. 1–78. ISBN 978-0-88132-334-4.
177. García, Daniela (7 September 2016). "Inauguran Kia Motors en Pesquería" [Kia Motors launched in Pesquería]. Milenio (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Pesquería. 4 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
178. "Audi inaugura planta automotriz en Puebla" [Audi opens automotive plant in Puebla]. Autoexplora (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 30 September 2016. 27 September 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
179. "Automaker Kia plans $1 bn assembly plant in Mexico". Mexico News.Net. 28 August 2014. 3 September 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 August 2014.
180. DINA Camiones Company. "History". 13 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 April 2009.
181. Jeremy Korzeniewski (25 July 2008). "London 2008: Mastretta MXT will be Mexico's first homegrown car". 20 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 July 2008.
182. "Mexico". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 26 January 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
183. "Korea's Balance of Payments" (PDF). 1 May 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 March 2011.
184. "Major Foreign Holders Of Treasury Securities". U.S. Department of the Treasury. 23 November 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
185. [7] සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 මැයි 2022 at the Wayback Machine "Personal Remittances Received, Mexico", World Bank accessed 11 May 2022
186. [8] සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 මැයි 2022 at the Wayback Machine "Latino Remittances from Mexico Soar". NBC News accessed 11 May 2022
187. [9] සංරක්ෂණය කළ පිටපත 18 මැයි 2022 at the Wayback Machine "Most of the $33 Billion in Remittances to Mexico Flow Via U.S. Govt. Banking Program", Judicial Watch, accessed 12 May 2022
188. "How much should you earn in Mexico to belong to the middle or upper class?". The Mazatlan Post. 11 April 2019. 15 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 July 2019.
189. Smith, Noah (26 August 2019). "Mexico Is Solidly Middle Class (No Matter What Trump Says)". Bloomberg. 8 January 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 September 2019.
190. "Human Development Report 2009" (PDF). United Nations Development Programme. United Nations. p. 118. 8 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
191. "CONEVAL Informe 2011" (PDF). 21 October 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 March 2012.
192. Gómez Mena, Carolina (10 August 2023). "Reducción de casi 9 millones de personas en pobreza entre 2020-2022: Coneval" [Decrease of nearly 9 million people in poverty between 2020-2022: Coneval]. La Jornada (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 12 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 December 2023.
193. Moy, Valeria (15 August 2023). "Buenas y malas en la reducción de la pobreza" [Good and bad news regarding the decrease in poverty]. El Universal (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 12 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 December 2023.
194. Soto, Dulce (25 September 2023). "Expertos y ONG dudan que pobreza en México haya disminuido como reportó Coneval" [Experts and NGO doubt that poverty in Mexico has decreased as Coneval reported]. Expansión Política (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 12 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 December 2023.
195. Michael Blastland (31 July 2009). "Just what is poor?". BBC News. සම්ප්‍රවේශය 27 August 2019. The "economic distance" concept, and a level of income set at 60% of the median household income
196. "Under Pressure: The Squeezed Middle Class" (PDF). Paris: OECD Publishing. 2019. 1 July 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
197. "Income inequality". Society at a Glance 2011: Social Indicators. OECD. 12 April 2011. ISBN 9789264098527. 10 October 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
198. "Perspectivas OCDE: México; Reformas para el Cambio" (PDF). OECD. January 2012. pp. 35–36. 22 May 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
199. "Goldman Sachs Paper No.153 Relevant Emerging Markets" (PDF). 31 March 2010 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
200. "Sobresale Nuevo León por su alto nivel de vida". El Norte (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 2006. 8 January 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2007.
201. Suárez, Karina (1 December 2023). "El salario mínimo en México aumentará un 20% en 2024" [The Mexican minimum wage will increase by 20% in 2024]. El País (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 8 January 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 December 2023.
202. "Mexico – Telecoms Infrastructure, Operators, Regulations – Statistics and Analyses". Budde.com. 2019. 15 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 July 2019.
203. "Encuesta Nacional sobre Disponibilidad y Uso de Tecnologías de la Información en los Hogares" page 1 & 15, retrieved on October 3, 2024.
204. "Communications". CIA Factbook. 26 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
205. "Satmex. Linking the Americas". 15 September 2009. 15 September 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2013.
206. Source: Arianespace (14 February 2002). "Mexican Operator Satmex Has Chosen Arianespace to Launch Its New Satmex 6 Satellite". Spaceref.com. 11 March 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 August 2011.
207. "Televisa Brings 2006 FIFA World Cup to Mexico in HD With Snell & Wilcox Kahuna SD/HD Production Switcher". Snellwilcox.com. 14 December 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
208. América Economia. "Top 500 Companies in Latin America" (Requires subscription). සම්ප්‍රවේශය 16 February 2007. ^[භින්න වූ සබැඳිය]
209. "Fortune Global 500 2010: 64. Pemex". Fortune. 10 April 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 July 2010.
210. "FT Non-Public 150 – the full list". Financial Times. 14 December 2006. 11 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 July 2010.
211. Energy Information Administration. "Top World Oil Net Exporters and Producers". 16 February 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2007.
212. Karol García (18 October 2020). "Refinería de Dos Bocas se inaugurará el 1 de julio de 2022, asegura AMLO". El Economista. México. සම්ප්‍රවේශය 31 May 2021.^[permanent dead link]
213. "Shell completes sale of interest in Deer Park refinery to partner Pemex". www.shell.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). January 20, 2022. සම්ප්‍රවේශය January 28, 2022.
214. "hidroeléctricas, energía limpia y confiable para la población", retrieved on September 28, 2024.
215. "EIA". Eia.doe.gov. 9 March 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2010.
216. Sener & GTZ 2006
217. "Perspectiva Del Mercado De La Energía Renovable En México" (PDF). 3 October 2008 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2010.
218. SENER 2009b
219. "ACCIONA completes the assembly of a 405 MWp photovoltaic plant in Mexico, installing over one million panels in two months". acciona.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2019-01-11.
220. Sonora Energy Group Hermosillo
221. Energía, Secretaría de. "Se inaugura la Planta Solar Villanueva en Coahuila". gob.mx (ස්පාඤ්ඤ බසින්). සම්ප්‍රවේශය 22 January 2019.
222. "Nuclear Power in Mexico" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 අප්‍රේල් 2015 at the Wayback Machine, retrieved on September 28, 2024.
223. "Energía eólica", retrieved on September 30, 2024.
224. Acciona Completes Assembly of LatAm’s Largest Wind Farm සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2012-03-02 at the Wayback Machine Latin American Herald Tribune.
225. Coerver, Don M.; Pasztor, Suzanne B.; Buffington, Robert (2004). Mexico: An Encyclopedia of Contemporary Culture and History. ABC-CLIO. p. 161. ISBN 978-1-57607-132-8. 8 January 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2020.
226. Summerfield, Devine & Levi (1998), p. 285^[පූර්ණ උපුටා දැක්වීමක් අවශ්‍යයි]
227. Summerfield, Devine & Levi (1998), p. 286^[පූර්ණ උපුටා දැක්වීමක් අවශ්‍යයි]
228. Forest & Altbach (2006), p. 882^[පූර්ණ උපුටා දැක්වීමක් අවශ්‍යයි]
229. Fortes & Lomnitz (1990), p. 18^[පූර්ණ උපුටා දැක්වීමක් අවශ්‍යයි]
230. "The Nobel Prize in Chemistry 1995". Nobelprize.org. Nobel Foundation. 26 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 January 2009.
231. Thomson, Elizabeth A. (18 October 1995). "Molina wins Nobel Prize for ozone work". Massachusetts Institute of Technology. 9 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 January 2009.
232. Carramiñana, Alberto (2007). "Unravelling unidentified γ-ray sources with the large millimeter telescope". The Multi-Messenger Approach to High-Energy Gamma-Ray Sources. pp. 527–530. doi:10.1007/978-1-4020-6118-9_79. ISBN 978-1-4020-6117-2. 8 January 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2020.
233. "Global Innovation Index 2024 : Unlocking the Promise of Social Entrepreneurship". www.wipo.int (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2024-11-29.
234. Magalhães, Bianca dos Santos (2017). UNWTO Tourism Highlights. World Tourism Organization (UNWTO). doi:10.18111/9789284419029. ISBN 9789284419029. 4 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 March 2023.^[page needed]
235. "Turismo de internación 2001–2005, Visitantes internacionales hacia México" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Secretaría de Turismo (SECTUR). 2006. 10 June 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 July 2008. pp. 5
236. "The Travel & Tourism Competitiveness Report 2017" (PDF). World Economic Forum. April 2017. 25 May 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 16 October 2017.
237. "Cabo Fishing Information - Sport Fishing in Los Cabos". icabo.com. 2 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 April 2014.
238. Anderson, Micah (30 March 2022). "2022 SCORE San Felipe 250: Everything You Need To Know". Off Road Xtreme.
239. Dallen J. Timothy, ed. (2019). Handbook of Globalisation and Tourism. Edward Elgar Publishing. p. 327. ISBN 9781786431295.
240. "CIA World Factbook". CIA. 26 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2010.
241. Transporte, Instituto Mexicano del. "Red Nacional de Caminos". gob.mx (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 3 May 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2023.
242. "Infraestructura Carretera" (PDF). dgaf.sct.gob.mx. México: Secretaría de Comunicaciones y Transportes. 16 July 2007 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 January 2007.
243. "Mexico". Britannica Online Encyclopedia. 17 March 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 March 2011.
244. "Mexico reviving travel by train". Azcentral.com. 6 January 2006. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2010. ^[භින්න වූ සබැඳිය]
245. "Bullet Train To Mexico City Looks To Be Back On Track ?". Guadalajara Reporter. 17 October 2003. 30 April 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2010.
246. "Project for a Mexico City – Guadalajara High Speed Line. Rail transport engineering, public transport engineering". Systra. 1 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2010.
247. Rosa, Alejandro de la (16 July 2019). "Tren México-Toluca funcionaría a finales del 2022". El Economista. සම්ප්‍රවේශය 2019-07-23.
248. "De 70 a 100 kilómetros por hora tiene el tren del Istmo de Tehuantepec". Presencia.MX (යුරෝපීය ස්පාඤ්ඤ බසින්). 19 September 2023. සම්ප්‍රවේශය 5 January 2024.
249. "El transporte aéreo de carga en México" retrieved in September 22, 2024.
250. "Acerca del AICM. Posicionamiento del Aeropuerto Internacional de la Ciudad de México (AICM) con los 50 aeropuertos más importantes del mundo". AICM. 31 May 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
251. "Statistics Mexico City airport" (PDF). Mexico City International Airport. 14 January 2018 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 12 January 2018.
252. "On March 21, the three runways at the AMLO's General Felipe Ángeles Airport will begin to operate". Mexico City Post. 20 February 2022.
253. Estadísticas a propósito del día mundial de la población "INEGI", July 2023. Retrieved on September 20, 2024.
254. "Spanish Language History". Today Translations. 17 April 2005 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 October 2007.
255. "POBLACIÓN" "SEMARNAT", retrieved on October 4, 2024.
256. "Population, total | Data". data.worldbank.org. 2022. 6 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 June 2023.
257. "México cuenta con 123.5 millones de habitantes" [Mexico has 123.5 million inhabitants]. El Economista (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Notimex. 10 July 2017. 19 September 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2020.
258. "Censo Población y Vivienda 2020". inegi.org.mx. INEGI. 14 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 January 2021.
259. Knight, Alan. 1990. "Racism, Revolution and indigenismo: Mexico 1910–1940". Chapter 4 in The Idea of Race in Latin America, 1870–1940. Richard Graham (ed.) pp. 78–85
260. Wimmer, Andreas, 2002. Nationalist Exclusion and Ethnic Conflict: Shadows of Modernity, Cambridge University Press page 115
261. Hall Steckel, Richard; R. Haines, Michael (2000). A population history of North America. Cambridge University Press. p. 621. ISBN 978-0-521-49666-7. 8 January 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 June 2015.
262. "en el censo de 1930 el gobierno mexicano dejó de clasificar a la población del país en tres categorías raciales, blanco, mestizo e indígena, y adoptó una nueva clasificación étnica que distinguía a los hablantes de lenguas indígenas del resto de la población, es decir de los hablantes de español". 23 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
263. "Al respecto no debe olvidarse que en estos países buena parte de las personas consideradas biológicamente blancas son mestizas en el aspecto cultural, el que aquí nos interesa (p. 196)" (PDF). Redalyc.org. 16 March 2005. 22 October 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 June 2013.
264. Schwartz-Marín, Ernesto; Silva-Zolezzi, Irma (2010). ""The Map of the Mexican's Genome": Overlapping national identity, and population genomics". Identity in the Information Society. 3 (3): 489–514. doi:10.1007/s12394-010-0074-7. hdl:10871/33766.
265. Navarrete Linares, Federico. "El mestizaje en Mexico" [The miscegenation in Mexico] (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 1 August 2017 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 July 2017.
266. Fuentes-Nieva, Ricardo (6 July 2017). "Ser blanco" [Being white]. El Universal (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 25 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2020.
267. Solís, Arturo (7 August 2018). "Comprobado con datos: en México te va mejor si eres blanco" [Proven with data: in Mexico you do better if you are white]. Forbes México (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 14 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2020.
268. "Encuesta Nacional sobre Discriminación 2017" සංරක්ෂණය කළ පිටපත අගෝස්තු 10, 2018 at the Wayback Machine, CNDH, August 6, 2018, Retrieved on August 10, 2018.
269. "Encuesta Nacional sobre Discriminación (ENADIS) 2022". www.inegi.org.mx (ස්පාඤ්ඤ බසින්). සම්ප්‍රවේශය April 2, 2024.
270. "21 de Marzo: Día Internacional de la Eliminación de la Discriminación Racial" [March 21: International Day for the Elimination of Racial Discrimination] (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Mexico: CONAPRED. 2017. p. 7. May 25, 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය August 23, 2017. In the page 7 of the press release, the council reported that 53.5% of Mexican women and 39.4% of Mexican men identified with the lightest skin colors used in the census questionary, CONAPRED, Mexico, March 21. Retrieved on April 28, 2017.
271. "Visión INEGI 2021 Dr. Julio Santaella Castell" සංරක්ෂණය කළ පිටපත ජනවාරි 21, 2019 at the Wayback Machine, INEGI, July 3, 2017, Retrieved on April 30, 2018.
272. Werner 2001, පිටු අංක: 443, 444, 445.
273. INALI [Instituto Nacional de Lenguas Indígenas] (14 January 2008). "Catálogo de las lenguas indígenas nacionales: Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas" (PDF online facsimile). Diario Oficial de la Federación (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 652 (9). Mexico City: 22–78 (first section), 1–96 (second section), 1–112 (third section). OCLC 46461036. 16 October 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 22 July 2011.
274. "Indigenous Languages in Mexico: Speakers Aged Three or Older". National Institute of Statistics and Geography. 2015. 3 March 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2018.
275. "Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 2003. 21 September 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 August 2017.
276. "Model of Accreditation and Certification of Indigenous Languages" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). National Indigenous Languages Institute. October 2012. p. 7. 13 November 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 11 September 2018.
277. Venetian (Mexico) at Ethnologue (18th ed., 2015) (subscription required)
278. "English in Mexico: An examination of policy, perceptions and influencing factors" (PDF). British Council. May 2015. 13 November 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 11 September 2018.
279. Becerril, Isabel (27 April 2015). "En México sólo 5% de la población habla inglés: IMCO" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). El Financiero. 12 September 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2018.
280. "Une Langue Pour Apprendre" (PDF) (ප්‍රංශ බසින්). Organisation internationale de la Francophonie. 6 September 2010. p. 132. 13 November 2018 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2018.
281. "Cours de français" (ප්‍රංශ බසින්). Ambassade de France à Mexico. 19 March 2013. 19 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2018.
282. Simon-Clerc, Nathalie (2 November 2016). "Le Mexique, l'acteur qui monte dans la francophonie d'Amérique" (ප්‍රංශ බසින්). L'Outarde Libérée. 12 September 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2018.
283. "Seminar: "Statistical Information of the Mexican Population Abroad"". en.www.inegi.org.mx. 22 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
284. "Mexican Migrants in the United States". Migration Policy Institute. 17 March 2016. 3 July 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2018.
285. Gonzalez-Barrera, Ana (2021-07-09). "Before COVID-19, more Mexicans came to the U.S. than left for Mexico for the first time in years". Pew Research Center (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 5 April 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
286. "Hispanic or Latino Origin by Specific Origin". U.S. Census Bureau. 2016. 19 August 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2018.
287. Facts on Hispanics of Mexican origin in the United States, 2021 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 ජූනි 2024 at the Wayback Machine | Pew Research Center
288. "2011 National Household Survey". Statistics Canada. 8 May 2013. 15 July 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2018.
289. "Yearbook of Migration and Remittances: Mexico 2018" (PDF). BBVA Research. 2018. 10 September 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 9 September 2018.
290. González, Alex; Ormerod. "A New Wave of Migration Is Changing Mexico". Americas Quarterly (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
291. "Table 1: Total migrant stock at mid-year by origin and by major area, region, country or area of destination, 2017". United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. 23 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2018.
292. "Principales resultados de la Encuesta Intercensal 2015 Estados Unidos Mexicanos" (PDF). INEGI. p. 1. 10 December 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2018.
293. "International Migration Outlook 2023 | Mexico". www.oecd-ilibrary.org (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
294. Smith, Dr. Claire M. (August 2010). "These are our Numbers: Civilian Americans Overseas and Voter Turnout" (PDF). OVF Research Newsletter. Overseas Vote Foundation. 24 October 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2018. Previous research indicates that the number of U.S. Americans living in Mexico is around 1 million, with 600,000 of those living in Mexico City.
295. "Los árabes de México. Asimilación y herencia cultural" [The Arabs of Mexico: Assimilation and cultural heritage] (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). December 2005. 27 March 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 17 April 2010.
296. "Los Menonitas en México" [The Menonnites in Mexico]. Fundación UNAM. 28 August 2013. 10 September 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2018.
297. "Metropolis de México 2020" Retrieved September 7, 2024.
298. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; මෙක්සිකෝවේ ජනවිකාසය census2020 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
299. "Programa Nacional de Ordenamiento Territorial y Urbano" page 27, retrieved in August 28, 2024.
300. "Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). INEGI. සම්ප්‍රවේශය January 27, 2021.
301. "Censo de Población y Vivienda 2020 – Cuestionario básico". INEGI. 19 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 May 2022.
302. Olvera, Graciela; Martínez, Armando (25 January 2021). "Catolicismo y otras religiones pierden creyentes en México". Milenio (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 30 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 March 2021.
303. "The Largest Catholic Communities". Adherents.com. 12 November 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 November 2007.
304. "Church attendance". Study of worldwide rates of religiosity. University of Michigan. 1997. 1 September 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 January 2007.
305. "Cristianismos orientales: persecución, muerte, migración y cambio – Resonancias – Instituto de Investigaciones Sociales" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 21 ඔක්තෝබර් 2020 at the Wayback Machine, "UNAM", Mexico DF, 29 November 2019. Retrieved on 28 November 2020.
306. "Mexican Jewish Community" (ඉංග්‍රීසි බසින්). Embamex.sre.gob.mx.
307. Jacobo Grinberg Zylberbaum (1989). Los chamanes de México (University of Texas ed.). Mexico City: UNAM School of Psychology. ISBN 9686022015. 21 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 August 2019.
308. Castells Ballarin, Pilar (June 2008). "La Santa Muerte y la cultura de los derechos humanos". LiminaR. 6 (1): 13–25. doi:10.29043/liminar.v6i1.263.
309. Soto Laveaga, Gabriela. "Bringing the Revolution to| Medical School: Social Service and a Rural Health Emphasis." Mexican Studies/Estudios Mexicanos vol. 29 (2) summer 2013, 397–427.
310. "Mexico – Health Care and Social Security". Countrystudies.us. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
311. "Health Care in Mexico". Expatforum.com. 8 August 2009. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
312. "Health Care Issues Mexico". Kwintessential.co.uk. 13 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 November 2009.
313. "Mexico". Britannica Online Encyclopedia. 17 March 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 March 2011.
314. "Sistema Nacional de Información en Salud – Infraestructura". Sinais.salud.gob.mx. 9 June 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2010.
315. "Mexico Literacy Rate 1980-2021". www.macrotrends.net.
316. "2019 Mexico Rankings". Top Universities (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 6 July 2023.
317. "University Rankings - Mexico 2023". www.scimagoir.com. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2023.
318. "Mexico | Ranking Web of Universities: Webometrics ranks 30000 institutions". www.webometrics.info. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2023.
319. "URAP - University Ranking by Academic Academic Performance". urapcenter.org. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2023.
320. "Mexico - Health, Welfare, Poverty | Britannica". www.britannica.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2024-06-04.
321. Vasconcelos, José (1997). La Raza Cósmica (The Cosmic Race). Didier T. Jaén (translator). The Johns Hopkins University Press. p. 160. ISBN 978-0-8018-5655-6.
322. Phelan, John Leddy (1 August 1956). "México y lo Mexicano". Hispanic American Historical Review. 36 (3): 309–318. doi:10.1215/00182168-36.3.309. JSTOR 2509215.
323. Descubierta en una cueva de México la pintura rupestre más Antigua de América / EL MUNDO සංරක්ෂණය කළ පිටපත පෙබරවාරි 13, 2009 at the Wayback Machine
324. Colin M. MacLachlan (13 April 2015). Imperialism and the Origins of Mexican Culture. Harvard University Press. p. 38. ISBN 978-0-674-28643-6.
325. Ekland, Charlote. "Mexican Colonial Architecture". Mexican Architecture. May 26, 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය November 29, 2011.
326. Katzew, Ilona. Casta Painting: Images of Race in Eighteenth-Century Mexico. New Haven: Yale University Press 2005
327. Widdiefield, Stacie G. The Embodiment of the National in Late Nineteenth-Century Mexican Painting. Tucson: University of Arizona Press 1996
328. Anreus, Robin Adèle Greeley, and Leonard Folgarait, eds. Mexican Muralism: A Critical History. Berkeley and Los Angeles: University of California Press 2012.
329. Lozano, Luis-Martin, ed. Frida Kahlo: The Complete Paintings. Taschen 2021.ISBN 9783836574204
330. Amadour, Ricky (28 April 2022). "Urs Fischer Spotlights Pluralistic Notions of Love". Frieze (ඉංග්‍රීසි බසින්). No. 228. ISSN 0962-0672. සම්ප්‍රවේශය 1 January 2024.
331. Greet, Michele; Tarver, Gina McDaniel (8 March 2018). Art Museums of Latin America: Structuring Representation (ඉංග්‍රීසි බසින්). Routledge. ISBN 978-1-351-77790-2.
332. "Museo Tamayo celebrates contemporary art in Mexico City - The Yucatan Times" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 11 June 2023. සම්ප්‍රවේශය 1 January 2024.
333. Kinsella, Eileen (3 May 2018). "Mexico City's kurimanzutto Gallery Opens a New York Outpost With a Scrappy Ode to the Big Apple". Artnet News (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 1 January 2024.
334. Kinsella, Eileen (23 November 2020). "Latin American Galleries Missing Out on Miami Beach Have Banded Together to Form Their Own Version of Art Basel in Mexico City". Artnet News (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 1 January 2024.
335. Davison, Tamara (1 August 2018). "Gabriel Orozco: The pioneer of Mexico's modern art movement". Aztec Reports (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 1 January 2024.
336. "Palacio de Bellas Artes". Lonely Planet Guides. March 13, 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය February 18, 2010.
337. UNESCO World Heritage Centre (29 June 2007). "UNESCO". Whc.unesco.org. සම්ප්‍රවේශය 17 August 2013.
338. "Arquitectura mexicana". www.arqhys.com. 15 October 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 January 2018.
339. Endicott, Katherine (14 October 2006). "The Mexican garden revisited". San Francisco Chronicle. 19 September 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2009.
340. "El mole símbolo de la mexicanidad" (PDF). CONACULTA. සම්ප්‍රවේශය 27 September 2016.
341. University of Puget Sound. "History and influences of Mexican food". 8 December 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
342. La Crónica de Hoy (20 September 2005). "Presentan en París candidatura de gastronomía mexicana". 23 October 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 January 2018.
343. esmas.com (25 November 2005). "Cocina mexicana, fuera de la UNESCO". 23 October 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
344. Cocina, fiesta y cantos mexicanos reconocidos por UNESCO, El Universal (Mexico City) (newspaper), 16 November 2010, http://www.eluniversal.com.mx/notas/723787.html, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 19 January 2018 
345. Latina chef Daniela Soto-Innes is youngest to be named 'World's Best Female Chef', 26 April 2019, https://www.nbcnews.com/news/latino/latina-chef-daniela-soto-innes-youngest-be-named-world-s-n998946, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 12 July 2019 
346. Curl, John (20 August 2009). "Aztec Poetry (1): Introduction". Aztecs at Mexicolore. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2019.
347. González Echevarría, Roberto; Hill, Ruth, Latin American literature, https://www.britannica.com/art/Latin-American-literature, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 14 July 2019 
348. Stevenson, Robert M. Music in Mexico: A Historical Survey. New York: Thomas Y. Crowell 1952
349. Russell, Craig. "Music: Mesoamerica through Seventeenth Century", Encyclopedia of Mexico, 976–980
350. Hess, Carol A. "Carlos Antonio de Padua Chávez y Ramírez", Encyclopedia of Mexico, 242–43
351. Zolov, Eric. "Counterculture", Encyclopedia of Mexico, 363–368
352. Zolov, Eric. Refried Elvis: The Rise of Mexican Counterculture. Berkeley and Los Angeles: University of California Press 1999.
353. "An Introduction to the Ballet Folklórico de México" ([10]). Accessed 15 May 2022.
354. Hanna Rosin, "Life Lessons: How Soap Operas Can Change the World", The New Yorker, 5 June 2006, pp. 40–45.
355. Soto Laveaga, Gabriela, "'Let's become fewer': Soap operas, contraception, and nationalizing the Mexican family in an overpopulated world." Sexuality Research and Social Policy. September 2007, vol. 4, no. 3 pp. 19–33.
356. Dillingham, A.S. Oaxaca Resurgent: Indigeneity, Development, and Inequality in Twentieth-Century Mexico. Stanford: Stanford University Press 2021, 47–49, 69–70. ISBN 9781503627840
357. [11] World Fact Book, Mexico. accessed 4 May 2022
358. Baker, Shannon L. and William H. Beezley, "Sports", Encyclopedia of Mexico, 1370-1372
359. "2016 Binational Olympics". San Diego Metropolitan. December 2003. 30 September 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2007.
360. "About CONCACAF". The Confederation of North, Central American and Caribbean Association Football (CONCACAF). 6 October 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2007.
361. Wamsley, Laurel (June 16, 2022). "The U.S. cities hosting the 2026 World Cup are announced". NPR. සම්ප්‍රවේශය April 16, 2023.
362. (in es) Los mejores deportistas mexicanos de la historia, 12 October 2018, https://www.marca.com/claro-mx/otros-deportes/2018/10/12/5bc012eb46163f49598b45b1.html, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 11 July 2019 
363. (in es) Los medallistas que ha tenido el Box Olímpico mexicano, 15 August 2016, https://mexico.as.com/mexico/2016/08/16/album/1471303609_523251.html, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 11 July 2019 
364. (in es) México, una historia de éxito en la Serie Mundial de Ligas Menores, 25 August 2010, https://www.mediotiempo.com/beisbol/mexico-historia-exito-serie-mundial-ligas-menores, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 12 July 2019 
365. (in es) México es Campeón en el Mundial Sub-23 de beisbol, 29 October 2018, https://www.mediotiempo.com/beisbol/mexico-es-campeon-en-el-mundial-sub-23-de-beisbol, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 12 July 2019 
366. (in es) LOS TOROS EN MÉXICO, https://www.donquijote.org/es/cultura-mexicana/tradiciones/toros/, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 11 July 2019 

උතුරු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ යැපෙන භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව