|
قدیم فارسی
فارسی قدیم دا رسم الخط دوسرے تمام میخی خطوط جداں سمیری، عکادی تے بابلی وغیرہ توں سادہ تر تے صحیح تر اے اسنوں ”پارسی پاستا ن“اور ہخامنشی بولی وی کہندے نيں، تقریباً 700 ق م وچ فارس (موجودہ:ایران) دے بادشاہ ہخامنش نے ناصرف اہل عکاد دی علامتی حروف نوں سلیبی حروف وچ تبدیل کر وایا بلکہ انہاں دی شکل وی آسان تے مختلف کردتی۔ انھاں نے ٹیڑھی میڑھی پیچیدہ میخاں نوں ترک کر دتا تے صرف عمودی تے افقی میخاں نوں اختیار کيتا۔ گرائمرفارسی قدیم دا ایہ میخی خط ایويں تاں آرامی توں ماخوذ اے مگر فارسیاں نے اس وچ حرف علت دی بجائے سلیبی حروف استعمال کرکے اس دی پیچیدگی دور کردتی سی، ایہ بولی سنسکرت توں ملدی جلدی سی تے باواں توں داواں لکھی جاندی سی۔ اس دے حروف دی تعداد 36 نيں تے چار سو توں زیادہ علامتی لفظاں وی اس وچ جاں دے تاں رائج رہے۔ چند علامتی حروف ایہ نيں خشائی ثیا (بادشاہ)، دھیاوش (ملک)، بومِش(زمین)، اہورمزد( خدا) تے بَگ(دیوتا)وغیرہ اس رسم الخط وچ لفظاں نوں جُدا رکھنے دے لئی اک فل سٹاپ وی موجود سی تے نال ہی سو تک گنتی وی موجود سی۔ تریخہخامنش دے عہد وچ ایہی بولی فوجی تے شاہی بولی دی حیثیت رکھدی سی۔ اس عہد دے جِنّے وی کتبے دستیاب ہوئے اوہ بالعموم فارسی قدیم وچ سن ۔ فارسی قدیم دے دریافت شدہ کتبےآں وچ سب توں مشہور کتبہ بہتون اے ایہ کتبہ تن زباناں فارسی قدیم، عیلامی تے بابلی وچ اے۔ دوسرا مشہور کتبہ” نقشِ رستم“ہے جو دارا اوّل دے آباد کردہ شہر اصطخر دے شاہی قبرستان وچ بادشاہاں دی قبراں اُتے تحریر اے۔ فارسی قدیم، پارسیاں دی مذہبی بولی سی تے انہاں مذاہب دی اولین تحریراں تے مذہبی احکام ايسے خط وچ لکھے جاندے سن ۔ قدیم فارسی دے بوہت سارے لفظاں ایداں دے وی نيں جو اج جدید فارسی وچ شامل نيں، مثال دے طور اُتے اصطخرکے شاہی قبرستان وچ بادشاہ کیخسرو دے مقبرے توں دریافت شدہ قدیم فارسی دی ایہ حمد ملاحظہ کیجیے: کیخسرو دی حمدبَگَ وَزرَکَ اوُرَمَزدَا ہیَا اِمَام بُمِم ادَدَا ہیَا اوَمَ اَسمانم ادَدَا ہیَا مَرتِیَم ادَدَا ہیَا شِئیَتِم ادَدَا مَرتیَی ہیَا خداوند عظیم اہورمزداہے وہ، جس نے بنائی ایہ زمین، جس نے بنایا ایہ آسمان، جس نے بنائے انسان، جس نے چیزاں بناواں انساناں دے لئی اس حمد وچ موجود اکثر لفظاں بُمِم(بھومی یعنی زمین)، اَسمانم(آسمان)، مَرتِیَم(مرد) تے شِئیَتِم(شی) وغیرہ اج وی فارسی اورسنسکرت بولی وچ ملدی نيں۔ لفظاں معنیعام بول چال دے کئی لفظاں اج وی اردو وچ مستعمل نيں مثلاً: فارسی قدیم دے علاوہ ایران وچ اک بولی ”اوستائی“ وی رائج سی، پھریونانیاں دے حملہ دے بعد جدوں پارتھیاں دی حکومت آئی تاں انہاں دی بولی ”پرتو“ جو بعد وچ پہلوی کہلائی، وی بولی زدعام ہوئے گئی سی۔ چنانچہ لوکاں نے قدیم فارسی دے دشوار میخی خط نوں چھڈ دتا تے ساسانی دور آنے تک ایران وچ صرف اوستائی تے پہلوی بولی ہی باقی رہ سکن۔[۲] حوالے
|
|||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
