|
نظامی گنجوی
نظامی گنجوی چھیويں صدی ہجری وچ شہر گنجہ وچ پیدا ہوئے انہاں دی تاریخ ولادت 520 ہجری توں 525 ہجری قمری تک بتائی گئی اے۔ انہاں دا نام الیاس تے کنیت ابو محمد؛ لقب نظام الدین تے تخلص نظامی سی ۔[۱۲] نظامی دی وجہ شہرت انہاں دیاں مثنویاں نيں جنہاں وچ مخزن الاسرار، خسرو شیریں تے لیلیٰ مجنوں نمایاں نيں۔ اوہ اپنے زمنے دے رائج علوم وچ عبور رکھدے سن شاید ایہی وجہ اے کہ انہاں نوں حکیم دا لقب دتا گیا اے اوہ علم نجوم تے فارسی، عربی تے ہور زباناں اُتے کامل عبور رکھدے سن انہاں نے تاریخ یہود و نصاری تے پہلوی دا مطالعہ کیتا سی انہاں علوم دے علاوہ انہاں نوں طب توں سب توں زیادہ لگاؤ سی شاید اسی لگاؤ دی وجہ توں انہاں دے اشعار وچ طب دی اصطلاحات تے دواواں ہور امراض دے نام دیکھنے نوں ملدے نيں انہاں دے اشعار دا مجموعہ پنج گنج نظامی یا خمسہ نظامی دے نام توں موجود اے ۔ ابتدائی حالاتنظامی آذربائیجان دے نواح وچ گنجا یا گنجہ نامی دیہات وچ پیدا ہوئے۔ نظامی دا حالے بچپن ہی سی کہ والد دا وصال ہو گیا۔ اس غم دا اثر نظامی اُتے آخر عمر تک رہیا۔ شہر گنجہ سرزمین ایران دا مشہور شہر سی ایہ شہر دریائے ارس تے دریائے کرکے درمیان واقع سی ایہ علاقہ دنیاے اسلام تے مسیحی خطے دے درمیان سرحد منیا جاندا سی اسی وجہ توں عالم اسلام دے مجاھدین اپنی مقدس سرزمین دا دفاع کرنے دے لئی ایتھے جمع ہوندے سن ایتھے دے باشندیاں نوں ارانی کہیا جاندا سی انہاں دی بولی ایرانی تے لہجہ ارانی سی ارانی لہجہ اس زمانے وچ رائج آذری لہجے نال ملدا جلدا سی شاعری دے ماحول وچ تربیت پائی، اس لئی جلد ہی خود شعر کہنے لگے۔ شاعری
انہاں پنج مثنویاں نوں خمسہ نظامی کہندے نيں۔ خمسہ نظامی دی مقبولیت توں متاثر ہو کے ہور شعرا نے وی خمسہ لکھياں، مگر صرف امیر خسرو تے جامی دے ہی خمسہ نے مقبولیت حاصل کيتی۔[۱۳] نمونہ کلام
تنقیدنظامی دے کلام وچ پندگوئی نوں اہم مقام حاصل اے۔ انھاں نے مثنویاں وچ اپنے لڑکے محمد نظامی نوں نصیحتاں کيتیاں نيں لیکن ایہ نصیحتاں ہر نوجوان دے لئی ہو سکدیاں نيں۔ انہاں دا پیرایہ بیان اثر پزیر تے دل نشین اے۔ نصیحت عموما ناگوار ہوندی اے لیکن انہاں دے کہنے دا انداز ایسا اے کہ تلخی پیدا ہونے نئيں پیندی۔ مثنویاں وچ کئی مختصر قصے نظم کیتے نيں تے انہاں توں اچھے نتائج استخراج کیتے نيں۔ انہاں دی مثنویاں نہایت سبک، مترنم تے رواں نيں۔ انہاں وچ نغمگی اے تے سازاں دے نال پڑھیاں جا سکدیاں نيں تے پڑھیاں جاندیاں نيں۔ نظامی فن موسیقی توں وی واقف سن ۔ مثنوی خسرو شیراں وچ انھاں نے تیس راگاں دے نام گنائے نيں۔ ایہی سبب اے کہ مثنویاں وچ انہاں دا لہجہ مترنم اے۔ انھاں نے اپنی مثنویاں دی ابتدا عموما طلوع آفتاب، تاراں بھری رات یا باد نسیم دے صبح دے ہلکے جھونکاں توں دی اے۔ انہاں دی منظر کشی تے عکاسی نہایت دلکش اے۔ تازہ تے اچھوتے مضامین۔ استعارے انہاں دے کلام دے حسن وچ اضافہ کردے نيں۔ مثنوی روزمرہ وچ لکھی جاندی اے۔ ایہ خصوصیت فردوسی دے بعد نظامی وچ نظر آندی اے۔ انہاں نے بعض ایسے الفاظ وی استعمال کیتے نيں جو صرف انہاں دے صوبہ وچ بولے جاندے سن ۔ نظامی نے بے جا مدح سرائی نئيں کيتی۔ چند قصیدے وی لکھے نيں تے چند غزلاں بھی۔ چند قطعات وی نيں تے رباعیات بھی۔ انہاں سب اصناف وچ نظامی نے اپنے شعر دی عظمت نوں قائم رکھیا اے۔ ساقی نامہ لکھنے دی روایت دا آغاز انہاں نوں توں ہوندا اے۔ وفاتنظامی نے ساری عمر اپنے وطن گنجہ وچ ہی گزاری اوہ صرف اک بار ہی شہر توں باہر تبریز گئے۔ نظامی نے 80 سال دی عمر وچ وفات پائی انہاں نوں گنجہ وچ ہی سپرد خاک کیتا گيا۔ شہر باکو دے مرکزی اسکوائر وچ نظامی گنجوی دا مجسمہ نصب کیتا گيا اے ۔ ہور ویکھوحوالے
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
