|
بالو ماہیابالو ماہیا، پنجابی لوک گیتاں دے کئی روپاں وچ پرچلت اے۔ کئی روپ تاں اپنا وجُود گوا بیٹھے پر کئیاں دا وجود حلے وی قائم اے۔ اجیہے ہی شعری روپاں وِچوں اک پرچلت روپ ‘بالو ماہیا’ اے۔ اج کل ایہدی مقبُولیئت اونی نہیں رہی جِنی پنج چھے دہاکے پہلاں سی۔ ماہیا یا ‘ٹپا’ یا ‘بالو’ یا ‘بالو ماہیا’ اکو شعری روپ دیاں وکھو وکھریاں ونڈاں نیں۔ ایس شعری روپ دا سَبھ توں ودھ پرچلت تے سویکرت ناں ‘ماہیا’ اے۔ چڑھدے پنجاب وچ جویں بولی یا ٹپے نوں لوک ودب وچ پردھانتا حاصل اے ایسے طرحاں لیہندے پنجاب وچ ماہیا تے ڈھولا بڑا پرچلت اے۔ بولی وانگ ایہہ نرا ولولے دا گیت اے۔ اس وچ تھوڑھے شبداں راہیں بہت کجھ کیہا جاندا اے۔ ‘ماہی’ شبد دے اپنے مطلب ہن ‘مجھاں دا پالی’ پر اس دے ترقی یافتہ مطلب ‘پریمی’ دے ہن جویں مہیوال تے رانجھا واگی/پالی/ ماہی ہندے ہوئے وی دلبر دا روپ دھار گئے ایسے طرحاں ‘ماہیا’ لفظ وی محبوب، سجن، ڈھولا، دلبر اتے عاشق دے پرتیک بن گئے۔ ایہناں معنےآں توں بناں ‘ماہیا’ لوک گیت سٹائل دا سوچک اے۔ ایس شعری روپ دا دوجا مشہور ناں ‘ٹپا’ اے جیہنوں ‘ماہیئے’ دے ٹپے وی کہیا جاندا اے۔ ‘ماہیئے’ دا تیجا ناں ‘بالو’ وی اے پر ‘بالو’ ناں صِرف اوہناں ٹپیاں لئی ہی ڈھکواں اے جیہڑے مرد گاؤندے نیں اتے گاؤندے وی اوس ویلے نیں جدوں کوئی عورت اس دے مقابلے وچ ٹپے گاؤندی ہووے۔ مقابلے وچ گائے جاݨ والے ٹپیاں وچوں جہڑے ٹپے عورت گاؤندی اے اوہناں نوں ‘ماہیئے’ دے ٹپے کیہا جاندا اے۔ اس طرحاں دوواں ولوں ‘دو گانے’ دے روپ وچ گائے جاندے ٹپے ‘بالو ماہیا’ شعری روپ وجوں جانے جاندے ہن۔ سو ‘بالو ماہیا’ لوک گیتاں دا اجیہا روپ اے جیہدی لوک ہیروئن بالو تے لوک ہیرو ماہیا ہُندا اے۔ گݨتی پکھوں بوہتے ‘ماہیئے’ عَورتاں ولوں ہی گائے جاندے نیں، جس طرحاں باقی لوک گیت روپ بہت تھوڑے جہے ماہیئے اجیہے نیں جیہڑے ‘بالو’ اکھواؤندے نیں۔ ماہیئے دا پرانا ناں ‘ٹپا’ پرتیت ہندا اے فیر بالو ماہیئے دے ٹپیاں دی رچنا نال ایس شعری روپ دا ناں بالو ماہیا پے گیا لگدا اے۔ اج اوہ شعری روپ ‘ماہیا’ یا ‘ٹپا’ وجوں جاݨیا جاݨ لگ پیا اے۔ ایس شعری روپ دا ناں ‘ماہیا’ ایس کر کے زیادہ پرچلت ہو گیا کیون٘کہ ایس وچ ماہیا لفظ دی ورتوں بار بار کیتی جاندی اے تے ٹپا اس دی روپک بنتر کر کے۔ اجوکے زمانے وچ بدّݪ، ہوا، باغ، تارے، پنچھی تے بنسپتی وغیرہ وی ماہیئے وچ پاتراں دے رُوپ وچ آؤݨ لگ پئے نیں۔ ونجارا بیدی دے مطابق بالو، ساندل بار دے علاقے دی اک مٹیار سی جیہڑی اک گبھرو محمد علی ماہیئے نوں پیار کردی سی۔ اوہناں دوواں نے ویاہ کرن دا فیصلہ کرلیا پر بالو دے ماپے ایس ویاہ لئی راضی نہ ہوئے۔ فیر محمد علی، بالو نوں بھجا کے لے گیا پر اوہ چھیتی پھڑیا گیا۔ اوہنوں جیل دی سزا ہو گئی۔ اس شاعری روپ متعلق اک دند کہاݨی ہور وی اے کہ بالو تے محمد علی کچہری وچ ‘ماہیئے’ دے ٹپیاں راہیں سوال-جواب کردے سن۔ اس گل دیاں دھماں سارے پنجاب وچ پے گئیاں۔ ادوں اس گیت دا ناں ‘بالو ماہیا’ مشہور ہوگیا۔ لوک من مطابق دوواں نوں سنگیت نال بڑا موہ سی۔ دوواں دی آواز بڑی سریلی تے دلاں نوں کھچّ پاؤن والی سی۔ اپݨے جذبات دے اظہار لئی اوہناں نے ٹپیاں نوں بنیاد بنایا۔ اوہ اوہناں ٹپیاں نوں سوالاں جواباں وچ گاؤندے۔ کہندے نیں بالو تے محمد علی دی رسیلی آواز وچ گائے ٹپے ریکارڈ وی کیتے گئے۔ اوہ دوویں جس طرز وچ ماہیا گاؤندے سن، اوہ ‘ماہیا بالو’ دے ناں نال مشہور ہویا۔ بالو ماہیئے دی اوہ طرز ماہیئے دی پرانی طرز نالوں ودھ مقبول ہوئی۔ اس طرحاں بالو ماہیا دا ناں تے تعلق اک دوجے ناݪ پیار دے پرتیک وجوں جڑیا ہویا اے۔ پنجاب وچ بار دے علاقے توں بناں سارے علاقیاں وچ بال ویاہ پرچلت سن جس کر کے بچے ویاہ توں بعد ہی جوان ہندے سن۔ ایہناں علاقیاں وچ کواریاں دے پیار نہیں سن ہندے پر ساندل بار وچ ہندے سن۔ اس کر کے ‘ماہیئے’ وچ کواریاں دے پیار دے جذبے ظاہر ہندے نیں۔ ایہی پیار دے جذبے ‘بالو ماہیا’ وچوں اجاگر ہندے نیں۔ بار دے علاقے دے لوک کھیتی کرن نالوں مجھاں پالن نوں ودھیا کَم مَندے سن۔ اوہ مجھاں دے پالی نوں ‘ماہی’ کہندے نیں۔ ایس کر کے ‘ماہیا’ شعری روپ پنجاب دے علاقے ‘بار’ وچوں اپجیا منیا جاندا اے۔ ایہ ساندل بار دا علاقہ اے جیہڑا پنجاب، پاکستان وچ اے۔ روپ/بنتر دے پکھوں ‘ماہیئے’ دا سائز بہت چھوٹا ہندا اے۔ ایہ دو سطراں دا شعری روپ اے۔ ایہدی پہلی سطر بہت چھوٹی ہُندی اے جد کہ دوجی سطر یا تاں پہلی نالوں دُگݨی ہُندی اے یا اوس توں وی ودھ وڈی۔ جِویں : چُلھے چوں اگّ پاواں۔
چُلھے وِچوں اگّ پاواں توں میرا دشمݨ ایں میں لگیاں دی لجّپال آں
ماہیئے دے پہلے چرن وچ اک چتر کھچیا گیا ہُندا اے، جس نوں پنجابی سبھیاچار دے پچھوکڑ وچ جا کے ہی سمجھیا جا سکدا اے : بیری نال کنڈا کوئی نہ آ ڈھولا گل لگیئے، ویہڑے وچ بندہ کوئی نہ
لوک گیت دی صنف ہوݨ کر کے ماہیئے دی بنتر سادی جہی ہندی اے۔ اچارن نوں مکھ رکھ کے تکانت ملائے جاندے ہن۔ دو پتر اناراں دے ساڈی گلی آ ماہیا، دکھ ٹٹن بیماراں دے
سڑکے تے رڑھ وٹیا جیہناں یاری نہ لائی، اوہناں دُنیا توں کیہ کھٹیا ایس ٹپے دے پہلے چرن وچ ورتیا لفظ ‘وٹا’ اس انسان لئی ورتیا گیا اے جیہڑا بے عقل مطلب ڈنّ وٹا ہووے، ڈنّ وٹے بندے نوں دُنیا وچوں کجھ حاصل نہیں ہُندا جویں پیار وہونے بندے نوں۔
لاڈاں دیئے پلیئے نی۔
گل کر کے کی لینا اے۔ دنیا توں ڈر چن وے، اسیں دنیا وچ رہنا اے۔ کالے کاں ماہیا۔ اوتھے گلاں کریئے، گلاں کرنے دی تھاں ماہیا۔ باغاں وچ مہندی اے۔ اک گیڑا مار ماہیئے توں، بالو باری وچ بہندی اے۔ بالو ماہیا’ خاص طور تے پیار، وچھوڑے دا گیت اے۔ ایہدا وشا وستو گبھرو تے مٹیار دے پیار دے آݪے دوآݪے گھمدا رہندا اے۔ ایس کر کے ایہدی بولی مٹھی ہُندی اے۔ شِکوے شکایتاں، اݪاہمے تے بے وفا ہوݨ دے طعنے دے متعلق لفظ وی پیار دی بولی وچ اچارے جان٘دے نیں۔ ایہناں گیتاں مِݪݨ دی اچھا، ادھوریاں سدھراں تے بِرہا واݪے موضُوع مکھ روپ وچ پیش ہُندے نیں۔ اج کل سماجی برائیاں تے ہور سمسیاواں وغیرہ دے موضُوعاں اُتے وی ایہناں دی رچنا ہوݨ لگ گئی اے۔[۱] حوالے
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
