|
اعیان الشیعہ (کتاب)
أعْیانُ الشّیعہ، عربی بولی وچ ائمہ اہل بیت (ع) تے شیعہ علماء دے سلسلہ وچ تالیف کيتی گئی شیعہ عالم و سیرت نگار سید محسن امین عاملی (متوفی 1371 ھ) دی کتاب اے۔ اس کتاب دا کچھ حصہ شیعہ ائمہ دی سوانح حیات اُتے مشتمل اے۔ مصنف دی وفات دے بعد انہاں دے فرزند سید حسن امین نے مستدرک اعیان الشیعہ دے ناں توں اس اُتے تکملہ لکھیا۔ 12 اماماں دی سوانح حیات والا حصہ فارسی وچ سیرہ معصومان دے عنوان توں ترجمہ ہوئے چکيا اے۔ مصنفسید محسن امین عاملی، جبل عامل لبنان دے رہنے والے شیعہ فقیہ تے سیرت نگار نيں۔ انہاں دا شمار عصر حاضر وچ شیعہ عقائد دی اصلاح وچ پیش قدم افراد وچ ہُندا اے۔ اوہ علوم دینی دے علاوہ عربی شعر و ادب وچ مہارت رکھدے نيں تے شعر گوئی دے نال انہاں اُتے نقد و تنقید وی کردے سن ۔ موضوع کتاباعیان الشیعہ اک انسائکلوپیڈیا (انسائیکلوپیڈیا) اے جس وچ شیعہ ائمہ (ع) تے صدر اسلام توں لےکے مولف دے زمانہ تک تمام شیعہ علماء دی سوانح حیات جنہاں وچ صحابہ، تابعین، تبع تابعین تے ماہرین علم و فن شامل نيں، ذکر ہوئی اے۔ اس طرح توں کہ اس وچ روات، محدثین، قراء، مفسرین، فقہاء، حکماء، متکلمین، واعظین و شاعر تے ايسے طرح توں علوم لغت، صرف، نحو، بیان، منطق، ریاضیات، طب و نجوم دے ماہرین علماء تے حتی بادشاہاں تے وزیراں دا وی ذکر ہويا اے۔[۱] کتاب دے مقدمہ وچ مولف دی تحریر دے مطابق، اعیان الشیعہ وچ صدر اسلام توں لےکے اج تک دے تمام شیعہ مذہب بزرگان تے شخصیتاں، جداں اصحاب پیغمبر (ص)، تابعین، تبع تابعین، علماء، روات، محدثین، قراء، مفسرین، فقہاء، حکماء، متکلمین، منطقیین، ریاضی داں، نحویین، صرفیین، اہل لغت، اہل معانی و بیان، نساب، اطباء، شاعر، ادباء، عرفاء، واعظین، سلاطین، وزراء، مصنفاں، قضات تے رئساء، مرد و عورت دی سوانح حیات دا تذکرہ انہاں دی جم تریخ و وفات دے نال و اخبار و لطائف تے انہاں دی نثر و نظم دے بعض حصےآں دا کیہ گیا اے۔ جداں کہ مولف نے تصریح دی اے کہ انہاں دے اسماء، شخصیتاں دے والد دے اسماء تے انہاں دے شہراں و ملکاں دے اسماء باریک بینی دے نال بیان ہوئے نيں۔[۲] مقصد تالیفسید محسن امین عاملی نے جداں کہ اس کتاب وچ مقدمہ وچ انہاں نے خود اس گل کيتی تصریح دی اے۔ ایہ کتاب مختلف طبقے دے عوام دی طرف توں شیعہ بزرگان دی سوانح حیات دے استقبال دے جواب وچ تے اس وقت تک اس طرح دی کوئی جامع کتاب تالیف ہونے دی وجہ توں تصنیف کيتی اے۔[۳] طرز تحریرمولف نے اس کتاب دے اسلوب تے طرز تحقیق و تحریر دے بارے وچ اس طرح وضاحت کيتی اے: اس کتاب وچ معاصرین دی سوانح حیات ذکر نئيں کيتی گئی اے۔ مصنفاں دے اسماء حروف تہجی دی ترتیب توں لکھے گئے نيں تے تمام افراد دے سلسلہ وچ انہاں دے اسماء، جم تریخ و وفات، نسب، انہاں دے سلسلہ وچ علماء دے اقوال، انہاں دی سوانح عمری تے انہاں دی نثر و نظم دے بعض حصےآں دا ذکر کيتا گیا اے تے بعض جگہ اُتے موقع و محل دے اعتبار توں بعض امور و قضایا نوں مفصل طور اُتے بیان کيتا گیا اے تے انہاں دا تجزیہ و تحلیل کيتی گئی اے۔[۴] متن و مطالب کتاباعیان الشیعہ وچ تقریبا 12 ہزار سوانح حیات ذکر ہوئی نيں۔ اس دا پہلا ایڈیشن رحلی سائز دی 10 جلداں اُتے مشتمل سی۔ پہلی جلد و دوسری جلد دے بعض حصےآں وچ مقدمہ، پیغمبر اکرم (ص)، فاطمہ زہرا (ع) تے ائمہ (ع) دی سوانح حیات دا تذکرہ کيتا گیا اے تے دوسری جلد دے وسط توں لےکے دسويں جلد تک تمام شیعہ شخصیتاں دی سوانح ذکر ہوئی نيں۔[۵] نواقض و اعتراضاتبعض مصنفاں و محققاں نے اس کتاب وچ نواقص و اعتراضات دا تذکرہ کيتا اے جنہاں نوں ذیل وچ پیش کيتا جا رہیا اے:
تکملہ اعیان الشیعہمولف دے بعد انہاں دے فرزند سید حسن امین نے اس کتاب نوں مکمل کرنے دے سلسلہ وچ قدم اٹھایا تے مستدرک اعیان الشیعہ تالیف کيتی۔ ايسے طرح توں انہاں نے اعیان الشیعہ دی لسٹ مرتب تے شائع کيتی۔ جداں کہ سید حسن امین نے مستدرک اعیان الشیعہ وچ اس گل دا ذکر کيتا اے کہ انہاں نے اس کتاب وچ انہاں افراد نوں شامل کيتا اے جنہاں دا انتقال انہاں دے والد دی موت دے بعد ہويا اے تے یا جنہاں دا تذکرہ کِسے وی وجہ توں سید محسن امین نے اپنی کتاب وچ نئيں کيتا سی۔[۷] ترجمےجزئی طور اُتے کئی بار اس کتاب دا ترجمہ ہوئے چکيا اے جس وچوں ائمہ (ع) دی سوانح والے حصے دا ترجمہ فارسی وچ علی حجتی کرمانی نے سیرہ معصومان دے ناں توں کرکے اسنوں شائع کيتا اے۔ طباعتاعیان الشیعہ دی اشاعت دا سلسلہ جداں کہ آقا بزرگ تہرانی نے تحریر کيتا اے، ۱۳۵۴ ھ توں شروع ہويا[۸] تے ۱۴۰۳ ھ مطابق ۱۹۸۳ ع وچ ایہ کتاب پہلی بار دار التعارف بیروت دی طرف توں سید حسن امین دے زیر نظر شائع ہوئی۔[۹] حوالے
مآخذ
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
