Y Fali

Y Fali

Math	pentref, cymuned
Poblogaeth	2,325
Sefydlwyd	1 Ebrill 1974
Daearyddiaeth
Sir	Ynys Môn, Ynys Môn
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.284°N 4.562°W
Cod SYG	W04000040
Cod OS	SH2989080057
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Llinos Medi (Plaid Cymru)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Pentref a chymuned yng ngorllewin Ynys Môn yw Y Fali (Saesneg: Valley). Saif ar yr A5 yn agos at Ynys Cybi. Mae gan y pentref orsaf ar Reilffordd Arfordir Gogledd Cymru (lle dim ond ar gais mae trenau'n stopio).

Enw

Mae peth drafodaeth wedi bod ynglŷn â tharddiad yr enw. Yn ôl rhai, mae'r gwraidd yn y Gwyddeleg Baile, anheddiad, yn hytrach na'r gair Saesneg, Valley. Dywed Gwilym T. Jones a Tomos Roberts [1] fel arall, sef bod y gair yn dod o'r amser pan gloddiwyd pant er mwyn cael rwbel i adeiladu Pont Lasinwen, neu Morglawdd Stanley, rhan o'r A5 presennol. Roedd y pant a ffurfiwyd wedi cael yr enw Valley, a drosglwyddwyd i'r pentref.

Hen adeilad newid sgignalau.

Defnyddir y ffurf (Y) Dyffryn yn ogystal ag Y Fali heddiw.

RAF y Fali

Prif: RAF y Fali

Yn agos i'r pentref mae gorsaf yr Awyrlu Brenhinol, RAF y Fali: yno y lleolir Maes Awyr Môn hefyd. Wrth adeiladu maes awyr yr Awyrlu yn 1942, cafwyd hyd i gasgliad pwysig o gelfi o Oes yr Haearn yn Llyn Cerrig Bach gerllaw.

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[2][3][4]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Y Fali (pob oed) (2,361)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Y Fali) (1,253)			54.7%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Y Fali) (1523)			64.5%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Y Fali) (433)			42.3%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Adeiladau a chofadeiladau

• Cofeb Ryfel y Fali

Cyfeiriadau

1. Enwau Lleoedd Môn 1996, Cyngor Sir Ynys Môn ISBN 0-904567-71-0
2. "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
3. Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
4. Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.

Dolen allanol

• Gwefan Cymuned y Fali Archifwyd 2012-02-05 yn y Peiriant Wayback

Trefi a phentrefi Ynys Môn

Trefi
Amlwch  · Benllech  · Biwmares  · Caergybi  · Llangefni  · Niwbwrch  · Porthaethwy
Pentrefi
Aberffraw  · Bethel  · Bodedern  · Bodewryd  · Bodffordd  · Bryngwran  · Brynrefail  · Brynsiencyn  · Brynteg  · Caergeiliog  · Capel Coch  · Capel Gwyn  · Carmel  · Carreglefn  · Cemaes  · Cerrigceinwen  · Dwyran  · Y Fali  · Gaerwen  · Glyn Garth  · Gwalchmai  · Heneglwys  · Hermon  · Llanallgo  · Llanbabo  · Llanbedrgoch  · Llandegfan  · Llandyfrydog  · Llanddaniel Fab  · Llanddeusant  · Llanddona  · Llanddyfnan  · Llanedwen  · Llaneilian  · Llanfachraeth  · Llanfaelog  · Llanfaethlu  · Llanfair Pwllgwyngyll  · Llanfair-yn-Neubwll  · Llanfair-yng-Nghornwy  · Llan-faes  · Llanfechell  · Llanfihangel-yn-Nhywyn  · Llanfwrog  · Llangadwaladr  · Llangaffo  · Llangeinwen  · Llangoed  · Llangristiolus  · Llangwyllog  · Llanidan  · Llaniestyn  · Llannerch-y-medd  · Llanrhuddlad  · Llansadwrn  · Llantrisant  · Llanynghenedl  · Maenaddwyn  · Malltraeth  · Marian-glas  · Moelfre  · Nebo  · Pencarnisiog  · Pengorffwysfa  · Penmynydd  · Pentraeth  · Pentre Berw  · Pentrefelin  · Penysarn  · Pontrhydybont  · Porthllechog  · Rhoscolyn  · Rhosmeirch  · Rhosneigr  · Rhostrehwfa  · Rhosybol  · Rhydwyn  · Talwrn  · Trearddur  · Trefor  · Tregele