Iraq
A Republica d'Iraq, u Iraq, tamién Irak (en arabe جمهورية العراق), ye un país situato en Orient Meyo, a lo sud-ueste d'Asia. Muga a lo norte con Turquía, a lo sud con Arabia Saudita y Kuwait, a lo nord-ueste con Siria, a l'ueste con Chordania y a l'este con Irán. A capital d'o país ye a ciudat de Bagdad. A suya población ye de 37.056.169 habitants (2015) en una superficie de 437.072 km², con una densidat de población de 82,7 hab/km². A mayor parte d'a población d'o país son arabes, charrando a luenga arabe, encara que en o nord-este d'o país bi ha presencia predominant d'os kurdos, que charran idioma kurdo. Tamién bi ha atras minorías, como turcomans y asirianos. A relichión d'a mayor parte d'a población ye o Islam, dividito entre chiitas y sunnitas, con presencia de chicotas minorías de cristianos, como os mesmos asirianos. Conoixito entantes como Mesopotamia, en o territorio entre os ríos Eufrates y Tigris, Iraq ye o lugar a on que as civilizacions antigas prosperoron, entre as que s'incluyen as culturas sumeria, acadia, babilonica, asiria, persa, seleucida, parta y sasanida. Os musulmans conquirioron Iraq en o sieglo VII dimpués de Cristo. En o sieglo VIII, o califato abasida establió a suya capital en Bagdad, ciudat que dimpués esdevenirba un puesto mugant con l'Imperio Otomán. Dende a invasión d'Iraq en 2003 por una coalición liderata por os Estaus Unius con participación britanica y d'atros países, ista coalición prenió lo control d'o país, en derrocando a l'anterior president, Saddam Husein, que fue aforcato dimpués d'un chudicio. Dende ixas envueltas, a situación d'o país ye d'una gran inestabilidat politica y economica, con muita violencia politica y muitas victimas civils, en un clima de guerra. L'actual president d'Iraq ye Chalal Talabani, y l'actual primer ministro ye Nouri al-Maliki. Cheografía d'Iraq![]() O territorio d'Iraq se situa en l'extremo septentrional d'o disierto d'Arabia, dica os piez meridionals d'os Monts Zagros, a lo norte. Ye trescruzato por dos ríos prencipals de trazato nord-ueste-sud-este, o Tigris y l'Éufrates, que por meyo una serie de planas aluvials de gran fertilidat rematan desembocando en o golfo Persico formando un delta. Iraq tien una superficie de 437.073 km² con nomás 58 km de costas. As prencipals ciudaz son Bagdad que ye a suya capital, Basora, Mosul, Karkuk, As Sulaymaniyah y Irbil. Historia d'IraqTa más detalles, veyer l'articlo Historia d'Iraqveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Prehistoria y Sumer![]() L'actual territorio d'Iraq ye considerato como una d'as cunas d'a civilización, en permitir a sedentarización d'os grupos nomadas en un sector en o cual as auguas d'os ríos Eufrates y Tigris permeteban l'agricultura intensiva de regano. Ye asinas en o periodo de Sumer, en o sieglo XXX aC, cuan se conoixen os primers entibos feitos por l'hombre ta profitar d'as auguas d'os ríos ta uso agricola. Isto fació tamién que apareixiese a escritura, en iste mesmo lugar. As ciudaz-estatoEn a comarca apareixioron tamién as primeras ciudaz-estato, en un periodo d'alternancia d'o dominio entre istas ciudaz, encara que destacando belunas d'istas ciudaz, como Susa u Babilonia. Os indoeuropeusDimpués plegoron a la rechión os primers grupos d'os pueblos indoeuropeus, como hititas y medos, establindo cada uno d'istos pueblos o suyo imperio en a rechión, dica rematar en l'Imperio Persa Aquemenida. O periodo aquemenida duró a conquiesta d'o territorio por Aleixandre lo Gran en 330 aC, t'adhibir-lo a o suyo Imperio efimero, que s'esminglanó y continó en Mesopotamia como o Reino Seleucida. Os SasanidasTa más detalles, veyer l'articlo Imperio Sasanidaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
![]() Dende o sieglo III o territorio feba parte de l'Imperio Sasanida, estando un periodo de gran desarrollo cultural en a rechión. Conquiesta islamicaEn o sieglo VIII, dentroron en o país os arabes, en un proceso de conquiesta islamica, creyando-se a capital d'o Califato abasí en a ciudat de Bagdad, luego de redotar a lo Califato omeya. Bagdad se converte en una d'as ciudaz mas grans d'o mundo. Monarquía e republicaO país actual se creyó dimpués d'a desaparición de l'Imperio Otomán, unindo-se-ie os vilayatos u provincias (que corresponderba a l'Iraq historico) y Mosul, a los que amás s'adhibió una francha de disierto dica la muga con Transchordania. Metioron como rei a lo prencipe hachemí Faysal Ibn Husayn, líder d'a Rebelión Arabe. Iraq fue administrato por Gran Bretanya baixo a forma d'o Mandato Britanico de Mesopotamia. En 1932, o Reino d'Iraq fue reconoixito por a Sociedat de Nacions, encara que os nacionalistas arabes dandaliaban sobre a suya autonomía. A l'anyo siguient, Faysal fue substituyiu por o suyo fillo Gazi y a iste lo substituyó Faysal II, zaguer rei d'Iraq que fue derrocado en 1958.[1] Mientres a Segunda Guerra Mundial, Iraq fue invadito por o Reino Uniu, dimpués d'a presa de poder por parte d'os nacionalistas gracias a lo refirme alemán. En 1958 un golpe d'Estato militar populista proclamó a republica, que sería dirichita dende allora por o partiu nacionalista Baath. Baixo iste manto no deixoron de desarrollar-se luitas por o poder y se succedioron os presidents, estando lo zaguer d'istos Saddam Husein. ![]() Guerra de IraqTa más detalles, veyer l'articlo Guerra de Iraqveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
En l'anyo 2002 o gubierno estausunidense acusó a Iraq de mantener vinclos con o rete Al-Qaeda y de poseyer armas de destrucción masiva. Encara que istas afirmacions nunca no pudioron probar-se debidament, se fació un ataque seguito d'a invasión d'Iraq en 2003. O conflicto augmentó a violencia en o país y levó a lo derrocamiento d'o president Saddam Husein, qui dimpués d'estar feito preso y chuzgato, fue aforcato por crimens de guerra en aviento de 2006.[2] Organización territorialTa más detalles, veyer l'articlo Organización territorial d'Iraqveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Iraq ye dividito en 18 gubernacions (muhafazat, singular: muhafaza, en arabe):
EconomíaA economía d'Iraq se basa en a exportación de petrolio. O teixito productivo local se troba muit malmeso por os anyos de guerra y os esfuerzos se centran en a reconstrucción d'a industria basica y o comercio de primera necesidat, con l'aduya internacional. Antis d'esclatar a guerra cuentra Irán en setiembre de 1980, o futuro d'a economia iraquí yera brillant. A producción de petrolio heba conseguito lo nivel de 3,5 millons de barrils por día y os ingresos de petrolio sumaban 21.000 millons de dolars en 1979 y 27.000 millons de dolars en 1980. En prencipiar a guerra, Iraq heba acumulato alto u baixo 35.000 millons de dolars en reservas de divisas. Demografía![]() Un 75% d'os habitants d'o país son arabes, con una important minoría kurda (mas d'o 15% d'o censo total) y atros pueblos en as zonas de montanya d'o norte.[3] Arredol d'o 95% d'a población ye musulmana, con fuertes divisions entre chiitas y sunnitas. Mas d'un millón y meyo d'iraquís han habito de fuyir d'o suyo país por a guerra y una cifra parellana ye desplazata de casa suya (refuchiatos internos).[4] Evolución demografica :
Referencias
Vinclos externos
|
Portal di Ensiklopedia Dunia